دانشمندان معتقدند راهی برای صحبت کردن با نهنگ‌ها پیدا کرده‌اند

فرض کنید یک نهنگ هستید. منظورم نهنگ بیت‌کوین نیست. منظورم یک نهنگ واقعی در اقیانوس بیکران است. اگر کمک می‌کند بهتر تمرکز کنید، می‌توانید فرض کنید این یک آزمایش رهبری یا تفکر خلاقانه است. تصور کنید در حال شنا کردن با دسته نهنگ‌ها و صحبت کردن با آن‌ها هستید. شرایط، تفاوت چندانی با ۴۵ میلیون سال پیش نکرده است.

سپس، ناگهان یک ربات شروع می‌کند به حرف زدن با شما، به زبان خودتان! شما احتمالاً متوجه نمی‌شوید که او یک ربات است. به‌عبارتی اصلاً نمی‌دانید هوش مصنوعی چیست یا بلندگوهای زیر آب چگونه کار می‌کنند.

حتی اگر به‌اندازه یک کودک باهوش باشید، باز هم نمی‌توانید که تشخیص دهید صدایی را که می‌شنوید، دانشمندان از سطح آب ارسال کرده‌اند.

شاید فکر کنید صدای ارواح است.

گروهی از محققان پروژه CETI (طرح ابتکاری ترجمه آب‌بازسانان) به‌تاز‌گی رمزگشایی زبان نهنگ‌های عنبر را آغاز کرده‌اند.

طبق گزارشی که در مجله Hakai منتشر شده است، هدف نهایی این پروژه آموزش هوش مصنوعی برای صحبت کردن به زبان نهنگ‌ها است.

«کلیک‌هایی که نهنگ‌های عنبر تولید می‌کنند، می‌توانند نقش مؤثری در رمزگشایی آواهای این پستانداران دریایی داشته باشند و  برخلاف صدای پیوسته سایر نهنگ‌ها، ترجمه آن‌ها به صفرویک آسان است. از طرف دیگر، این حیوانات در اعماق اقیانوس شنا کرده و با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، بنابراین نمی‌توانند از زبان بدن یا حالات چهره که ابزارهای ارتباطی مهمی در سایر گونه‌های جانوری به شمار می‌آیند، استفاده کنند.»

یکی از اهداف عمده‌ پروژه حاضر این است یک شبکه عصبی را آموزش دهیم، تا صدای نهنگ‌ها را تفسیر کرده و مانند ارتباط کلامی میان انسان‌ها با آن‌ها ارتباط برقرار کند.

این ایده پیامدهای شگرفی در پی دارد و لزوماً به دوستی انسان با نهنگ‌ ختم نمی‌شود. به‌عبارتی، هدف دانشمندان این نیست که برای مثال، روزی گزارش وضعیت آب‌وهوا را از زبان نهنگی غول‌آسا بشنویم که چیزی شبیه کلاهِ ترجمه بر سر دارد.

در واقع، هرچه بهتر بتوانیم زبان حیوانات و نحوه‌ برقراری ارتباط بین آن‌ها را درک کنیم، بهتر می‌توانیم محیط اطراف خود را بشناسیم. به‌عبارتی این پیشرفت‌ها منجر به پیشرفت‌های بیشتر در حوزه علم خواهد شد.

دانشمندان امیدوارند با مقایسه نحوه‌ برقرار ارتباط میان انسان‌ها با نحوه برقراری ارتباط میان نهنگ‌ها، اطلاعات بیشتری درباره زبان انسان به دست آورند. اما چنین دانشی مستلزم ساخت برنامه‌ای شبیه نرم‌افزارهای آموزش زبان روزِتا اِستون برای زبان نهنگ‌ها است.

در حال حاضر، پژوهشگران پروژه CETI در حال بررسی مشکل شناسایی انواع آواهایی هستند که نهنگ‌های عنبر تولید می‌کنند و به‌دنبال راهی هستند، تا هوش مصنوعی را آموزش دهند و آن‌ها را تشخیص دهد. با گذشت زمان، لازم است تیم داده‌ها را به‌صورت دستی و هم‌زمان با مشاهده رفتار نهنگ برچسب‌گذاری کنند.

دانشمندان قصد دارند صدای نهنگ‌ها را ضبط کرده و سپس به زبان خودشان با آن‌ها حرف بزنند، تا واکنش آن‌ها را بررسی کنند. آزمایش بسیار جالبی خواهد بود. بشر به نامِ علم، آزمایشات وحشیانه‌‌ای بر روی موش‌ها و سایر پستانداران انجام داده است. پس چرا بر روی نهنگ‌ها آزمایش نکند؟

اما نهنگ‌ها چه برداشتی از این صداها خواهند داشت؟ نهنگ‌های عنبر در اعماق دریا شنا می‌کنند، یعنی جایی که نمی‌توانند یکدیگر را ببینند. آن‌ها به زبانی پیچیده با هم ارتباط برقرار می‌کنند، چراکه حفظ بقا منوط به دانستنِ محلِ غذا، تهدیدها و هم‌نوعان‌شان است.

کاملاً مشخص است که در اعماق دریا یا در تاریکی شب، جایی که نور خورشید به آن‌ها نمی‌رسد، این پستانداران دریایی (مانند انسان‌ها) با مکان‌های دیدنی برجسته مسیر خود را پیدا نمی‌کنند.

اگر دانشمندان موفق شوند صداهایی به زبان آن‌ها اضافه کنند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ شاید نهنگ‌ها فوراً تشخیص دهند صدای ناهنجار شبیه صدای هم‌نوعان آن‌ها نیست و آن را نادیده بگیرند. اما اگر صدا را باور کنند، چه؟

اگر دانشمندان تصور کنند صداهایی که تولید می‌کنند برای نهنگ‌ها جالب است، اما نهنگ‌ها آن‌ها را  لفاظی‌های آخر روز بپندارند که  به آن‌ها می‌گوید همه چیز از دست رفته و زمان شنا کردن در ورطه فرا رسیده است، چطور؟

من نهنگ‌شناس نیستم. ولی صاقانه بگویم، ارزش ریسک کردن را دارد. زیرا بسیار دور از ذهن است که یک هوش مصنوعی باعث شود نهنگ‌ها به درون آتشفشانی زیر آب شنا کنند.

تصور اینکه CETI بتواند از این دانش برای محفاظت از نهنگ‌ها استفاده کند، بسیار محتمل‌تر از این است که آن را برای صحبت ‌کردن با آن‌ها به‌ کار گیرد. اما باید ریسک آن را به جان بخریم.

از طرفی، شایان ذکر است، زمانی که شرکت فیس‌بوک آزمایش‌های روان‌شناختی گسترده‌ای را با استفاده از هوش مصنوعی بر روی انسان‌ها انجام می‌داد، مارک زاکربرگ از کسی اجازه نگرفته بود.

یا زمانی که ایلان ماسک آزمایش‌های هوش مصنوعی خود را بر روی انسان آغاز کرد، از مردم تقاضا نکرد که با شرایط خدمات او موافقت کنند.

تا زمانی که مقرراتی تدوین نشده است، محققان و کارآفرینان هوش مصنوعی تقریباً آزاد هستند هر کاری که می‌خواهند انجام دهند. بنابراین، مهم نیست که شما انسان باشید یا نهنگ، احتمالاً این تحقیقات انجام خواهند شد.

جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید