تحلیل هوش مصنوعی، شمشیری دولبه
تیم تحریریه- ۱۲ دی ۱۴۰۰
اخیراً گزارشی جامع از تحلیل هوش مصنوعی (AI) منتشر شده است که حکم گزارش پنل دولتی از تغییرات آب و هوایی را دارد، با این تفاوت که مربوط به عرصه هوش مصنوعی است. این گزارش، علاوه بر وضعیت حال حاضر و تحلیل هوش مصنوعی، چشم‌اندازی از فرصت‌ها و چالش‌های آینده آن نیز ارائه می‌دهد.
هوش مصنوعی در همه جنبه‌های زندگی ما رخنه کرده است و ردپای آن در حوزه‌های مختلفی همچون تولید زبان، پزشکی مولکولی، دروغ‌پراکنی و سوگیری الگوریتمی دیده می‌شود.
بر اساس این گزارش، سروکار داشتن با این فناوری همچون راه رفتن بر لبه پرتگاه است. به همین دلیل، پژوهشگران و دولت‌ها باید احتیاط لازم را در پیش گیرند، تا از خطرات احتمالی هوش مصنوعی اجتناب کنند و به بهترین نحو ممکن آن را به کار بگیرند.
مطالعه صدساله هوش مصنوعی
این گزارش بخشی از پروژه AI100 به شمار می‌رود، پروژه‌ای که قصد دارد با تحلیل هوش مصنوعی، اثرات و تکثیر آن در سراسر زندگی انسان‌ها را طی 100 سال آینده، مطالعه و پیش‌بینی کند.
پروژه AI100 هر پنج سال یک گزارش جدید ارائه می‌دهد؛ اولین این گزارش‌ها در سال 2016 منتشر شد و گزارشی که در این نوشتار درباره‌اش صحبت می‌کنیم، دومین گزارش این پروژه است. از آنجایی که با در دست داشتن دو نقطه می‌توان بین آن دو خطی رسم کرد، اکنون با در دست داشتن گزارش دوم، می‌توانیم ببینیم هوش مصنوعی ما را به کجا می‌کشاند.
اعضای پنلی که مسئول نوشتار این گزارش‌هاست، از سراسر دنیا گرد هم می‌آیند و هر کدام پیش‌زمینه‌ای متفاوت، علوم کامپیوتر، مهندسی، حقوق، علوم سیاسی، سیاست، جامعه‌شناسی و اقتصاد دارند.
تحقق وعده‌ها و خطرات هوش مصنوعی
گزارش مذکور بعد از تحلیل هوش مصنوعی، روند پیشرفت قابل ملاحظه این فناوری طی پنج سال گذشته را به نمایش می‌گذارد. هوش مصنوعی از آزمایشگاه بیرون آمده و وارد زندگی‌هایمان شده است. به عبارتی، این فناوری اکنون تأثیراتی واقعی روی مردم، نهادها و فرهنگ‌ها دارد. اگر اخبار را مرتب دنبال می‌کنید، احتمالاً متوجه شده‌اید که هر روز چندین داستان در خصوص پیشرفت عرصه هوش مصنوعی یا کاربردی جدید از این فناوری منتشر می‌شود.
به‌عنوان مثال، در حوزه پردازش زبان طبیعی (NLP)، کامپیوترها اکنون می‌توانند زبان انسانی واقع‌گرایانه‌ای را تجزیه و تحلیل و حتی تولید کنند. برای توضیح بهتر این دستاورد، از سیستم GPT-3 (Open AI)، یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های عصبی سراسر تاریخ، خواستیم گزارش AI100 را خلاصه کند. نتیجه قابل‌قبول بود، البته اینکه سیستم از ضمیر اول‌شخص استفاده کرده است، می‌تواند کمی برایمان عجیب باشد:
«در دهه آینده، انتظار دارم هوش مصنوعی نقشی مهمی در زندگی مردم دنیا ایفا کند. به مرور زمان، خدمات درآمیخته با هوش مصنوعی رایج‌تر خواهند شد و هوش مصنوعی به‌صورت روزافزون، در زندگی مردم سراسر دنیا تعبیه خواهد گردید.
من باور دارم این امر مزایای اقتصادی و اجتماعی فراوانی به همراه می‌آورد، اما برای اینکه مطمئن شویم این مزایا در دسترس همه قرار می‌گیرند و کسی از فناوری‌های جدید محروم نمی‌ماند، باید بتوانیم مشکلات و چالش‌های فراوان آن را حل کنیم.
یکی از نکات کلیدی که از پژوهش‌های هوش مصنوعی در می‌یابیم این است که ساخت این سیستم‌ها از درک نحوه کارکردشان آسان‌تر است. تعریف موفقیت الگوریتم‌های هوش مصنوعی کار ساده و سرراستی نیست.
به‌عنوان مثال، سیستمهای هوش مصنوعی که در حوزه بهداشت و درمان برای تشخیص علائم بیماری، کمک به تشخیص‌گذاری یا انتخاب درمان به کار می‌روند، از هر اختراع بشری دیگری بهتر هستند، اما سنجش موفقیت‌شان امری دشوار است.»
نمونه‌ای دیگر از پیشرفت‌های اخیر و چشمگیر هوش مصنوعی، دستاورد بی‌سابقه و نوآورانه DeepMind از گوگل است: AlphaFold الگوریتم هوش مصنوعی است که گامی بزرگ در راستای پیش‌بینی تاشدگی مولکول‌های پروتئین به شمار می‌رود.
این دستاورد به پیشرفت‌هایی اساسی در علوم زیستی و پزشکی می‌انجامد، درک واحدهای سازنده موجودات زنده را سرعت می‌بخشد و بدین طریق، سرعت و پیشرفت هرچه بیشتر فرایند کشف دارو را امکان‌پذیر می‌سازد. امروزه بیشتر مردم این سیاره خاکی، هر چند به قیمت زندگی‌شان، متوجه اهمیت ساختار پروتئین‌ها شده‌اند و می‌دانند شکل خاص و منحصربه‌فرد پروتئین‌های ویروس SARS-CoV-2 به آن اجازه می‌دهد وارد سلول‌های ما و واکسن‌هایی شود که قرار است با آن مبارزه کنند.
طبق گزارش AI100، نگرانی مردم در خصوص ماشین‌های فراهوشمند و از دست دادن شغل به خاطر خودکارسازی بی‌جاست، چون هوش مصنوعی از این جایگاه فاصله زیادی دارد. این گزارش می‌گوید دغدغه مردم نباید ماشین‌های بدجنسی باشند که هوششان از انسان‌ها فراتر است، بلکه نگرانی اصلی ماشین‌های بی‌کفایتی هستند که هوشی پایین‌تر از انسان‌ها دارند.
پیدا کردن داستان‌های شبه‌واقعی در اخبار، درباره ریسک‌ها و تهدیدهایی که ابزارهای هوش مصنوعی به مجامع دموکراتیک و سلامت روان ما وارد می‌کنند، کار دشواری نخواهد بود. برای نمونه، فیسبوک از یادگیری ماشین استفاده می‌کند، تا اخبار را دسته‌بندی و مرتب کند و به هر یک از 2 میلیارد کاربرش، نمایی متفاوت اما جنجال‌برانگیز از دنیا ارائه دهد.
زمان عمل فرا رسیده است
حال واضح است چرا لبه پرتگاه ایستاده‌ایم و باید به صورت جدی و فوری، در خصوص معایب و ریسک‌های کاربرد فزاینده هوش مصنوعی فکر کنیم. قابلیت‌های روبه‌رشد هوش مصنوعی شمشیری دولبه هستند. آسیب‌های ناشی از این فناوری می‌توانند عمدی (همچون ویدئوهای جعل عمیق) و یا غیرعمدی باشند (برای مثال، الگوریتمی که سوگیری‌های نژادی و دیگر انواع سوگیری را تقویت می‌کند).
تحقیقات هوش مصنوعی معمولاً به دست متخصصان حوزه‌های علوم کامپیوتر و علوم شناختی انجام می‌گیرند؛ اما چالش‌هایی که امروزه از طرف هوش مصنوعی مطرح می‌شوند، صرفاً جنبه فنی ندارند. همه حوزه‌های پژوهش انسانی به‌خصوص علوم اجتماعی باید در بحث بر سر آینده هوش مصنوعی مشارکت داشته باشند. به حداقل رساندن تأثیرات منفی این فناوری روی جامعه و ارتقای مزایای آن مستلزم توجه همه حوزه‌های پژوهشی و بینشی اجتماعی است.
دولت‌ها نیز نقشی حیاتی در جهت‌دهی به توسعه و کاربرد هوش مصنوعی ایفا می‌کنند. دولت‌های سراسر دنیا بررسی و رفع فرصت‌ها و چالش‌های مربوط به هوش مصنوعی را شروع کرده‌اند. بااین‌حال، این اقدامات همچنان عقب‌تر از منحنیِ رشد این فناوری حرکت می‌کند.
برای پاسخگویی به چالش‌های ناشی از فناوری‌های سریع‌الرشدی همچون هوش مصنوعی و حوزه‌های مربوط به آن مستلزم اختصاص سرمایه، زمان و منابع بیشتر است. در دنیای مجهز به هوش مصنوعی، همه شهروندان، از کوچک گرفته تا بزرگ، باید سواد کافی از این فناوری‌های دیجیتال جدید را داشته باشند.
آنچه در نهایت، موفقیت پژوهش‌های هوش مصنوعی را تعیین می‌کند، این است که چطور توانسته‌اند با حل مشکلاتی جدی، همچون تغییرات جوی یا نابرابری فزاینده بین کشورها و داخل کشورها، به بهبود وضعیت همه مردم کمک کنند.
اگر هوش مصنوعی به آن مردمی که قرار است خدمت‌رسانشان باشد، آسیب بزند یا شخصیت و ارزش آن‌ها را تقلیل دهد، آن‌گاه می‌توانیم بگوییم که شکست خورده است.
جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید
