آفرینش هوشمند، سبکی برای بازنمایی متفاوت در هنر
تیم تحریریه- ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱
آفرینش هوشمند، سبک جدید هنرمندان در خلق آثار هنری محسوب می‌شود. آفرینش هوشمند سبکی برای بازنمایی متفاوت در هنر پدید آورده است. از زمان نمایشگاه قبلی بینال ونیز تا کنون، شمار آثار هنری مصنوعی به طرز قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است. نوشتار حاضر حاصل مصاحبه با لوکا گامباردلا است، فردی که با تحلیل طبیعت، به هوش مصنوعی می‌آموزد چطور خودکار باشد.
آیا به شخصه حاضرید اثری هنری را خریداری کنید که ساخته‌ی هوش مصنوعی است؟ در نمایشگاه هنر بینال ونیز، یوناس لاند اثری را به ثبت رساند که به عنوان MVP (ارزشمندترین نقاشی) اعلام شد. این اثر تعاملی که محصول هوش مصنوعی است، از 512 نقاشی دیجیتال تشکیل شده است؛ ارزش این نقاشی‌ها متناسب با نحوه‌ی واکنش مردم، تغییر می‌کند تا مقبول‌تر به نظر رسیده و در نتیجه، بیشتر به فروش بروند. از سوی دیگر، در رم، گروه طراحی تعاملی التراوایولتو در صدد بازگشایی استودیوی خود به روی عموم مردم هستند تا دو اثری را عرضه کنند که هوش مصنوعی در آن‌ها نقشی اساسی ایفا کرده است.
در اثر اول، پیشگوی شهر، ماشین پیش‌بینی‌های خود را در قالب متونی ارائه می‌دهد که از بافتی درخشان ساخته شده‌اند. در اثر دوم، شهرسازی انتزاعی، یک الگوریتم ژنتیک با رسم نقشه‌هایی، برنامه‌ریزی شهری را به شیوه‌ای جدید تفسیر می‌کند. همه این موارد نشان می‌دهد، آفرینش هوشمند سبکی برای بازنمایی متفاوت در هنر پدید آورده است. امری که با توجه به امکانات دیجیتال ممکن شده است.
لوکا گامباردلا، استاد هوش مصنوعی دانشکده انفورماتیک دانشگاه دلاسویزارلا ایتالیانا، توضیح می‌دهد که قابلیت هوش مصنوعی در خلق آثار هنری بالاست و از نظر وی، ماشین‌ها رویاپرداز هستند.
بدون شک، هنر همواره از تکنیک‌های گوناگونی استفاده کرده است تا واقعیت را نمودی جدید ببخشد. در این مورد، نیروی پیش‌برنده پژوهش و هوش مصنوعی است. در سال 2011، سازمان اروپایی پژوهش‌های هسته‌ای (CERN) ژنو برنامه‌ای برای هنرمندان تدارک دید که طی آن، همکاری‌هایی مهم شکل گرفتند. برای مثال، مونیکا بلو، رئیس بخش هنری CERN، اثر سیگورر گوجانسن به نام «حرکت ابدی»، را در نمایشگاه هنری غرفه ایسلندی ونیز عرضه کرد. هم‌زمان با این نمایش قابلیت هوش مصنوعی در خلق آثار هنری بیشتر نمایان شد.
به عقیده‌ی گامباردلا، برای درک نقش انسان و هوش مصنوعی در خلق محصولاتی از این دست، بهتر است از شبکه‌های عصبی استفاده کنیم: آفرینش هوشمند، سبکی برای بازنمایی متفاوت در هنر محسوب می‌شود که توسط ماشین‌ها صورت می‌گیرد؛ اما انسان‌ها و ماشین‌ها چه شباهتی به یکدیگر دارند؟ وی توضیح می‌دهد: «این دو شباهتی اساسی دارند؛ مغز انسان از نورون‌ها، سیناپس‌ها و اتصالات ساخته شده است؛ ماشین‌ها نیز نورون‌هایی دارند که درون لایه‌ها سازماندهی شده‌اند و از مدلی محاسباتی پیروی می‌کنند که انسان‌ها انتخاب کرده‌اند. تفاوت در میزان توان آن‌هاست؛ مغز ما برای انجام وظایفش به مراتب به انرژی کمتری نیاز دارد. در حال حاضر، ماشین‌ها در مقایسه با گذشته هوشمندتر شده‌اند و اکنون می‌دانند چطور بیاموزند و از پس مسائل گوناگون، از جمله تشخیص تومور، تمیز سبک‌های نوشتاری مختلف، و یا شناسایی ویژگی‌های چهره برآیند.»
در سال 2020، روزنامه گاردین مطلبی را منتشر کرد که به دست یک ربات نوشته شده بود. برای نوشتن این مطلب از GPT3 استفاده شده بود، یکی از محصولات OpenAI که در تولید خودکار متون بسیار موفق عمل کرده است. دو سال پیش از این، شرکت کریستی اثری به نام «پرتره ادموند بلامی» را با قیمت 423,500 دلار به مزایده؛ این اثر را گروه Obvious با استفاده از تکنیک GAN ساخته بودند. 15,000 پرتره از قرن چهاردهم تا بیستم به این سیستم تغذیه شده است تا بهترین‌شان انتخاب و «خلاصه» شوند.
گامباردلا می‌گوید: «ما از قابلیت‌های ماشین‌ها آگاهیم، اما نمی‌دانیم مقصود و نیت‌شان چیست. تا کنون فرض را بر این گذاشته‌ایم که ماشین‌ها چیزی به نام قصد و نیت ندارند. این موضوع برای طرفداران ژانر علمی-تخیلی یا علاقه‌مندان به تفاوت‌های بین مغز و ذهن جالب است؛ اما دانشمندان بیشتر به پیامدهای نهایی علاقه دارند و می‌خواهند به کامپیوترها بیاموزند تا بر اساس مجموعه‌ای داده، مسئله‌ی خاصی را حل کنند.»
سؤالاتی که فیلسوف معروف آمریکایی، جان سیرل، را به خود مشغول کرده‌اند برای گامباردلا اهمیتی ندارند. وی معتقد است: «آن‌چه همیشه باید به یاد داشته باشیم این است که ما حتی از نحوه کارکرد مغز هم مطمئن نیستیم. الگوریتم‌های هوش مصنوعی بر اساس داده‌های محیط می‌آموزند. اما آن‌چه می‌بینند، واقعیت عینی نیست، بلکه برداشت آن‌ها از واقعیت است. نکته اصلی همین‌جاست که مهم، تفسیر ما از رویکرد ماشین‌هاست؛ گاهی امکاناتی چنان غیرمنتظره کشف می‌کنیم که آن‌ها را آثار هنری محسوب می‌کنیم. برخی حتی حاضرند آن‌ها را بخرند. سر این نکته می‌توانیم به توافق برسیم که ماشین‌ها محصولات هنری مصنوعی خلق می‌کنند. اما آیا جالب‌ترین قسمت ماجرا، مشاهده‌ی نحوه‌ی کارکرد ماشین نیست؟»
پس باید لحظه‌ای تأمل کنیم و از خودمان بپرسیم که ماشین‌ها در نهایت چه چیزی را می‌خواهند نشان دهند؟ این‌که هیچ یگانگی و انحصاری وجود ندارد، و تنها و تنها اختیار را می‌توان دید. بنابراین قابلیت هوش مصنوعی خلق آثار هنری مربوط به برداشت‌های متفاوتی است که از واقعیت دارد و می‌تواند آن‌ها را بازنمایی کند. در واقع آفرینش هوشمند، سبکی برای بازنمایی متفاوت در هنر ایجاد کرده که بر محدودیت‌های واقعیت پیروز می‌شود.
به بیان دیگر، با تغییر داده‌های ورودی، ماشین روال پردازشی خود را سازگار می‌کند و بر اساس ساختارهای متفاوت، یاد می‌گیرد هرچه می‌خواهد و باید را شناسایی کند؛ اما پرسش اصلی این‌جاست که چطور به این نقطه می‌رسد، جواب این پرسش در جعبه‌ی سیاه آن نهفته است. محتوای این جعبه سیاه جالب‌ترین پدیده برای دانشمندان است. چون به نظر می‌رسد درون این جعبه، یک روال پردازشی در کار است که قواعدش با منطق انسانی قابل‌فهم نیستند. شاید اثر هنری اصلی همین باشد که دریابیم از چشم‌اندازهای متعددی می‌توان به جهان نگریست و این موضوع نشان می‌دهد قابلیت هوش مصنوعی در خلق آثار هنری بسیار بالاست. آفرینش هوشمند، سبکی برای بازنمایی متفاوت در هنر، پدید آورده که پس از این بیشتر شناخته خواهد شد.
با این‌که هوش مصنوعی هنوز نتوانسته است از هیچ، چیزی اصیل تولید کند، توانسته است رویکردی جدید و مشارکتی به تجارب زیباشناختی ارائه دهد. «در حال حاضر، هنری که واقعیت مجازی و افزوده تولید می‌کنند، حالات انسانی را ارتقاء می‌دهند، تجربه‌ای عمیق که به خصوص، از نظر متاورس، جالب به نظر می‌رسد. با این وجود، من به مبحث هوش مصنوعی در رابطه با هنرهای تعاملی علاقه‌مندم. به بیان دیگر، دوست دارم بفهمم ماشینی که برای مسئله‌ای خاص آموزش دیده است، چطور می‌توان مطابق با واکنش بینندگان و مخاطبانش تغییر کند. دو کار مشابه در زمینه‌های گوناگون به نتایجی متفاوت می‌رسند.» گامباردلا که با طرح آموزشی دیگری به نام «هنرمندان حاضر در آزمایشگاه» مراکز پژوهشی سوئیس همکاری داشته است، با دانشجویان آکادمی معماری مندریسیو در طرح «بستن حلقه» کار کرده است.
«این کار اساسی ساده داشت: دری که حرکت می‌کند. قسمت سخت ماجرا این بود که متناسب با حرکات رقاص‌های روبرویش این کار را بیاموزد. چطور می‌توان به چنین ماشینی آموخت تا بدون استفاده از دکمه کنترل، بفهمد تا کجا باید ادامه دهد و کی کارش را متوقف کند؟ توقف حلقه، مدار، چرخه و قصد. زمانی که راهکار پیدا نشد. «واقعیت این است که ما می‌خواهیم با هوش مصنوعی کار کنیم که قابل پیش‌بینی باشد، اما قابلیت‌های خلاقانه هم داشته باشد. این خواسته‌ها ضد و نقیض هستند. اما اگر ماشین بخواهد تکامل پیدا کند و به مقبولیت برسد، باید چنین تناقضی را هم برآورده کند.» نتیجه، بهترین چیزی خواهد بود که تا کنون وجود داشته است و این نشان‌دهنده قابلیت هوش مصنوعی در خلق آثار هنری گوناگون و خاص است.
جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید
