انتشار کتابی درباره اخلاق هوش مصنوعی

پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی کتاب «هوش سفید؛ از اخلاق ماشینی تا ماشین اخلاقی» را در مورد اخلاق هوش مصنوعی و اخلاق ماشینی منتشر کرد. مؤلفان این کتاب زهره عبد خدائی، نسیم توحیدی، نرگس کریمی واقف و محمد براتی جوآبادی هستند.

اخلاق ماشینی و اخلاق هوش مصنوعی زمینه مطالعاتیِ جدیدی است که با رشد فناوری هوش مصنوعی و کاربرد ماشین‌های هوشمند اندک‌اندک جای خود را در میان مباحث اخلاقی نوین باز می‌کند. نقطه شروع شکل‌گیری این کتاب گفتگویی عادی میان دو دانش‌آموخته دوره دکتری در علوم فنی مهندسی و علوم انسانی بوده است. در جریان این گفتگو، که با دو دیدگاه کاملاً متفاوت صورت می‌پذیرفت، شکاف عمیق بین متخصصان علوم انسانی و رشته‌های مهندسی در زمینه نگاه به فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی آشکار شد.

در مواجهه با هوش مصنوعی پرسش‌های بسیاری برای ما پیش می‌آید؛ مثلاً اینکه ماشین‌های هوشمند با چه هدفی ساخته شده‌اند؟ اگر هدف از تولید آن‌ها بهبود زندگی انسان‌هاست، دستیابی به آن، به چه نحو و نیز به چه قیمتی میسر می‌شود؟ آیا با حفظ نگاهی واقع‌بینانه به توانمندی ماشین‌های هوشمند، می‌توان برای این ماشین‌ها رویکرد اخلاقی نیز تعریف کرد؟

اگر گفتگو درباره همانندی یادگیری ماشین و انسان، از محسوسات بگذرد و وارد مبحث انگیزه در رفتار یا حتی عواطف و احساسات شود، پرسش‌های پیچیده و دشوارتری به ذهن می‌آید؛ مثلاً اینکه آیا در هوش مصنوعی و ماشین‌های هوشمند هم مباحث اخلاقی دارای مفهوم کاربردی است؟ در این صورت عمل اخلاقی ماشین‌های هوشمند چه معنایی دارد؟ آیا اخلاق هوش مصنوعی معادل اخلاق مهندسی با اخلاق طراح است یا چیزی فراتر از آن بوده و تأثیرات قابل توجهی بر جامعه می‌گذارد؟

انگیزه مؤلفان کتاب «هوش سفید» پاسخ دادن به چنین پرسش‌هایی از دو دیدگاه علوم انسانی و مهندسی هوش مصنوعی بوده است. بدین وسیله بخشی از ظرفیت‌های تعامل و ایجاد گفتمان میان مهندسی هوش مصنوعی و علوم انسانی با قصدِ از میان برداشتن چالش‌های اخلاقی هوش مصنوعی آشکار می‌شود.

در فصل اول کتاب «هوش سفید» ساختار هوش مصنوعی و نقاط قوّت و ضعف آن معرفی شده است تا بر اساس شناخت درست از این قوّت‌ها و ضعف‌ها به جای تصورات بدبینانه یا خوشبینانه ناشی از عدم شناخت کافی، نگاهی مبتنی بر واقعیت به هوش مصنوعی شکل بگیرد. در فصل دوم نظریه‌های اخلاقی به‌ویژه اخلاق کاربردی، به طور مختصر معرفی شده تا با شناخت آن‌ها امکان به‌کارگیری اخلاق در ماشین‌های هوشمند بررسی شود. در فصل سوم توصیه‌ها و راهکارهایی حقوقی، برای از میان بردن چالش‌های اخلاقی پدیدآمده در ماشین‌های هوشمند ارائه شده است.

جذب مخاطب در کتاب‌های علمی میان‌رشته‌ای کاری سخت به حساب می‌آید؛ زیرا اگر چنین کتاب‌هایی در سطح ابتدایی نگاشته شود طرح نکات مهم و کلیدی که مورد نظر مخاطبان اهل تخصص است در آن ممکن نخواهد بود. از سوی دیگر نگارش فنی و پیچیده نیز کاهش رغبت مخاطبان رشته‌های مختلف را در پی دارد. به همین دلیل سعی مؤلفان در کتاب «هوش سفید» نوشتن کتابی با حجمی نسبتاً کم (۲۱۴ صفحه) بوده است که در آن ضمن تبیین مفاهیم و تعاریف هوش مصنوعی، همچنین نظریات فلسفه اخلاق و کاربست آن‌ها و نیز موازین حقوقی و ضمانت اجرایی آن‌ها، انتقال مطلب حتی‌المقدور با ادبیاتی ساده و قابل درک برای مخاطب عام صورت بگیرد.

جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید