خواندن ذهن با هوش مصنوعی و تصویرسازی افکار انسان!

محققان تکنیکی را خلق کرده‌اند که در آن خواندن ذهن با هوش مصنوعی ممکن شده‌ است. رایانه با رصد سیگنال‌های مغز انسان، می‌تواند ادراک بصری را مدل‌سازی کند و بر اساس آن، افکار انسانی را به تصویر درآورد. گویی کامپیوتر سعی می‎کند تصور کند که یک انسان درباره چه چیزی فکر می‎کند. در نتیجه این تصور، رایانه قادر به تولید اطلاعات کاملاً جدید مثل تصاویر خیالی است که قبلاً هرگز دیده نشده است. این روش مبتنی بر یک رابط کاربری جدید میان مغز و کامپیوتر است.

محققان دانشگاه هلسینکی فناوری را خلق کرده‌اند که در آن، کامپیوتر با مشاهده سیگنال‌های مغز انسان، از روی ادراک بصری مغز مدل‌سازی می‎کند. به عبارت دیگر، کامپیوتر سعی می‌کند تصور کند که یک انسان درباره چه چیزی فکر می‌کند. در نتیجه این تصور، رایانه می‌تواند اطلاعات کاملاً جدیدی مانند تصاویر خیالی تولید کند که قبلاً هرگز دیده نشده است.

این روش مبتنی بر یک رابط کاربری جدید مغز و کامپیوتر است. پیش از این، رابط‌های مغز و رایانه مشابه قادر به برقراری ارتباط یک‌طرفه از مغز به رایانه مانند هجی‌کردن حروف منفرد یا حرکت‌دادن مکان‌نما بودند.

تا آنجا که مشخص است، یافته جدید، اولین مطالعه‌ای است که در آن هر دو روش ارائه اطلاعات و سیگنال‌های مغزی توسط کامپیوتر با استفاده از روش‌های هوش مصنوعی به طور همزمان مدل‌سازی شده‌اند. به این صورت که شرکت‌کنندگان در این آزمون، به مجموعه‌ای از تصاویر نگاه کردند و حین تمرکزشان روی بعضی از ویژگی‌های بصری، یک نوار مغزی از آن‌ها ثبت شد. این سیگنال‌های مغزی در نهایت به کامپیوتر سپرده شد تا از طریق تعامل بین پاسخ مغز انسان و یک شبکه عصبی مولد، تصاویری ایجاد شدند که در واقعیت وجود نداشتند.

مدل‌سازی مولد عصبی

محققان این روش را مدل‌سازی مولد عصبی تطبیقی می‌‌‌نامند. در مجموع 31 داوطلب در یک پژوهش که اثربخشی این روش را ارزیابی می‌‌‌کرد، شرکت کردند. آزمایش به این صورت بود که صدها تصویر تولید شده توسط فناوری هوش مصنوعی مختلف به شرکت‌کنندگان در این آزمون نشان داده شد و در همین حین، سیگنال‌های مغزی این افراد با دستگاه موج‌نگاری مغزی ثبت شد.

از آزمودنی‌ها خواسته شد تا روی برخی ویژگی‌ها مانند چهره‌هایی که پیر به نظر می‌‌‌رسیدند یا خندان‌اند، تمرکز کنند. در همان حین که آزمون‌شوندگان مجموعه‌‌ای‌‌ از تصاویری را که به سرعت از مقابل دیدگان‌شان عبور می‌‌کرد، مشاهده می‌کردند، دستگاه‌های ثبت امواج مغزی، آن‌ اطلاعات را به یک شبکه عصبی منتقل می‌کرد که تشخیص دهد آیا هر تصویری که مغز تشخیص می دهد، مطابق با آنچه افراد جستجو می‌‌‌کنند است یا خیر.

بر اساس این اطلاعات، شبکه عصبی تخمین خود را درباره اینکه مردم با تمرکز روزی مفهوم «شخص پیر» به چه چهره‌هایی فکر می‌‌‌کنند، اقتباس کرد. سرانجام، تصاویر خروجی کامپیوتر برای ارزیابی به شرکت‌کنندگان آزمون ارائه شد. این تصاویر تقریبا با ویژگی‌هایی که شرکت‌کنندگان درباره «سن پیری» به آن‌ها فکر ‌‌کرده بودند، مطابقت داشت و دقت آزمایش نیز 83 درصد بود.

توکا راتسالو، عضو پژوهشگاه آکادمی فنلاند در دانشگاه هلسینکی فنلاند و دانشیار دانشگاه کپنهاگ دانمارک در توضیح این دستاورد می‌گوید: «این تکنیک، پاسخ‌های طبیعی انسان را با توانایی که رایانه در ایجاد اطلاعات جدید دارد، ترکیب می‌‌‌کند. در این آزمایش، از شرکت‌کنندگان فقط خواسته شد تا تصاویر تولیدشده توسط رایانه را مشاهده کنند. کامپیوتر با استفاده از پاسخ‌های مغزی انسان، تصاویر نمایش ‌داده‌ شده و واکنش انسان نسبت به تصاویر به‌طور خودکار شروع به مدل‌سازی می‌کند. با این روش، کامپیوتر می‌‌‌تواند تصویری کاملا جدید ایجاد کند که با قصد کاربر مطابقت داشته باشد.»

تمایلات ناخودآگاه انسان هم می‌تواند در معرض نمایش قرار گیرد

تولید تصاویری از چهره انسان تنها یک نمونه از کاربردهای بالقوه این روش است. یکی از فواید عملی این پژوهش می‌‌‌تواند این باشد که کامپیوترها می‌‌‌توانند قوه خلاقیت انسان را تقویت کنند.

این عضو پژوهشگاه آکادمی فنلاند درباره تاثیر این فناوری روی مشاهده توانایی‌های ناخودآگاه انسان می‌‌‌گوید: «اگر می‌‌‌خواهید چیزی را ترسیم یا تصویر کنید، اما قادر به انجام آن نیستید، رایانه به شما کمک می‌‌‌کند تا به هدف خود برسید. کامپیوتر تنها کانون توجه شما را رصد می‌کند و آنچه را می‌‌‌خواهید ایجاد کنید، پیش‌بینی می‌کند. محققان معتقدند از این روش می‌توان برای شناخت فرایندهای اساسی مربوط به درک و دریافت در ذهن انسان نیز استفاده کرد.»

آیا خواندن ذهن با هوش مصنوعی امکان‌پذیر است؟

«این تکنیک افکار را تشخیص نمی‌دهد، بلکه بیشتر به ارتباطاتی که با مقوله‌های ذهنی داریم پاسخ می‌‌‌دهد. بنابراین، ما قادر به یافتن هویت خاصی برای «شخص پیر» که آزمودنی دارد به آن می اندیشد نیستیم، اما می‌توانیم درک درستی از آن چیزهایی که آزمودنی به «سن پیری» ربط می‌دهد، به دست آوریم.» میشیل اسپاپه، محقق ارشد در این‌باره اضافه می‌‌‌کند: «این فناوری ممکن است راهی جدید برای کسب بینش درباره فرایندهای اجتماعی، شناختی و عاطفی انسان فراهم کند.»

به گفته اسپاپه، این نتایج از منظر علم روان‌شناسی نیز جالب است: «ممکن است تصور یک فرد از یک انسان مسن با فرد دیگر بسیار متفاوت باشد. ما اکنون در حال کشف این مسئله‌ایم که آیا ممکن است فناوری ما ارتباطات ناخودآگاه را نیز نشان دهد؟ به عنوان مثال، با بررسی اینکه آیا کامپیوتر همیشه افراد مسن را مانند افراد خندان نشان می‌‌‌دهد یا خیر.»