حیوانات خانگی روباتیک به روان‌درمانگران کمک می‌کنند
تیم تحریریه- ۸ مرداد ۱۴۰۱
یک جلسه روان‌درمانی در یک آسایشگاه را تصور کنید. روانشناس به همراه یک حیوان خانگی روباتیک در اتاق نشسته است. مراجع وارد اتاق می‌شود و گربه روباتیک روی پایش می‌نشیند. همزمان که مراجع گربه را نوازش می‌کند، روانشناس در مورد حیوانات خانگی گذشته‌اش از او سوال می‌پرسد و بدین ترتیب، به خاطرات بلندمدتش دسترسی پیدا می‌کند.
حتی اگر این حیوان خانگی واقعی نباشد، لذت‌بخش بودن جلسه برای مراجع و مزیتی که برای سلامتی‌اش دارد واقعی است. این حیوان روباتیک، با پوست و خز مصنوعی، برنامه‌نویسی شده تا حرکات و صداهای مناسب تولید کند. پژوهشگران دریافته‌اند که حیوانات روباتیک می‌توانند در روان‌درمانی مفید باشند، بدون این‌که معایب حیوانات واقعی، مثل غیرقابل پیش‌بینی بودن، را داشته باشند.
راندا نلسون، پژوهشگر دانشگاه یوتا، در مقاله‌ای که در ژورنال Canadian Journal of Recreation Therapy منتشر کرده است، روشی برای کاربرد حیوانات خانگی روباتیک در مراقبت از بیماران سالمند مبتلا به فراموشی ارائه می‌دهد. این روش به نقش یک حیوان روباتیک ارزان‌قیمت اشاره می‌کند، مدت‌زمان ایده‌آل برای جلسات را نشان می‌دهد و با تشخیص پاسخ‌های رایج مراجعان به این حیوانات، به پژوهش‌های آینده کمک می‌کند.
نلسون که استاد کاردرمانی و تفریح‌درمانی است، می‌گوید: «در این روش سوالاتی از قبیل «دوست دارید گوش‌های سگ را نوازش کنید؟» یا «دوست دارید موهایش را شانه بزنید؟» به چشم می‌خورند. سعی داشته‌ایم با ارزیابی واکنش افراد به این پرسش‌ها، دستورالعملی تهیه کنیم که امکان بهره‌گیری حداکثری از این حیوانات روباتیک را فراهم آورد.»
جنبه درمانی حیوانات خانگی روباتیک در آسایشگاه
نلسون به افزایش توسعه حیوانات روباتیک طی دهه اخیر اشاره می‌کند و دلیل این امر را توانایی آن‌ها در کاربرد درمانی در آسایشگاه‌های و مراکز مراقبتی می‌داند. اما این روبات‌ها تا همین چند وقت پیش بسیار گران‌قیمت بودند. تجربه نلسون به عنوان رواندرمانگر نشان می‌دهد که بیشتر تسهیلات مراقبتی از پس هزینه خرید این روبات‌ها برنمی‌آیند.
با این وجود، در سال 2015، مرکز Ageless Innovation توانست با معرفی Joy for All Companion که زیر 150 دلار قیمت دارد، کاربرد گسترده حیوانات خانگی روباتیک به عنوان حیوانات درمانی را امکان‌پذیر سازد. حیوانات خانگی روباتیک خیلی از ریسک‌ها و مشکلات کاربرد حیوانات واقعی در تسهیلات مراقبتی را ندارند. بسیاری از مراکز و آسایشگاه‌ها به خاطر جلوگیری از بروز حساسیت، امکان گازگرفتگی و مسائل دیگر، اجازه ورود و نگهداری حیوانات خانگی شخصی را نمی‌دهند.
به عقیده نلسون، با این‌که پژوهشگران تاکنون تعامل افراد مبتلا به فراموشی را با حیوانات خانگی مطالعه کرده‌اند، روش منسجمی ارائه نداده‌اند تا برای مثال، به کارکنان تسهیلات مراقبتی و درمانی اجازه دهد بیشترین بهره ممکن را از حیوانات خانگی روباتیک ببرند.
وی اضافه می‌کند: «در مورد تعامل و کار با حیوانات روباتیک اطلاعات خیلی کمی وجود دارد. بدون این اطلاعات، این فناوری صرفا حکم یک اسباب‌بازی را خواهد داشت.»
تعامل با حیوانات روباتیک
قبل از همه‌گیری کرونا، پژوهشگران 5 نفر از ساکنین یک آسایشگاه مراقبت از سالمندان (بین سنین 82 تا 87 سال) را که از نقص شناختی شدید رنج می‌بردند، مورد مطالعه قرار دادند. هر یک از آزمودنی‌ها در دو جلسه 30 دقیقه‌ای شرکت کرد. پژوهشگران یک سگ یا گربه روباتیک را (به انتخاب مراجع) در سبد مخصوص حیوانات خانگی وارد جلسه کردند.
وقتی حیوان از سبد درآمد، خیلی از مشارکت‌کنندگان به طور غریزی به طرفش رفتند تا نوازشش کنند. در طول جلسه، پژوهشگران سوالاتی در مورد تجربه مراجعان با حیوانات خانگی و تعامل با این حیوان روباتیک پرسیدند: قبلا سگ یا گربه داشتید؟ اسم‌شان چه بوده؟ داخل خانه نگهشان می‌داشتید یا بیرون؟ چه غذایی می‌خوردند؟
پژوهشگران با دقت، پاسخ مراجعان به این سؤالات را مشاهده می‌کردند. حیوانات خانگی روباتیک نیز در همین حین تکان می‌خوردند و صدا تولید می‌کردند. به گفته نیلسون، این واکنش‌ها به مراجعان کمک می‌کرد تا با آن‌ها بهتر ارتباط برقرار کنند: «وقتی مراجعان سعی می‌کردند با این روبات‌ها حرف بزنند، آن‌ها هم در پاسخ صدایی تولید می‌کردند. از سوی دیگر، مراجعان در مورد صدا و حرکات روبات‌ها اظهار نظر می‌کردند و به آن واکنش می‌دادند. یکی از جذاب‌ترین فعالیت‌ها برای مراجعان، شانه زدن موهای حیوان بود.»
تنها جلسات یکی از آزمودنی‌ها بود که در سکوت سپری شد. مراجع در بیان افکارش مشکل داشت، اما در تمام طول جلسه بر سگ روباتیک تمرکز کرده بود. با این حال، در آخر جلسه به نظر می‌رسید که مراجع با حیوان ارتباط برقرار کرده است.
نلسون در پاسخ به این سوال که آیا مراجعانی که قوای ذهنی‌شان رو به زوال است، می‌توانند بفهمند این روبات‌ها حیوانات زنده و واقعی نیستند یا خیر، می‌گوید در این پژوهش، همه آزمودنی‌ها متوجه این نکته بودند. وی در ادامه توضیح می‌دهد: «یکی از آزمودنی‌ها دامپزشکی بازنشسته بود. خیلی دوست داشتم بدانم او با این روبات چطور تعامل می‌کند. این آزمودنی می‌خواست هم سگ و هم گربه روباتیک در جلسه‌اش حضور داشته باشند. نکته این‌جاست که همیشه صداقت را حفظ می‌کنیم و هیچوقت به آن‌ها نمی‌گوییم که این روبات زنده است. معرفی حیوانات خانگی روباتیک با این جمله شروع می‌شود که «آیا دوست دارید سگم را بغل کنید؟» و جواب مردم نسبت به این سوال معمولاً مثبت است.»
متأسفانه همه‌گیری کرونا فرآیند جمع‌آوری داده را متوقف کرد. اما پژوهشگران قادر بودند با داده‌های به دست آمده به نتایج مفیدی برسند.
همه مراجعان از این فعالیت لذت بردند. یک نفر صدایی که حیوانات خانگی روباتیک تولید می‌کرد را دوست نداشت، نکته‌ای که به آسانی با قطع صدای روبات حل شد؛ اگر حیوان واقعی بود، چنین امکانی وجود نداشت.
در میان سؤالاتی که رواندرمانگر در مورد خاطرات شخصی مراجع می‌پرسید، آن‌هایی که مربوط به تعامل با حیوان خانگی می‌شدند بیشترین پاسخ را دریافت کردند.
به گفته پژوهشگران، یکی از رفتارهای غیرمنتظره‌ای که در میان بیشتر آزمودنی‌ها مشاهده کردند، ارتباط با حیوان بود. برخی از مراجعان به صورت خودبه‌خودی با کلمات، صدا یا واکنش‌های چهره و بدن به حیوانات واکنش نشان می‌دادند. گاهی اوقات از صدای حیوان هم تقلید می‌کردند و گاهی جا‌به‌جایش می‌کردند تا صورت و چشمانش را ببینند.
تعیین مدت‌زمان بهینه برای جلسات به پژوهش بیشتری نیاز دارد؛ با این حال، به گفته پژوهشگران، جلسات 30 دقیقه‌ای اثربخشی کافی را داشته‌اند. در گام بعدی، نلسون قصد دارد واکنش افراد با نقص‌های شناختی گوناگون را به این حیوانات خانگی روباتیک مورد مطالعه قرار دهد و امکان بررسی آن‌ها در جلسات گروه‌درمانی را بررسی کند.
بر اساس یافته‌ها، مراجعان زمانی معنادارترین و لذت‌بخش‌ترین تعامل را تجربه می‌کردند که خودشان جلسه را پیش می‌بردند.
نلسون توضیح می‌دهد: «در تفریح‌درمانی، هدف اصلی برگزاری جلسات مراجع‌محور است. به بیان دیگر، مهم نیست من به عنوان رواندرمانگر چه فکری در مورد یک فعالیت خاص می‌کنم. آن‌چه اهمیت دارد این است که خود مراجع از آن فعالیت لذت ببرد.»
شاید از خود بپرسید که چرا تعامل با حیوانات خانگی روباتیک چنین تجربه خوشایندی به ارمغان می‌آورد؟ شاید بتوان گفت افرادی که در تسهیلات مراقبتی ساکن هستند، در موقعیتی قرار دارند که دیگران از آن‌ها مراقبت می‌کنند. قرار گرفتن در نقش مراقبت‌کننده، نوعی آرامش روانی به این افراد می‌بخشد؛ چون علی‌رغم زنده نبودن حیوان، حس می‌کنند در حال محبت کردن و مراقبت کردن از چیزی هستند که در مقابل، به این محبت و مراقبت پاسخ می‌دهد.
جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید
