عرضه اولیه شرکت‌های هوش مصنوعی چین با وجود سخت‌گیری‌های قانونی

نوامبر گذشته، دولت چین در آخرین لحظات شرکت Ant Group را مجبور به لغو عرضه اولیه خود کرد. Ant Group یکی از شرکت‌های زایشی علی‌بابا و توسعه‌دهنده سامانه علی‌پی (Alipay) است. علی‌پی یکی از سامانه‌های رایج پرداخت با موبایل است.

مدت زمان کوتاهی پس از آنکه غول اجاره خودروی DiDi بدون توجه به نگرانی‌های دولت در نیویورک عرضه اولیه داشت، مقامات اپلکیشن این شرکت را از اپ استورهای چینی حذف کردند و دستور دادند که این اپلیکیشن باید  از قوانین گسترده و بازبینی‌شده‌ی امنیت سایبری تبعیت کند.

چندی بعد، ByteDance، گرداننده اپلیکیشن‌های محبوب خبری و سرگرمی، و همچنین TikTok، یک شبکه اجتماعی برای ارسال ویدئوی کوتاه، که در خارج از چین واقع شده است، به منظور پیروی از قوانین‌ سخت‌گیرانه دولت درباره امنیت و حفاظت از داده‌ها عرضه‌ اولیه خود را به تعویق انداختند.

به همین دلیل، اینکه دو  شرکت‌ بزرگ هوش مصنوعی چین یعنی SenseTime و Megvii بدون هیچ‌گونه مشکلی طبق برنامه‌ قبلی خود برای عرضه اولیه پیش می‌روند و سهام‌های آنها به‌ترتیب در فهرست بازار بورس هونگ‌کنک و شانگهای قرار گرفته‌ است کمی عجیب به نظر می‌رسد.

لغو عرضه اولیه

بسیاری از شرکت‌های فناوری چین پس از یک دهه رشد بی‌رویه اکنون با واقعیتی تلخ، یعنی لغو عرضه‌های اولیه، قوانین سخت‌گیرانه‌تر و جریمه‌های سنگین، مواجه شده‌اند. در این میان، برخی از شرکت‌های «تک‌شاخ هوش مصنوعی» به دلیل هم‌سویی با دولت از این مشکلات مصون مانده‌اند.

به گفته مارتین براجا، استاد اقتصاد در دانشگاه MIT که به تحقیق و پژوهش در زمینه صنعت فناوری چین مشغول است، « در این میان، شرکت‌های هوش مصنوعی فعال در زمینه تشخیص چهره شاخص‌ترین ارائه‌کننده خدمات به نهادهای امنیت عمومی چین شناخته می‌شوند.»

SenseTime و Megvii از جمله مهم‌ترین ارائه‌دهندگان فناوری تشخیص چهره به بخش خصوصی و بخش دولتی (مثل، اداره پلیس) هستند. طبق اظهارات SenseTime در دفترچه عرضه عمومی، حدود 48 درصد از درآمد این شرکت در شش ماهه اول سال حاصل از Smart City بوده است که شامل ارائه خدمات در حوزه نظارت و فناوری مدیریت ترافیک به دولت‌های محلی می‌شود.

SenseTime در امیدنامه خود اظهار نگرانی کرده است که، «هزینه‌های دولت در حال تغییر است و  این خارج از کنترل ماست. چنانچه آن دسته از هزینه‌های دولت که مربوط به کسب‌وکار ماست افزایش پیدا نکند و یا ثابت باقی بماند، ما متحمل ضرر مالی می‌شویم.

نقش آمریکا

روابط این دو شرکت با دولت چین توجه دولت ایالات متحده را نیز به خود جلب کرده است. ماه اکتبر 2019 دولت ترامپ با این ادعا که SenseTime و Megvii به دولت چین در زمینه نظارت بر مسلمانانی که در استان غربی سین‌کیانگ ساکن هستند، کمک می‌کنند، این دو شرکت را به فهرست شرکت‌هایی اضافه کرده است که اجازه هیچ‌گونه همکاری و مشارکتی با شرکت‌های امریکایی ندارند. البته، نام چندین شرکت دیگر، از جمله YITU Technology و iFLYTEK که در زمینه نظارت و تشخیص صدا تخصص دارند،  نیز در این فهرست به چشم می‌خورد.

این دو شرکت در حالی قرار است عرضه اولیه داشته‌ باشند که شرکت‌های فناوری چین زیر ذره‌بین دولت قرار گرفته‌اند. شرکت علی‌بابا (شرکت والد Ant) به اتهام انحصار بازار به پرداخت 8/2 میلیارد جریمه محکوم شد. جک ما، میلیاردر و بنیان‌گذار علی‌بابا و Ant، کمی قبل از عرضه اولیه Ant در خلال سخنرانی خود انتقاداتی به قانون‌گذاران وارد کرد و آنها را مانعی بر سر راه نوآوری دانست. به همین دلیل، برخی معتقدند که دولت تا حدودی برای تنبیه او علی‌بابا را محکوم به پرداخت این جریمه کرده است.

قوانین سخت‌گیرانه دولت شرکت Tencent توسعه‌دهنده وی‌چت ( اَبَر برنامه و پلتفرم پرداخت)، Pinduoduo (شرکت خرید جمعی و تجارت الکترونیک) و  Meituan، شرکتی مشهور در زمینه تحویل غذا را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است. علاوه‌براین، قوانین مذکور بر کسب‌وکارهای نوپای آموزشی، شرکت‌های استخدامی و کسب‌وکارهای نوپای فعال در زمینه رمزارز تأثیر گذاشته است.

دولت انگیزه‌های گوناگونی برای انجام این اقدامات دارد. از جمله این انگیزه‌ها می‌توان به مقابله با شیوه‌های ضدرقابتی، تأمین امنیت داده‌های خصوصی و رفع مشکل نابرابری درآمد و یا «سرمایه‌داری افراطی» اشاره کرد. اما همین اقدامات کسب‌وکارهای قدرتمند را به حزب کمونیست نزدیک‌تر می‌کند.

عدم نظارت مستقیم حزب

به گفته ژیوو چِن، استاد اقتصاد در دانشگاه هنگ‌کنگ، «علی‌بابا، Tencent و JD.com میلیاردها و شاید تریلیون‌ها دلار ارزش دارند و با این حال تحت نظارت مستقیم حزب نیستند، [این اقدامات] چین را در وضعیتی کاملاً جدید و بی‌سابقه قرار می‌دهد که تا به حال تجربه نکرده است.»

بسیاری از متخصصان این اقدمات را نوعی سیاست تنبیهی برای صنعت قلمداد می‌کنند، اقداماتی که صنعت فناوری چین را به سمت حوزه‌هایی سوق می‌دهد که نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی و موقعیت ژئوپولتیک دارند.

به گفته چِن، «این اقدامات بر شرکت‌هایی که در زمینه فناوری سخت، از جمله تولید موتور پیشرفته، تراشه‌های کامپیوتری، زیست‌فناوری و صنایع دفاعی فعالیت دارند، صنایعی که چین در آنها از رقبای خود عقب مانده است تأثیر نداشته است.»

به همین دلیل است که شرکت‌های هوش مصنوعی تا حدودی در حاشیه امن بوده‌ و لطمه ندیده‌اند. مارتین براجا از دانشگاه MIT معتقد است: «هوش مصنوعی اهمیت زیادی برای اقتصاد دارد. مقامات چینی بارها از آن به‌عنوان «صنعت استراتژیک» یاد کرده‌اند.»

در طرح ملی‌ای که در سال 2017 از سوی شورای دولتی چین منتشر شد، چنین آمده است که هوش مصنوعی می‌تواند به پیشبرد ده‌ها صنعت کمک کند. این طرح موجب شد دولت‌های محلی سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در حوزه هوش مصنوعی انجام دهند. برخی شرکت‌های هوش مصنوعی به داده‌های دولتی دسترسی دارند و مثلاً، از تصاویر برای توسعه و ارتقای سیستم‌های تشخیص چهره استفاده می‌کنند.

شرکت‌های هوش مصنوعی تحت کنترل هستند

مینیوان ژائو یکی از اساتید دانشگاه واشنگتون در سنت‌لوئیس که به مطالعه کسب‌وکار چین مشغول است معتقد است: «شرکت‌های هوش مصنوعی به‌اندازه شرکت‌های دیگر زیر ذره‌بین دولت قرار دارند، اما به دلیل روابط تنگاتنگشان با دولت احتمال اینکه از کنترل خارج شوند، کمتر است.»

گراهام وبستر، پژوهشگری از دانشکاه استنفورد که در زمینه مسائل چین تخصص دارد، بر این بارو است که قانون صیانت از اطلاعات شخصی قوانین را برای تمامی شرکت‌هایی که با اطلاعات شخصی سروکار دارند، از جمله شرکت‌های هوش مصنوعی که فناوری تشخیص چهره ارائه می‌دهند، تشدید می‌کند.

هشدار SenseTime

SenseTime در مورد چالش‌هایی که قوانین و مقررات مربوط به داده‌ها ممکن است به همراه داشته باشند به سرمایه‌گذاران هشدار داده است. در امیدنامه پذیرش این شرکت آمده است که، «هنوز مشخص نیست که آیا کسب‌وکار ما مشمول این قوانین می‌شوند یا تغییرات دیگر فعالیت‌های ما را محدود می‌کند.»

به عبارت دیگر، چنانچه قوانین سخت‌گیرانه‌ای که پکن در خصوص اطلاعات شخصی وضع کرده این اطمینان را به عموم مردم بدهد که از اطلاعات شخصی آنها محافظت می‌شود، ممکن است روابط دولت با شرکت‌هایی که داده‌ها را با آنان به اشتراک می‌گذارد تقویت شود.

با این حال، شاید شرکت‌های هوش مصنوعی نتوانند به طور کامل از محدویت‌ها و قوانین آتی در امان بمانند.

یون سان یکی از مدیران برنامه چین در اتاق فکر مرکز استیمسون معتقد است: «هوش مصنوعی حوزه نسبتاً جدیدی است. به همین دلیل، این احتمال وجود دارد که قانون‌گذاران هنوز در مورد تأمین امنیت داده‌ها ایده‌ای نداشته باشند. اما به نظر می‌رسد زمانی که صنعت بالغ باشد، تعداد بازیگران زیاد باشد و قانون‌گذاری دشوار باشد، دولت واکنش متفاوتی نسبت به عرضه‌های اولیه نشان می‌دهد.»