تصور روبات ها از خودشان با قابلیت خودآگاهی

مهندسان روباتی ساخته‌اند که به جای دنیای اطراف، خودش را درک کند. در واقع، تصور روبات ها از خودشان با قابلیت خودآگاهی، فعال شده است؛ تصویر ذهنی افراد از بدن‌شان همیشه درست و واقع‌نگرانه نیست؛ اما بخش مهمی از اطلاعاتی را تشکیل می‌دهد که عملکردشان در دنیا را تعیین می‌کند. برای مثال، هنگام ورزش، مغزمان دائم در حال برنامه‌ریزی است تا به زمین نیفتیم یا به اطراف برخورد نکنیم.

تصور روبات ها از خودشان با قابلیت خودآگاهی، آن‌ها را به مرحله‌ای از درک انسانی نزدیک می‌کند. ما انسان‌ها مدل بدنی خود را از دوران نوزادی به دست می‌آوریم؛ حالا روبات‌ها هم مسیری مشابه در پیش گرفته‌اند. گروهی از مهندسین دانشگاه کلمبیا برای اولین بار، روباتی ساخته‌اند که قادر است بدون هرگونه دخالت انسانی، مدلی از تمام بدن خود بسازد. پژوهش مذکور که در ژورنال Science Robotics منتشر شده است، نشان می‌دهد این روبات چطور مدلی پویا از خود می‌سازد و سپس در موقعیت‌های مختلف، برای برنامه‌ریزی حرکاتش، دستیابی به اهداف و دوری از موانع از آن مدل استفاده می‌کند. این روبات حتی می‌تواند آسیب‌های واردشده به بدنش را به صورت خودکار شناسایی و ترمیم کند.

فرایند یادگیری در روبات‌ها با خودآگاهی

تصور روبات ها از خودشان با قابلیت خودآگاهی، آن‌ها را در فرایند یادگیری قرار می‎دهد. پژوهشگران یک بازوی روباتیک را در وسط پنج دوربین فیلم‌برداری زنده قرار دادند. روبات حرکات موجی از خود نشان می‌داد و هم‌زمان، خودش را در دوربین‌ها تماشا می‌کرد. درست مانند نوزادی که برای اولین ‌بار روبه‌روی چندین آینه قرار بگیرد، روبات سعی داشت حرکات بدنش در پاسخ به دستورات حرکتی گوناگون را درک کند. بعد از سه ساعت، روبات متوقف شد؛ چون شبکه‌ عصبی عمیق داخلی روبات مسئله‌ یادگیری روابط بین حرکات و حجم اشغالی از محیط را به اتمام رسانده و یادگیری در روبات‌ها اتفاق افتاده بود.

هاد لیپسون، استاد مهندسی مکانیک و رئیس آزمایشگاه Creative Machines کلمبیا، توضیح می‌دهد: «ما قصد داشتیم بدانیم تصور روبات ها از خودشان چیست و یک روبات چه تصویری از خودش دارد، اما شبکه‌ عصبی یک جعبه‌ سیاه است و نمی‌توان داخلش را نگاه کرد. بعد از تلاش‌های فراوان و دست‌وپنجه نرم کردن با تکنیک‌های مختلف مصورسازی، قابلیت خودتجسمی روبات بهتر شد. می‌توان گفت این قابلیت یا ادراک، مثل ابری است که بدن سه‌بُعدی روبات را در برمی‌گیرد. وقتی روبات تکان می‌خورد، این ابر هم از حرکات پیروی می‌کند. دقت تجسم و درک روبات از فضای اطرافش 99 درصد بود.»

خودکفایی روبات‌ها با قابلیت خودتجسمی

تصور روبات ها از خودشان با قابلیت خودآگاهی، به آن‌ها قدرت مستقل بودن بخشیده است؛ اینکه روبات‌ها می‌توانند بدون کمک مهندسان، مدلی از بدن خود بسازند و به‌نوعی خودکفایی روبات‌ها انجام گیرد، به چندین دلیل حائز اهمیت است: بار کاری مهندسان را کم می‌کند و به روبات اجازه می‌دهد مراقب خرابی‌ها باشد، صدمات وارده را تشخیص داده و ترمیم کند. نویسندگان معتقدند این قابلیت روبات‌ها، نقش مهمی در خودکفایی آن‌ها ایفا می‌کند. برای نمونه، خودکفایی روبات‌ها را در یک کارخانه در نظر بگیرید. مثلاً یک روبات می‌تواند اجزائی را که درست کار نمی‌کنند، تشخیص دهد و برای تعمیرشان، خودش دست به کار شود یا درخواست کمک کند.

بویان چن، نویسنده اول مقاله، می‌گوید: «ما انسان‌ها درک واضحی از خودمان داریم. کافی است چشمان‌مان را ببندیم و تصور کنیم برای انجام یک مسئله‌ خاص، بدن‌مان چطور باید حرکت کند؛ مثلاً باید دستمان را دراز کنیم یا پایمان را به عقب بکشیم. به بیان ساده‌تر، در قسمتی از مغزمان یک تصویر و مدل ذهنی داریم که به ما می‌گوید چه حجمی از فضای اطراف را اشغال می‌کنیم و با انجام حرکات گوناگون، این فضای اشغالی چطور تغییر می‌کند.»

خودآگاهی در روبات‌ها

تصور روبات ها از خودشان با قابلیت خودآگاهی، شاید مهم‌ترین مرحله در پیشرفته شدن روبات‌ها تاکنون باشد. این پروژه در ادامه‌ تلاش‌های چندین و چندساله‌ لیپسون انجام گرفته که به دنبال راهی برای اعطای خودآگاهی به روبات‌ها بوده است. وی توضیح می‌دهد: «ساخت مدل ذهنی از خود را می‌توان شکل مقدمات خودآگاهی دانست. اگر یک روبات، حیوان یا انسان، مدل درستی از خود داشته باشد، عملکردش بهتر می‌شود، تصمیمات بهتری می‌گیرد و مزیت تکاملی پیدا می‌کند و بدین طریق خودآگاهی در روبات‌ها انجام می‌گیرد.»

پژوهشگران به محدودیت‌های پروژه واقف‌اند و می‌دانند اعطای قابلیت استقلال و خودآگاهی به روبات‌ها موضوع بحث‌برانگیزی است. به عقیده‌ لیپسون، قابلیت خودآگاهی در روبات‌ها که در این مطالعات به نمایش گذاشته شده است، در مقایسه با قابلیت انسان‌ها، ناچیز به نظر می‌رسد؛ اما هر مسیری را باید یک ‌جا شروع کرد؛ باید آهسته و پیوسته ادامه داد، تا در حین به حداقل رساندن خطرات، بیشترین بهره‌گیری را از مزایای فناوری داشت. تصور روبات ها از خودشان با قابلیت خودآگاهی، ورود به مرحله نوینی از حیات روبات‌هاست که امکانات جدیدی را برای آن‌ها و انسان‌ها پدید می‌آورد.

جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید