هوش مصنوعی به تحقق اهداف توسعه پایدار کمک می‌کند

امروزه، هوش مصنوعی به سرتیتر اخبار جهان تبدیل شده است. این فناوری گاهی در قالب ابزار ویرانگری به تصویر کشیده می‌شود که جایگزین بسیاری از مشاغل شده و حتی زندگی انسان‌ها را با تهدید مواجه می‌کند.‌ اما آیا امکان دارد هوش مصنوعی به ابزار ارزشمندی در پروژه‌های جهان‌شمول تبدیل شده و اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد را محقَق سازد؟

ظرفیت‌های بی‌بدیل هوش مصنوعی به روش‌های گوناگونی در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار به کار برده می‌شود. پس از اتمام طوفان هاروی در سال 2017، سیل شدیدی پدید آمد و بسیاری از خیابان‌های هیوستون آمریکا غیرقابل عبور و مرور شد. یک ابزار هوش مصنوعی موفق به ترکیب تصاویر ماهواره‌ای با نرم‌افزار شناسایی شیء شد تا امدادگران بتوانند با استفاده از آن به شناسایی مسیرهای گریز امن بپردازند و افراد گیر افتاده در سیل را نجات دهند. تشخیص شیء به کمک هوش مصنوعی از اولویت‌های مهم یک نرم‌افزار جدید به شمار می‌آید که می‌تواند به یاری 250 میلیون نفر در سراسر جهان بشتابد؛ منظورمان افرادی هستند که از مشکلات بینایی رنج می‌برند. اکثر آنان در کشورهایِ در حال توسعه زندگی می‌کنند. نرم‌افزار رایگان شرکت مایکروسافت که در گوشی‌های هوشمند قابل نصب و اجرا است، از هوش مصنوعی برای شناسایی دوستان و توصیف افراد و اشیای خاصی نظیر اسکناس استفاده می‌کند.

اینها فقط گوشه‌ای از موارد کاربردهای هوش مصنوعی است که می‌تواند به نفع عموم مردم عمل کند. این تازه آغاز ماجرا است. محققان موسسه «مک‌کینزی گلوبال McKinsey Global Institute» حدود 160 مورد کاربردی حقیقی یا بالقوه هوش مصنوعی را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند فواید غیرتجاری بسیاری برای جامعه به همراه داشته باشد. انتظار می‌رود این موارد در حوزه‌هایی از قبیل بینایی رایانه، پردازش زبان طبیعی و حتی یادگیری عمیق به کار برده شوند. تحقق این امر باعث ایجاد تفاوتی چشمگیر در این حوزه‌ها خواهد شد. در این میان، نباید از سایر قابلیت‌های فناوری هوش مصنوعی نیز غافل شد. سلامت و تندرستی عمومی از جمله اهدافی می‌باشد که به خوبی در کتابخانه موارد کاربردی به نمایش در آمده است. برای نمونه، بیش از 400 میلیون نفر از سراسر جهان که از بیماری دیابت رنج می‌برند، می‌توانند از دستگاه‌های پوشیدنی هوش مصنوعی استفاده نمایند. این دستگاه‌ها قادرند علائم اولیه دیابت را از طریق داده‌های حسگر ضربان قلب شناسایی کنند. هوش مصنوعی می‌تواند تصاویر گوشی‌های تلفن را با هدفِ تفکیک میان زخم پوستی خوش‌خیم و سرطان پوست تجزیه و تحلیل کند. بنابراین، میلیون‌ها ساکنِ مناطق روستایی که امکان دسترسی به متخصص پوست ندارند، از این فناوری بهره‌مند خواهند شد.

می‌دانیم که هوش مصنوعی از ظرفیت بالایی برای تحول‌آفرینی برخوردار است، اما بهره‌برداری از این ظرفیت مستلزم مقیاس‌بندیِ کاربردهای آن در راستای منافع عمومی می‌باشد. فقط حدود یک‌سوم از موارد موجود در کتابخانه‌ی ما امروزه در این حوزه به کار برده می‌شوند. لذا بسیاری از آنها در مقیاس کوچک باقی می‌مانند و قادر به گذر از فاز آزمایشی نیستند.

دولت‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد، نیکوکاران، شرکت‌های فناوری و سازمان‌هایی که به تولید یا گردآوری داده می‌پردازند، باید اقدامات عملی خوبی انجام دهند تا رویای هوش مصنوعی به واقعیت تبدیل شود. دو چالش عمده وجود دارد که باید از پیش رو برداشت: مشکل دسترسی به داده و مشکل کمبود نیروهای مستعد و نخبه برای ارتقای قابلیت‌های هوش مصنوعی، مدل‌ها و اجرای راهکارها. البته هوش مصنوعی می‌تواند خطرات و تهدیداتی را نیز به همراه داشته باشد. مراجع، سازمان‌ها و افراد گوناگون می‌توانند از ابزارها و روش‌های مختلف هوش مصنوعی سوء استفاده کنند. سوء استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند غیرعامدانه نیز باشد. در برخی از موارد، افرادی که قصد بهره‌مندی از فناوری هوش مصنوعی را داشته‌اند، خود، متحمل زیان یا آسیب می‌شوند. برای نمونه، اگرچه می‌توان از هوش مصنوعی برای اهداف توسعه پایدار و تحقق عدالت، صلح و غیره استفاده کرد، اما نحوه‌ی تبیین پیامدهای برخی مدل‌های پیچیده‌ی هوش مصنوعی، چالش‌برانگیز است. بنابراین، ممکن است برخی از حوزه‌ها با اکراه به پذیرش هوش مصنوعی بپردازند. خوشبختانه، امکان فائق آمدن بر این موانع وجود دارد. برای مثال، گردآورندگان و تولیدکنندگان داده برای اینکه میزان دسترسی به داده را افزایش دهند، باید دسترسیِ بیشتری به سازمان‌های مردم‌نهاد و سایرین بدهند تا این داده‌ها برای ارائه‌ی خدمات عمومی به کار برده شوند.

رفع کمبود نیروهای متخصص و مستعد مستلزم این است که شرکت‌های فناوری اقدامات عملی مناسبی در راستای استخدام نیرو انجام دهند. البته باید این نکته را به خاطر سپرد که هوش مصنوعی دارویی برای درمان تمامی مشکلات بشر نیست، اما از پتانسیل بالایی برای تبدیل به ابزاری قدرتمند برخوردار است. برای تحقق اهداف مذکور، باید توسعه نرم‌افزارها را در دستور کار قرار دهیم و هوش مصنوعی را به طور گسترده با رویکردی مسئولانه و هوشمندانه به کار گیریم.