تحولی اساسی در اجتهاد فقهی به کمک هوش مصنوعی
تیم تحریریه- ۲۰ آذر ۱۴۰۰
آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در دیدار با حجت‌الاسلام و المسلمین نواب، رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب، به این موضوع اشاره کرد که درحال‌حاضر، هوش مصنوعی در همۀ ابعاد علم وارد شده است و حوزه علمیه نیز باید به هوش مصنوعی توجه داشته باشد تا بتواند تحولی اساسی در اجتهاد فقهی ایجاد کند. وی هوش مصنوعی را ابزاری دانست که اگر به دست اهلش بیفتد، قادر خواهد بود نتایج خوب و مفیدی برای بشریت به ارمغان بیاورد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در ادامه در خصوص تأثیر هوش مصنوعی بر اجتهاد خاطرنشان کرد: «اجتهاد مسئله بسیار سخت و مشکلی است، گاهی برای یک مسئله باید یک سال کار صورت بگیرد، هوش مصنوعی در این زمینه می‌تواند به اجتهاد یاری برساند و تحولی اساسی در اجتهاد فقهی به وجود بیاورد.»
آیت‌الله فاضل لنکرانی، با انتقاد از این موضوع که برخی افراد با استفاده از هوش مصنوعی می‌خواهند به ضرر بشریت فعالیت کنند، افزود: «ما در اول راه آشنایی با هوش مصنوعی هستیم و از شما استادان متخصص در زمینه هوش مصنوعی نیز یاری می‌طلبیم، تا به میدان علوم اسلامی بیایید، تا همگی دست به دست هم بتوانیم با هوش مصنوعی جامعیت دین را ببینیم.»
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در این خصوص ابراز داشت: «اگر هوش مصنوعی به معنای کلان خودش به میدان بیاید، می‌تواند اجتماعی بودن دین را تثبیت کند.»
وی در خلال سخنانش، به آیه ۱۷ سوره اسراء اشاره کرد و افزود: «هوش مصنوعی درک معنا می‌کند و به واسطه این درک می‌تواند ارتباط بین آیات و روایات را آشکار و روشن‌تر کند. به نظر بنده می‌رسد که هوش مصنوعی یک مصداق از مصادیق این آیه است که به کمک آن می‌توان به اجتهاد و فقیه کمک شایانی رساند.»
آیت‌الله فاضل لنکرانی، با اشاره به این موضوع که در انطباق مبانی در فتوا می‌توان از هوش مصنوعی کمک گرفت، تصریح کرد: «وظیفه حوزه، حفظ دینداری مردم است و چه بسا تبلیغ، ترویج و فهم دین در آینده راه و ابزاری به‌جز هوش مصنوعی نداشته باشد، لذا ضرورت دارد این مسئله زمینه‌ای برای وحدت بین حوزه و دانشگاه به وجود بیاورد.»
مسئله دینداری در دانشگاه در حد مطلوبی نیست
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه سخنانش به شکل نگرفتن وحدت حوزه و دانشگاه اشاره کرد و افزود: «دینداری در دانشگاه هنوز در حد مطلوب نظام نیست، هر چند ما دانشجویان دیندار و مذهبی داریم، اما به نظر می‌رسد فهم دین به آن نحو که باید مطلوب نیست.»
وی به وحدت حوزه و دانشگاه اشاره کرد و گفت: «در گام اول انقلاب، یک نتیجه روشنی از این وحدت و آنچه امام امت(ره) به دنبال آن بودند، محقق نشد و در واقع، اگر آن نتیجه به ثمر می‌نشست، این آسیب‌ها درحال‌حاضر وجود نداشت.» همچنین وی عنوان کرد که در این چهل سالی که از عمر انقلاب می‌گذرد، ارتباط عمیقی بین حوزه و دانشگاه نبوده است و این ارتباط به‌خوبی محقق نشده است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی، در ادامه اظهار داشت: «حضور حوزویان در دانشگاه و بالعکس مقدمه کار است و باید انتظاری را که انقلاب و دین در این زمان بسیار مهم و حساس از استادان و دانشجویان دانشگاه و حوزه دارد، درک کنیم و به آن نیز عمل کنیم.»
وی با اشاره به این موضوع که بسیاری از تحقیقات و پژوهش‌های حوزوی، هنوز در محافل دانشگاهی مطرح نشده است، تصریح کرد: «ارتباط حوزه و دانشگاه به این است که بدانیم چه فهم عمیقی از دین داریم و آیا شبهات دانشگاهیان نسبت به دین کمتر یا بیشتر شده است.»
استاد درس خارج حوزه علمیه در ادامه افزود: «از ابتدای انقلاب این زمزمه از دانشگاه شروع شد که ما باید دور ولایت فقیه را خط بکشیم و ولایت علم را مطرح کنیم. آن‌ها یک تعارضی را بین علم و فقه ایجاد کردند و متأسفانه این تعارض هنوز هم یک مقداری در ذهن بعضی از استادان دانشگاه و دانشجوها وجود دارد.»
وی در ادامه سخنان خود افزود: «در واقع مسئله وحدت حوزه و دانشگاه هنوز شکل نگرفته است. دینداری فعلی در دانشگاه مطلوب نظام نیست. البته دانشجویان بسیار مقیدی داریم که در مراسم اعتکاف و در مراسم اربعین شرکت می‌کنند و عده‌شان قابل‌مقایسه با قبل از انقلاب نیست، ولی به نظر می‌رسد فهمی که یک استاد دانشگاه از دین باید داشته باشد و این فهم را به دانشجو منتقل کند و دانشجو هم باید این فهم را نسبت به دین پیدا کند، چندان مطلوب نیست.»
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) به ضرورت جلسات مختلف و ارتباط تنگاتنگ بین حوزه و دانشگاه اشاره کرد و گفت: «اگر این ارتباط واقعی بین حوزه و دانشگاه شکل بگیرد، به این صورت که حوزه علم را باور کند، کما اینکه در جریان کرونا این اتفاق محقق شده و حوزه به همراه علم و علم هم با دین حرکت کند، وحدت حوزه و دانشگاه به ثمر خواهد نشست.»
وی به تحقیقاتی که درباره فقه پزشکی، سیاسی، اجتماعی و غیره در این مرکز انجام شده است اشاره کرد و افزود: «البته در این زمینه ارتباط نزدیکی با استادان دانشگاه داریم، ولی مجموعه دانشگاهیان و استادان کشور، خیلی از این‌گونه موارد دور هستند، درحالی‌که فقه برای همه شئون زندگی و مباحث علمی برنامه دارد.»
فاضل لنکرانی در پایان سخنان خود درباره اجتهاد فقهی با این بیان که نگاه دانشجوی ما به دین با قبل از انقلاب تفاوت زیادی نکرده است، خاطرنشان کرد: «باید حوزه و دانشگاه به صورت مسئله‌محور هر دو نقش خود را ایفا کنند و ما امیدواریم با همت استادان دانشگاه و روحانیانی که در دانشگاه حضور دارند، این جریان محقق شود.»
جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید
