تأکید دانشگاه‌ها بر رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی

هرچه نقش هوش مصنوعی در زندگی‌ها پررنگ‌تر می‌شود، دغدغه‌ فعالین و دانشگاهیان در مورد جنبه‌ اخلاقی این فناوری نیز افزایش می‌یابد. از جمله‌ مواردی که رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی را حساس‌تر می‌کند، سوگیری و تبعیض یا حریم خصوصی کاربران است.

این دغدغه‌ها سراسر حوزه‌ هوش مصنوعی را تحت‌ تأثیر قرار داده و حتی بزرگ‌ترین شرکت‌ها را نیز واداشته‌اند، تا دستورالعمل‌های مخصوصی برای کاربرد این فناوری تدوین کنند. برای مثال، در ماه ژوئن، مایکروسافت چارچوب «استانداردهای هوش مصنوعی مسئولیت‌پذیر» را منتشر کرد که به گفته‌ خود شرکت، قصد دارد انسان‌ها را در کانون تصمیمات مربوط به طراحی سیستم‌ها قرار دهد و ارزش‌های عدالت، اعتمادپذیری و ایمنی، حریم خصوصی و امنیت، دربرگیرندگی، شفافیت و پاسخگویی را تضمین نماید. در نتیجه‌ تدوین این اصول، شرکت یکی از ابزارهای تشخیص احساسات خود را از خدماتش حذف کرد، چون گفته شده بود این نرم‌افزار علیه گروه‌های محروم (اقلیت) سوگیری دارد و از نظر علمی دقیق نیست.

اهمیت دانشگاه‌ها در رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی

در واقع، تنها کسب‌وکارها نیستند که قصد دارند مسائل اخلاقی مربوط به هوش مصنوعی را حل کنند، بلکه رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی برای دانشگاه‌ها نیز اهمیت پیدا کرده است. چندین دانشگاه نیز سعی دارند با تأسیس مراکز پژوهشی، تدوین برنامه‌های آموزشی و اقداماتی از این دست، نسل جدید دانشمندان و مهندسان را به نحوی پرورش دهند که تمام تلاش‌شان را وقف کاربرد این فناوری در راستای بهتر کردن دنیا کنند.

به عنوان نمونه می‌توان به دانشگاه براون اشاره کرد که طی چندین پروژه‌ نوآورانه، قصد دارد اهمیت دانشگاه‌ها در رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی را به نوعی تعریف کند و پیاده‌سازی اخلاقیات در توسعه و کاربرد هوش مصنوعی را تضمین و تقویت نماید.

سیدنی اسکایبتر، سخنران ارشد مطالعات هنر و اجرا در دانشگاه براون، طی یکی از کنفرانس‌های خبری دانشگاه گفته است: «موضوع اخلاقیات و عدالت در توسعه فناوری، موضوعی بسیار فوری و حائز اهمیت است.» اسکایبتر به همراه دو استاد دیگر، مبحث جدیدی به نام Choreobotics 0101 را در دانشکده علوم کامپیوتر تدریس می‌کنند. در این کلاس، دانشجویان علوم کامپیوتر، مهندسی، رقص و تئاتر، این فرصت را به دست می‌آورند، تا حوزه‌های موردعلاقه‌شان را با هم ادغام کنند. در این کلاس، دانشجویان می‌بایست یک قطعه رقص ۳۰ ثانیه‌ای را برای دو ربات شرکت Boston Dynamic طرح‌ریزی کنند. نهایتا، مشارکت در مباحث مربوط به رباتیک و هوش مصنوعی، به دانشجویانی که بیشترشان در صنعت فناوری مشغول به کار خواهند شد، آموزش می‌دهد، این فناوری‌ها را برای به حداقل رساندن آسیب و تأثیرگذاری مثبت بر جامعه به کار ببرند.

اسکایبتر می‌گوید: «به نظرم وظیفه دارم به دانشجویان کمک کنم، تا عواقب و تأثیرات فناوری‌هایی را که امروز می‌سازیم، درک کنند، چون آن‌ها هستند که آینده را تشکیل می‌دهند. من نمی‌توانم مسائل موجود را حل کنم، اما امیدوارم آن‌ها بتوانند.»

دانشگاه براون میزبان برنامه‌ رباتیک متمرکز بر انسانیت (HCRI) نیز هست؛ استادان، دانشجویان و کارکنان مشغول در این برنامه، به دنبال حل مسائل اجتماعی از طریق فناوری رباتیک هستند. یکی از پروژه‌های این گروه مربوط به توسعه‌ هنجارهای اخلاقی برای سیستم‌های هوش مصنوعی است، تا با آموزش هنجارهای اجتماعی، از ایمنی و سودآوری آن‌ها مطمئن شود و به گونه‌ای اهمیت دانشگاه‌ها در رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی عملی گردد. در راستای توسعه‌ این هنجارها، پژوهشگران فرایندهایی را مطالعه می‌کنند که انسان‌ها برای درک و پیروی از ارزش‌های مشترک اجتماعی به کار می‌برند؛ سپس این فرایندها را روی هوش مصنوعی پیاده می‌کنند. این مطالعات علاوه بر یادگیری از دستورالعمل‌های آشکار، شامل مشاهده‌ محیط و رفتار اعضای جامعه نیز می‌شود.

یکی دیگر از پروژه‌های HCRI بر ایجاد فناوری‌های رباتیکی تمرکز دارد که می‌توانند از افراد سالخورده، پشتیبانی عاطفی به عمل آورند و در انجام مسائل روزمره به آن‌ها کمک کنند. این برنامه با شرکت Hasbro، سازنده اسباب‌بازی، همکاری دارد، تا نسخه‌ جدیدی از Joy for All Companion Pet Cat بسازد که قابلیت‌های شناختی، ارتباطی و حسی پیشرفته دارد و می‌تواند به نیازهای کاربران سالخورده پاسخ دهد.

دانشگاه اموری، واقع در آتلانتا نیز در تلاش است، تا در کنار موضوع اهمیت دانشگاه‌ها در رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی، این دیدگاه را به نوعی تضمین کند. در اوایل سال ۲۰۲۲، دانشگاه اموری برنامه هوش مصنوعی/ انسانیت را راه‌اندازی کرد؛ این برنامه قصد دارد جامعه‌ای چندتخصصی ایجاد کند که کاربرد فناوری هوش مصنوعی در حوزه‌هایی فراتر از علوم را امکان‌پذیر می‌سازد.

ورود هوش مصنوعی به حوزه‌های دانشگاهی

راوی بلامکندا، معاون امور دانشگاهی اموری، توضیح می‌دهد: «ما می‌خواهیم شاهد ورود هوش مصنوعی به حوزه‌های دانشگاهی باشیم و این فناوری، درست مانند ریاضی، در تمام حوزه‌ها وارد شود. با اینکه ریاضی دانشکده مخصوص خودش را دارد، در فیزیک، نجوم‌شناسی، شیمی، پزشکی و اقتصاد هم به کار می‌رود. ما قصد داریم هوش مصنوعی را نیز به همین شکل در نظر بگیریم، یعنی به عنوان علمی که به نظریات و علوم متفاوت کمک می‌کند.»

برای دستیابی به این هدف، دانشگاه اموری قصد دارد طی ۳ تا ۵ سال آینده، بین ۶۰ تا ۷۵ استاد جدید در حوزه‌ هوش مصنوعی استخدام کند. این استادان تنها در دانشکده علوم کامپیوتر جای نمی‌گیرند و در سطح هر ۹ دانشکده‌ دانشگاه توزیع خواهند شد، تا همکاری درون‌دانشگاهی را ارتقاء داده و دانش موجود از فناوری را در سطح چهار حوزه‌ کلی بالا ببرند:

• هنر و علوم انسانی
• کسب‌وکار و کارآفرینی
• بهداشت و سلامت انسان
• حقوق و عدالت اجتماعی

تاکنون ۹ عضو جدید به این برنامه پیوسته‌اند که از جمله‌ آن‌ها می‌توان به کریستین جانسون، استاد حقوق و آنانت مادابوشی، استاد مهندسی زیست‌پزشکی اشاره کرد؛ این دو نفر قصد دارند هوش مصنوعی را برای ارتقای خروجی‌های درمانی و رسیدگی به نابرابری‌های موجود در حوزه بهداشت‌ و درمان به کار بگیرند.

با توجه به اینکه شرکت‌های فناوری، حقوق بسیار بالاتری به متخصصان هوش مصنوعی پیشنهاد می‌دهند، ورود هوش مصنوعی به حوزه‌های دانشگاهی کمی سخت شده و جذب این افراد در حوزه‌ دانشگاهی با مشکل روبه‌رو شده است؛ با این حال، به عقیده‌ بلامکندا، موفقیت دانشگاه در جذب استادان به این واقعیت برمی‌گردد که بسیاری از پژوهشگران هوش مصنوعی به دنبال تأثیرگذاری و ایجاد تفاوتی اساسی در دنیا هستند. وی ادامه می‌دهد: «همگی ما، به طریقی، به دنبال معنا و تأثیرگذاری هستیم. نیروهایی که به دانشگاه می‌پیوندند، طی سال اول متوجه می‌شوند که می‌توانند در حوزه‌ مورد علاقه‌شان به فعالیت بپردازند.»

دانشگاه اموری قصد دارد در راستای اجرای برنامه هوش مصنوعی/ انسانیت، یک موقعیت شغلی جدید تحت عنوان رئیس اخلاقیات ایجاد کند؛ مسئولیت این فرد، هدایت همکاری‌های میان‌رشته‌ای مربوط به هوش مصنوعی در سطح دانشگاه است. از سوی دیگر، کارگروهی متشکل از استادان دانشگاه مشغول تدوین برنامه‌ آموزشی برای اخلاقیات در هوش مصنوعی هستند، تا از این طریق رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی رعایت شود. از جمله موضوعاتی که در این برنامه جای می‌گیرند، می‌توان به موضوعات تخصصی عمده و جزئی، فعالیت‌های درسی، کارگاه‌ها و فرصت‌های پژوهشی اشاره کرد. همه‌ دانشجویان می‌توانند در این دوره‌های شرکت کنند. علاوه بر این‌ها، استادان دانشگاه مجموعه‌ای از کنفرانس‌ها و سمینارها را برگزار کرده‌اند که طی آن‌ها، متخصصان هوش مصنوعی آگاهی از این برنامه‌ها را افزایش می‌دهند و بدین طریق ورود هوش مصنوعی به حوزه‌های دانشگاهی به بهترین شکل انجام می‌گیرد.

به گفته‌ بلامکندا، دانشگاه امیدوار است با ارائه‌ آموزش‌های مرتبط با هوش مصنوعی به دانشجویان، اهمیت اخلاقیات در کاربرد این فناوری را به آن‌ها بیاموزد، تا در آینده، در مسیر شغلی خود، این دانش را به کار بگیرند. در واقع، با رعایت اصول اخلاقی هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها دامنه‌ تأثیرگذاری دانشگاه گسترش می‌یابد.

وی در انتها اضافه می‌کند: «عده‌ای معتقدند که فناوری قرار است دنیا را نجات دهد. من مخالفم! به عنوان یک مهندس، می‌خواهم افرادی که شرایط انسانی را می‎دانند، مسئول استفاده و اجرای فناوری باشند؛ هدف از برنامه‌ هوش مصنوعی/ انسانیت هم تحقق همین نکته است.»

جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید