تهیه سند راهبردی به منظور قرار گرفتن ایران جزو ۱۰ کشور برتر حوزه هوش مصنوعی

رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) در بیانات اخیر خود در جمع نخبگان کشور خواستند که «ایران جزو ۱۰ کشور برتر حوزه هوش مصنوعی قرار گیرد.» اما چه اقداماتی باید صورت گیرد تا زودتر بتوانیم به این مهم دست یابیم؟

در خصوص این موضوع، کارشناسان حوزه هوش مصنوعی در گفت‌وگویی اعلام کردند که با تهیه سند راهبردی و اجرای فوری آن می‌توان به این خواسته مقام معظم رهبری (مدظله العالی) رسید. از طرفی، مرکز ملی فضای مجازی نیز دست‌به‌کار شده و اذعان داشته است که نشست‌های تخصصی با هدف تدوین پیش‌نویس سند هوش مصنوعی کشور برگزار خواهد شد و گفته است که این سند اصول سیاست‌های کشور در این حوزه را تبیین کرده تا بر اساس آن، برنامه اقدام در بخش‌های مختلف کشور اعم از حاکمیتی و خصوصی صورت پذیرد.

نیاز به تهیه سند راهبردی

محمدرضا معبودیان، رئیس کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران در خصوص فرموده مقام معظم رهبری (مدظله العالی) گفت: «برای قرار گرفتن در بین ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی، ابتدایی‌ترین اقدام، تهیه سند راهبردی هوش مصنوعی کشور است. همه کشورهای برتر در حوزه هوش مصنوعی از سال‌های قبل این سند راهبردی و ملی را برای هوش مصنوعی تولید و منتشر کرده‌اند؛ از این رو، ما نیز باید برنامه جامع هوش مصنوعی را با بازیگران اصلی آن (سازمان‌های حاکمیتی، دانشگاه‌ها و صنعت) و همکاری آن‌ها تدوین کنیم و با تعریف وظایف و تکالیف، به این هدف دست یابیم.»

وی با بیان اینکه در برنامه‌ریزی ملی و تهیه سند راهبردی نیز باید قانونگذاری قوانین و امور نظارت بررسی شود، افزود: «بهتر است با افزایش سرمایه‌گذاری‌های ملی، حدود اختیارات متولیان و کنترل تعارض منافع را شفاف‌سازی کنیم. مهم‌تر اینکه باید کاربردپذیری و نیاز به هوش مصنوعی در سازمان‌های دولتی، خصوصی و صنایع را نیز افزایش دهیم و بر صادرات خدمات هوش مصنوعی تمرکز کنیم.» وی به این موضوع اشاره کرد که در کشور، اقدام‌های جسته و گریخته‌ای در حوزه انتشار اسناد بالادستی و برنامه‌ریزی کلان ملی در حوزه هوش مصنوعی انجام شده است، اما این کار، نیازمند یک عزم ملی و توان مضاعف است، تا از اقدام‌های انجام‌شده جهان در این حوزه با مطالعه تطبیقی الگوبرداری کنیم.

رئیس کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران، معتقد است که به عنوان اولین بستر ارتقای جایگاه هوش مصنوعی باید اکوسیستم حکمرانی هوش مصنوعی کشور به صورت دقیق نیز ساماندهی شود. همچنین به اعتقاد او در این اکوسیستم حکمرانی ملی هوش مصنوعی باید برنامه‌ریزی‌های بخشی (از قبیل شهرهوشمند، صنایع آب و برق و گاز و تلکام هوشمند، پلیس هوشمند، کشاورزی هوشمند، کارخانجات هوشمند، نظام مالیات هوشمند و…) نیز از سوی متولیان امور تدوین شود.

معبودیان در ادامه سخنان خود افزود: «به موازات ساماندهی نظام حکمرانی ملی هوش مصنوعی، باید شاخص‌های توسعه هوش مصنوعی کشور، مانند تعداد نیروی انسانی متخصص و بااستعداد در کشور، توسعه زیرساخت‌های پردازشی و ارتباطاتی کشور، میزان پژوهش و تحقیقات در حوزه هوش مصنوعی و مهم‌تر از همه، حجم تراکنش مالی کشور در حوزه هوش مصنوعی (در داخل و خارج از کشور) شناسایی و تدوین شوند.»

وی تصریح کرد: «ساماندهی حکمرانی ملی و تعریف شاخص‌های کلان توسعه هوش مصنوعی، بسیار مهم و اساسی است و باید با این نگاه، بسترهای ملی هوش مصنوعی، مدیریت و تقویت و گسترش یابند.» معبودیان در ادامه سخنان خود، با اشاره به مهم‌ترین اقدام‌ها در این خصوص، گفت: «باید حوزه‌هایی که در کشور ما، پتانسیل عملیاتی‌سازی و بومی‌سازی دارند، شناسایی شوند. باید بدانیم در چه صنایعی، سرمایه‌گذاری اصلی صورت بگیرد. از سوی دیگر، باید بر روی تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان حوزه هوش مصنوعی به صورت ویژه تمرکز شود.»

محمدرضا معبودیان، در خصوص جایگاه کنونی هوش مصنوعی در کشور اظهار امیدواری کرد و افزود: «خوشبختانه انواع خدمات هوشمندسازی سازمانی (با استفاده از هوش مصنوعی و داده‌کاوی)، سیستم‌های توصیه‌گر، انواع چت‌بات‌ها، سامانه‌های جلوگیری از تقلب و تخلف، سامانه‌های داده‌محور مدیریت مخاطرات، پلتفرم‌های هوش مصنوعی به صورت SaaS، سامانه‌های پردازش متن، پردازش گفتار، بینایی ماشین و… از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شده و در کشور نیز وجود دارد.»

قانونگذاری و حمایت از نیروی انسانی

ناصر مزینی، استاد هوش مصنوعی دانشگاه علم و صنعت درباره این موضوع خاطرنشان کرد: «برای آنکه بتوانیم به جایگاه قابل‌قبول جهانی و رتبه ۱۰ دنیا در هوش مصنوعی برسیم، دولت باید این مقوله را به ‌صورت یک اولویت فوری مدنظر قرار دهد و برای آن برنامه‌ریزی کند.» وی با بیان این موضوع که تأکید رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) بیانگر اهمیت رسیدگی به این موضوع در همه سطوح نظام است، گفت: «درحال‌حاضر، وضعیت کشور در زمینه هوش مصنوعی از نظر توان تخصصی و قابلیت‌های بالقوه بد نبوده و رسیدن به رتبه دهم جهانی نیز غیرممکن نیست، ولی نیاز به برنامه‌ریزی سریع، اقدام‌های زمینه‌ساز و نظارت مداوم دارد.»

مزینی با اشاره به این موضوع که درحال‌حاضر، هوش مصنوعی از حوزه مهندسی فراتر رفته است و به ابزاری فراگیر در تمام رشته‌های تحصیلی دانشگاهی، صنایع تولیدی و شرکت‌های تجاری تبدیل شده، افزود: «بر اساس گزارش سال ۲۰۲۰ مجمع جهانی اقتصاد، مقوله هوش مصنوعی در اکثر کشورهای دنیا جزو سه محور اصلی توسعه قرار دارد. حتی یکی از کشورهای منطقه چند سال قبل نیز وزارتخانه هوش مصنوعی تأسیس کرد و همه این موارد، حاکی از اهمیت موضوع و اولویت بالای آن برای توسعه اقتصادی صنعتی و حتی اجتماعی کشورهاست.» وی با اشاره به فراهم کردن منابع لازم برای رسیدن به این هدف، خاطرنشان کرد: «در صدر این منابع، نیروی انسانی متخصص است. متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد مهاجرت زیاد دانش‌آموختگان به‌خصوص در رشته کامپیوتر و بیشتر از همه در گرایش هوش مصنوعی هستیم، به ‌حدی که دانشجویان نه‌تنها فردی، بلکه به صورت گروهی و به همراه استارتاپ خود، جذب کشورهای اروپایی می‌شوند و در آنجا به فعالیت خود ادامه می‌دهند.»

استاد هوش مصنوعی دانشگاه علم و صنعت در ادامه گفت: «به ‌نظر می‌رسد اگر می‌خواهیم به رتبه قابل‌قبولی در جهان برسیم، باید تربیت و حمایت از نیروی انسانی متخصص و ماهر را در اولویت قرار دهیم و زمینه‌های فعالیت آن‌ها را به‌ خوبی فراهم کنیم. در مرحله بعد باید موانع فعالیت شرکت‌ها و استارتاپ‌ها مرتفع شود که نیازمند قوانین به‌روز و کارآمدی است.»
مزینی در ادامه افزود: «مالکیت معنوی، قوانین مربوط به محتوای آنلاین و مواردی از این دست، وظیفه مجلس شورای اسلامی را سنگین کرده و به نوعی بستر فعالیت در حوزه هوش مصنوعی آن را مطالبه می‌کند، چراکه قوانین سنتی پاسخگوی نیاز امروز نیست.»

استاد دانشگاه علم و صنعت در پایان سخنان خود، با بیان اینکه بستر و سیستم قضایی مناسب، سریع و کارآمد نیز لازم است، تا ضمن اطمینان‌بخشی به کارآفرینان و شاغلان این بخش، حمایت لازم از محصولات و خدمات ارائه‌شده فراهم شود،
تصریح کرد: «به اعتقاد من بیشتر دستاوردهای حوزه هوش مصنوعی بر بستر نرم‌افزار و فضای دیجیتال است؛ بنابراین زیرساخت حقوقی و قضایی کارآمد، چابک و مبتنی بر قوانین روزآمد لازم داریم، تا با تخلفات در این حوزه از جمله سرقت دانش فنی، کپی‌سازی محصولات و خدمات و سوء‌استفاده‌ها و سرقت‌های سایبری مقابله شود.»

جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید