آینده هوش مصنوعی؛ درخشان یا ترسناک؟

با توجه به پیشرفت سریع فناوری در دنیای امروز، تصور آینده هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی کاری بس دشوار است. شاید همه ما جهان آینده را با هوش مصنوعی، دنیایی پر از ربات‌های هوشمند پنداریم که مدیریت امور مختلف را بر عهده گرفته‌اند. البته بدون شک در ایجاد این تصور فیلم‌های علمی- تخیلی مانند ترمیناتور بی‌تأثیر نیستند. یک ترس بزرگ بشر از رشد هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی در آینده، به دست گرفتن کلیه امور حتی انسان‌ها در آینده است.

حضور دستیاران مجازی مانند الکسا و سیری که می‌توانند در لحظه به بسیاری از سوالات شما پاسخ دهند، ظهور وسایل نقلیه خودران که بشر را از رانندگی بی‌نیاز کرده ، چت‌بات‌هایی مانند روبیکا که به عنوان دوست مجازی در کنار افراد قرار می‌گیرند و با آنها همدلی می‌کنند و یا ماشین‌های هوشمندی که آهنگ می‌سازند، داستان می‌نویسند و یا تصویر و فیلم‌ها را به نحوی کپی‌برداری می‌کنند که تشخیص آنها با واقعیت بسیار دشوار است، همگی شواهد تقویت‌کننده‌ای برای این ترس بشر است. طبق گفته ایلان ماسک، یکی از بزرگان و سرمایه‌گذاران این عرصه، سبقت گرفتن هوش مصنوعی از بشریت در طی پنج سال آینده چندان دور از انتظار نیست.

با این حال نمی‌توان با قطعیت درباره خوب یا بد بودن هوش مصنوعی مانند سایر فناوری‌های دیگر، اظهارنظر کرد. بدون شک هوش مصنوعی فناوری قدرتمندی است و توانسته بسیاری از ابعاد زندگی بشر را تحت تأثیر قرار دهد. اما با بکارگیری صحیح و استفاده بهینه از آن جای نگرانی برای قدرت روزافزون این فناوری نخواهد بود. در ادامه به پیش‌بینی‌هایی در زمینه جایگاه، اثرات، ترندها و فرصت‌های شغلی هوش مصنوعی در آینده صحبت می‌کنیم.

جایگاه هوش مصنوعی در آینده

مسیری از یک «فناوری نوظهور و جالب» به سمت یک «تأثیرگذار سازمانی» برای جایگاه هوش مصنوعی در آینده پیش‌‌بینی می‌شود. هوش مصنوعی با تکیه بر قابلیت‌های پردازشی رایانه در کنار الگوبرداری از هوش انسانی، روز به روز به توانایی‌های خود اضافه می‌کند بطوریکه آنرا نزدیک به خط مقدم تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی رشد استراتژیک مدیران متصور می‌شوند.

همچنین سیستم‌های مبتنی بر یادگیری ماشین تبدیل به بازیگران اصلی فرایندهای تجاری خواهند شد و پیشرفت فرایندها بدون آنها روزی غیر قابل تصور خواهد بود. بسیاری از شرکت‌ها به سمت استفاده از معماری‌های مبتنی بر ابر و جعبه‌ابزارهای AI منبع باز روی خواهند آورد. البته این موارد تنها بخشی از جایگاه هوش مصنوعی در آینده خواهد بود.

آیا هوش مصنوعی در آینده جایگزین نیروی انسانی می‌شود؟

یکی از نگرانی‌های بزرگ بشر حذف بسیاری از مشاغل انسانی و جایگزینی هوش ماشینی و ربات به جای نیروهای کار فعلی خواهد بود. البته این نگرانی نابه‌جا نیست. در حال حاضر، هوش مصنوعی توانسته انجام بسیاری از فعالیت‌های روتین و تکراری را بر عهده بگیرد و مشاغل با این ویژگی‌ها را حذف کند.

مانند هر فناوری دیگر، می‌توان ادعا نمود هوش مصنوعی نمی‌تواند به طور کامل جایگزین نیروی انسانی شود زیرا با همه پیشرفتی که تاکنون داشته است، همچنان جهت دستیابی به خلاقیت و قدرت تصمیم‌گیری انسان در شرایط مختلف و یا درک احساسات و عواطف مسیر طولانی‌ای در پیش دارد. آیند‌‌‌‌ه هوش مصنوعی شاید با حذف بسیاری از مشاغل همراه باشد، اما در عوض مشاغل جدیدی را به وجود می‌آورد. به بیان دیگر، هوش مصنوعی به نوعی ماهیت شغل‌ها را در آینده تغییر خواهد داد. بنابراین مشاغلی با قابلیت‌های برنامه‌نویسی، حل مشکلات و تفکرات خلاقانه، نیازمند به مهارت‌های چند جانبه و برقراری ارتباط با انسان‌ها و روابط عمومی بالا کمتر تحت تأثیر سیستم‌های هوشمند قرار می‌گیرند.

آینده هوش مصنوعی از منظر فرصت‌های شغلی

مشاغل در هوش مصنوعی هسته اصلی پیشرفت‌های جدید فناوری اطلاعات در ربات‌سازی، مراحل  DevOpsو چت‌بات‌های اینترنتی هستند. بدون شک، با گسترش سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، مشاغل جدیدی در این زمینه ایجاد می‌شوند که بستری برای فراهم نمودن پیشرفت‌های قابل توجه هوش مصنوعی خواهند بود. در زیر شغل‌های مرتبط با هوش مصنوعی که تا چندین سال آینده مورد توجه قرار خواهند گرفت، ذکر شده است:

1. مهندس کلان داده
2. توسعه دهنده هوش تجاری
3. دانشمند داده
4. مهندس یادگیری ماشین
5. پژوهشگر هوش مصنوعی
6. تحلیلگر داده‌های هوش مصنوعی
7. مدیر محصول
8. مهندس هوش مصنوعی

ترندهای هوش مصنوعی در چند سال آینده

مدل‌های زبانی وسیع‌تر و بهتر

مدل‌سازی زبان فرآیندی است که به ماشین‌ها اجازه می‌دهد به زبانی که ما می‌فهمیم، ما را بفهمند و با ما ارتباط برقرار کنند، حتی زبان‌های طبیعی انسانی را دریافت و آنها را به کدهای کامپیوتری تبدیل کنند که بدین واسطه بتوان برنامه‌های مختلفی را اجرا کرد. با انتشار GPT-3 توسط OpenAI، یکی از بزرگترین مدل‌های زبانی با حدود ۱۷۵ میلیارد پارامتر؛ متغیرها و نقاط داده‌ای که ماشین‌ها می‌توانند برای پردازش زبان از آنها استفاده کنند، تحول عظیمی در این زمینه ایجاد شده است. OpenAI در حال حاضر بر روی جانشین این مدل به نام GPT-4 کار می‌کند که بسیار قدرتمندتر از GPT-3 است و چندین برابر بیشتر از آن دارای پارامتر خواهد داشت. ادامه این مسیر از نظر تئوری منجر به برداشتن گام بزرگی در راستای ایجاد زبان و برقراری مکالمات غیرقابل تشخیص می‌شود.

هوش مصنوعی و متاورس

متاورس نامی است که به یک محیط دیجیتالی پایدار و یکپارچه داده شده است، جایی که کاربران می‌توانند با هم کار و یا بازی کنند. متاورس یک دنیای مجازی مانند اینترنت، با تاکید بر فعال کردن تجربیات همه جانبه توسط خود کاربران می‌باشد. این مفهوم از زمانی که مارک زاکربرگ در مورد ایجاد آن با ترکیب فناوری واقعیت مجازی با پایه‌های اجتماعی پلتفرم فیس بوک خود صحبت کرد، به یک موضوع داغ تبدیل شد.

هوش مصنوعی بدون شک یکی از محورهای متاورس خواهد بود که به ایجاد محیط‌های آنلاین کمک می‌کند. در این محیط مجازی، ما می‌توانیم به پرورش انگیزه‌های خلاقانه خود بپردازیم. همچنین، با استفاده از این فناوری‌ها به احتمال زیاد در آینده به اشتراک‌گذاری محیط‌های فراجهانی خود با موجودات هوش مصنوعی عادت خواهیم کرد که به ما در انجام وظایفی کمک می‌کنند و یا فقط شریک ما برای انجام یک سرگرمی نظیر بازی تنیس یا شطرنج خواهند بود.

هوش مصنوعی خلاق

می دانیم که هوش مصنوعی می تواند برای خلق هنر، موسیقی، شعر، نمایشنامه و حتی بازی‌های ویدئویی استفاده شود. در سال ۲۰۲۲، با ظهور مدل‌های جدیدی مانند GPT-4 و مغز گوگل (Google’s Brain) می‌توانیم انتظار خروجی خلاقانه‌تر و به ظاهر «طبیعی‌تری» را از دوستان الکترونیکی تخیلی و توانمند خود داشته باشیم. در حال حاضر این خلاقیت‌ها عموماً نمایشی بوده و یا در قالب آزمایش‌هایی برای نشان دادن پتانسیل هوش مصنوعی مطرح می‌شوند که امکان دارد در آینده به طور فزاینده‌ای شاهد اعمال آن‌ها برای کارهای خلاقانه معمولی مانند نوشتن سرفصل مقالات و خبرنامه‌ها، طراحی لوگو و اینفوگرافیک باشیم.

خلاقیت اغلب به عنوان یک مهارت بسیار انسانی در نظر گرفته می‌شود، و این واقعیت که ما اکنون شاهد ظهور این قابلیت‌ها در ماشین‌ها هستیم به این معنی است که هوش مصنوعی به‌طور غیرقابل انکاری از نظر وسعت و عملکرد به مفهوم هوش واقعی نزدیکتر می‌شود.

توسعه هوش مصنوعی بدون کد و یا با کدنویسی کم

یک مانع بزرگ برای توسعه و فراگیری سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی، کمبود مهندسان ماهر هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی است که بتوانند ابزارها و الگوریتم‌های لازم را بدین منظور ایجاد کنند. هدف راه‌حل‌های بدون کد و کم‌کد برای غلبه بر این مشکل با ارائه رابط‌های ساده است که می‌توان از آنها برای ساختن سیستم‌های هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی پیچیده‌تر استفاده کرد. دقیقاً مانند روش‌ها و ابزارهایی است که اکنون طراحی وب و ابزارهای بدون کد UI به کاربران نه چندان ماهر اجازه می‌دهند که صفحات وب و سایر سیستم‌های تعاملی را به سادگی با کشیدن و رها کردن عناصر گرافیکی ایجاد کنند.

ایجاد سیستم‌های هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی بدون کد به ما این امکان را می‌دهد که با استفاده از ابزارها و ماژول‌های از پیش تعریف شده در کنار داده‌های خود، برنامه‌های هوشمندی را به راحتی ایجاد نماییم. به عنوان مثال، جهت بهره‌مندی از فناوری پردازش زبان طبیعی به زودی ممکن است چیزی بیشتر از صدا یا دستورالعمل‌های نوشتاری ما نیاز نباشد. این امر نقش کلیدی در “دموکراتیزه کردن” مداوم هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی و فناوری داده ایفا خواهد کرد.

هوش مصنوعی مورد اعتماد

جهت جلوگیری از استفاده نادرست و یا سوء استفاده از هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی لازم است از یک طرف موارد مشکل‌ساز را در سطوح مختلف نظیر قوانین و مقررات، هنجارهای اخلاقی و صنایع متنوع شناسایی نمود و از طرف دیگر، علل اصلی این مشکلات را در سطح نوآوری تکنولوژیکی پیدا و حل کرد. بنابراین، گنجاندن اصول اخلاقی و حکمرانی در کل چرخه حیات طراحی، تحقیق و توسعه، استقرار و استفاده محصول هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی به طور فزاینده‌ای اهمیت دارد.

در حال حاضر نگرانی‌های زیادی پیرامون استفاده از هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی وجود دارد. به خصوص اینکه برخی از سیستم‌های هوشمند با داده‌هایی در مورد هویت افراد و یا عملکرد و رفتارهایشان در ارتباط هستند که در صورت فاش شدن این اطلاعات و یا در معرض حملات سایبری قرار گرفتن، می‌تواند عواقب ناگواری را به همراه داشته باشد. بنابراین در حال حاضر در مورد مباحثی نظیر هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی اخلاقی بسیار صحبت می‌شود. اما در آینده صحبت از این مسایل به تنهایی کافی نیست بلکه لازم است قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای دستیابی به هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی مورد اعتماد تعبیه شود.

تلفیق هوش مصنوعی با بلاک‌چین

فناوری‌های بلاک‌چین و هوش مصنوعی هر کدام به تنهایی توانسته‌اند بسیاری از ابعاد زندگی بشر را دچار تغییرات شگرفی نمایند. اما این دو فناوری به دلیل پیچیدگی‌های فنی کمتر در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند در حالیکه ادغام این دو با هم می‌تواند باعث هم‌افزایی قابل توجهی در بسیاری از صنایع شود.

بلاک‌چین که به نوعی بستری امن و یکپارچه برای ذخیره‌سازی داده‌ها است، می‌تواند داده‌های مورد نیاز جهت توسعه و طراحی مدل‌های هوش مصنوعی را بدون وجود دغدغه‌ای برای ایمنی و سلامت داده‌ها، تأمین نماید. به بیانی دیگر، این داده‌ها بدون نیاز به واسطه‌ای، از سرتاسر شبکه بلاک‌چین قابل جمع‌آوری هستند. همچنین از امنیت و صحت این داده‌ها در بستر بلاک‌چین می‌توان اطمینان داشت زیرا تغییر داده در بلاک‌چین کار چندان راحتی نیست!

از طرف دیگر هوش مصنوعی با ردیابی رفتار گره‌های فعال در شبکه، آنچه غیر معمول به نظر می‌رسد را شناسایی می‌نماید و در صورت نیاز به سایر افراد اطلاع می‌دهد. این امر امنیت بلاک‌چین را چندین برابر خواهد کرد. همچنین بررسی قراردادهای هوشمند که یکی از کاربردهای برجسته بلاک‌چین در صنایع مختلف است به راحتی توسط هوش مصنوعی قابل ارزیابی و تجزیه و تحلیل خواهد بود، بطوریکه می‌توان خطاهای موجود در آن را شناسایی کرد و یا آنرا برای یک شخص و سازمانی به طور خودکار شخصی‌سازی نمود. امید است در آینده با تلفیق این دو فناوری در کنار هم بتوان از قدرت ترکیبی آنها به نحو احسن استفاده کرد.

تلفیق هوش مصنوعی با اینترنت اشیا

هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌عی و اینترنت اشیا؛ دو فناوری‌ای که امروز زیاد در کنار هم دیده می‌شوند. سنسورهای موجود در اینترنت اشیا و بستر شبکه‌ای آن برای انتقال داده‌ها در توسعه و اجرای مدل‌ها و الگوریتم‌های هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی در کاربردهای مختلف تأثیر بسزایی گذاشته است. همانطور که می‌دانید در حال حاضر برای توسعه و بهبود مدل‌های یادگیری ماشین، داده، یکی از ملزومات اصلی برای این منظور است که بدون آن، عملاً دستیابی به مدل‌های قابل قبول هوش مصنوعی، ممکن نخواهد بود.

به جرئت می‌توان گفت که وجود ماشین‌های خودران بدون وجود اینترنت اشیا و هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی در کنار یکدیگر مقدور نمی‌شد. از طرف دیگر، هو‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی به شبکه اینترنت اشیا جهت دستیابی به راندمان بالای عملیات و نگهداری با قابلیت پیش‌بینی ترافیک و پیش‌بینی ناهنجاری‌ها و مشکلات کمک می‌کند. با این حال، همچنان استفاده از توانایی‌های اینترنت اشیا برای به جلو راندن هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی جای کار دارد و بهره‌گیری از مزیت‌های بیشتری برای این ادغام در آینده مورد انتظار است.

تراشه‌های پردازشی هوش مصنوعی

یکی از پیش‌نیازهای دسترسی به تمامی قابلیت‌های هوش مصنوعی، وجود سخت‌افزارها و تراشه‌های قدرتمند است. به عبارت دیگر، جهت دسترسی به توانایی هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی در حل مسئله‌های پیچیده و یا سرعت بالای تشخیص چهره و اشیا نیاز به بسترهای سخت‌افزاری قدرتمند نیز وجود خواهد داشت. شرکت‌های قدرتمندی نظیر Nvidia، ARM، Intel و Qualcomm با ساخت تراشه‌هایی به دنبال افزایش سرعت اپلیکیشن‌های هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی هستند. بیل دالی، دانشمند ارشد انویدیا، نیاز به تمرکز بر تراشه‌های تخصصی‌تری را بیان می‌کند که می توانند تراشه‌های GPU را تحت الشعاع قرار دهند و در انجام محاسبات مختلف خوب باشند.

افزایش تقاضا برای تراشه‌های هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری را متقاعد کرده که بیش از ۱ میلیارد دلار در این زمینه هزینه کنند. شرکت‌های بی‌ام‌و و مایکروسافت حدود ۲۰۰ میلیارد دلار برای Graphcore هزینه کرده‌اند تا برنامه‌های بیشتری با قابلیت هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی از جمله تراشه‌های هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی (AI chips) توسعه دهند. طبق تحقیقات بازار، پیش‌بینی می‌شود که بازار جهانی تراشه‌های هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۵ به ۹۱.۱۸۵.۱ میلیون دلار برسد که نرخ رشد مرکب سالانه ۴۵.۲ درصدی از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۵ را به همراه دارد. بدون شک برای آینده هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی در این مسیر انتهایی وجود نخواهد داشت.

آینده هوش مصنوعی در ایران

در حال حاضر هوش مصنوعی به عنوان  یک مزیت رقابتی در عرصه جهانی شناخته شده است، بدون شک، کشورهایی که زودتر به استقبال این فناوری رفته و آنرا در حوزه‌های مختلف بکار گرفته‌اند، مزیت اقتصادی و راهبردی چشمگیری به دست خواهند آورد. می‌توان ادعا نمود در ایران هو‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی همچنان در اول راه است. اما نکته مثبت در این زمینه این است که این فناوری توانسته بسیار از قابلیت‌های خود را به سازمان‌های مختلف بومی بشناساند به طوریکه مقام معظم رهبری لزوم توجه به هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌عی و پیشرفت کشور در این حوزه را به یک الزام در سال‌های پیشرو معرفی کرده‌اند.

همانطور که در نمودار زیر مشخص است شرکت‌های پیشرو در حوزه هو‌‌‌‌‌ش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی روند رو به رشدی را در سال‌های اخیر در پیش‌ گرفته‌اند، هر چند که مسائلی از قبیل همه‌گیری کووید-۱۹ و یا تحریم‌ها بر روی این روند تأثیر گذاشته، اما با این وجود می‌توان به پیشرفت هو‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی در ایران امیدوار بود. جهت اطلاعات کامل‌تر و بیشتر در مورد وضعیت هوش مصنوعی در ایران می‌توانید به گزارش‌های تهیه شده در دیده‌بان مراجعه نمایید.

آماده شدن برای آینده هوش مصنوعی

یک موج دگرگونی دیجیتال همه اقشار جامعه را در سراسر جهان فرا گرفته است. شرکت‌های جهانی دریافته‌اند که پذیرش فناوری اطلاعات در حال ظهور، کلید بهبود فرایند بهینه‌سازی کسب‌وکار، ارتقای صنعتی و ایجاد ارزش است. در این فرآیند، پتانسیل هوش مصنوعی، به عنوان یک فناوری فعال کننده کلیدی، از نظر قدرت محاسباتی، الگوریتم‌ها و داده‌ها آشکار شده است. حال این سوال پیش می‌آید که چه آینده‌ای در انتظار ما خواهد بود؟ البته که پاسخگویی به این سوال همواره همراه با حدس و گمان است.

شاید برخورد با ربات‌ها به روال روزمره ما تبدیل شود، شاید رابط‌های مغز و رایانه به ثمر بنشینند و به افراد دارای معلولیت کمک کنند تا زندگی و مهارت‌های ارتباطی خود را بازیابی کنند. شاید هوش مصنوعی افراد را خلاق‌تر کند، انسان‌ها را از کارهای پیچیده یا خسته‌کننده رها کند و حتی در مشاغل خطرناک جایگزین آنها شود و شاید هم روزی فرا رسد که زندگی ما توسط ماشین‌های هوشمند تسخیر شود. به هر حال، باید خود را برای هر چیزی آماده کنیم.

جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید