تشخیص ملیت با بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی
تیم تحریریه- ۱ آبان ۱۴۰۱
تشخیص چهره برای انسان‌ها کار چندان دشواری نیست و مغز ما می‌تواند تنها در عرض تنها چند ثانیه، چهره افرادی را که می‌بینیم، شناسایی کند؛ اما تشخیص چهره برای کامپیوترها به همین سادگی نیست و با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری عمیق و پردازش تصویر، فرایند پیچیده و دشواری را به این منظور طی می‌کند. امروزه هوش مصنوعی پیشرفت بسیار چشمگیری در زمینه تشخیص چهره هوشمند داشته است و حتی برخی از تلفن‌های همراه نیز از این فناوری بهره می‌برند و کاربران در زندگی روزمره خود از قابلیت‌های آن استفاده می‌کنند؛ اما تشخیص چهره تنها بخشی از پتانسیل عظیم هوش مصنوعی است و محققان در حال گسترش این فناوری جهت تشخیص ملیت، تخمین سن، پیشگیری از بیماری و موارد مشابه دیگر هستند. یکی از جدیدترین الگوریتم‌های توسعه‌یافته هوش مصنوعی در زمینه شناسایی چهره، تشخیص ملیت هوشمند است که کامپیوترها را قادر می‌سازد با آنالیز چهره، اطلاعات دقیقی از جغرافیای محل زندگی و پیشینه نژادی افراد ارائه دهد.
آیا هوش مصنوعی می‌تواند نژادپرستانه عمل کند؟
پس از جنبش Black Lives Matter در آمریکا، توجه به ویژگی‌های نژادپرستانه هوش مصنوعی شدت گرفت و بسیاری از پلتفرم‌های هوشمند به‌دلیل آنکه در تشخیص چهره افراد رنگین‌پوست دچار خطا می‌شدند، مورد انتقاد قرار گرفتند. از همین رو، فشار بر قانون‌گذاران افزایش یافت تا قوانینی وضع شود که براساس آن، شرکت‌های توسعه‌دهنده هوش مصنوعی با هدف فراهم‌آوردن تجربه یکسان برای تمامی کاربران، دست به بازطراحی فناوری خود بزنند تا از این طریق، افراد رنگین‌پوست هم بتوانند به‌خوبی از امکانات این فناوری استفاده کنند. چالش‌های تبعیض قائل‌شدن هوش مصنوعی برای تشخیص ملیتهای مختلف محدود به مشکل در شناسایی چهره افراد نمی‌شد و در موارد دیگری هم، مشکلاتی را ایجاد کرده‌بود. برای مثال، کاربران با جست‌وجوی کلماتی مانند «سارق» و «مواد مخدر»، عمدتاً با تصاویر افراد سیاه‌پوست مواجه می‌شدند که همین موضوع باعث اعتراضات گسترده به الگوریتم‌های نژادپرستانه هوش مصنوعی شد.
موارد این‌چنینی باعث شد که شرکت‌های پیشرو در زمینه هوش مصنوعی، در الگوریتم‌های خود بازنگری کنند و آنها را به گونه‌ای توسعه دهند که فارغ از نوع نژاد و جنسیت، بتواند چهره کاربران را به‌درستی شناسایی کند و بهترین نتیجه ممکن را در اختیار مخاطب قرار دهد. پیشرفت در الگوریتم‌های تشخیص چهره تا جایی پیش رفت که دولت چین در زمان شیوع بیماری کرونا و استفاده عموم مردم از ماسک در معابر عمومی، به دنبال توسعه دوربین‌های مداربسته هوشمندی بود که بتواند چهره افراد را حتی با داشتن ماسک و تنها از روی چشم، شناسایی کند. طبیعی است که با افزایش دقت هوش مصنوعی در تشخیص چهره و برطرف‌شدن چالش‌های آن، حریم خصوصی افراد نیز به همان اندازه در معرض تهدید قرار می‌گیرد و بسیاری از مردم نگران سوءاستفاده‌های احتمالی از اطلاعات شخصی‌شان هستند.
هوش مصنوعی چگونه ملیت افراد را تشخیص می‌دهد؟
فارغ از مسیر پرفراز و نشیبی که تشخیص چهره تا به امروز طی کرده است، ارزیابی پیشرفت این فناوری چشمگیر و قابل‌توجه است. متخصصان هوش مصنوعی در تلاشند، تا الگوریتم‌هایی را توسعه دهند که به‌وسیله آن بتوانند ملیت، سن، جنسیت و دیگر ویژگی‌های ظاهری افراد را شناسایی کنند. این الگوریتم‌ها با استفاده از سیستم شبکههای عصبی، می‌توانند جزئیات چهره مانند چین‌وچروک، لکه‌ها، رنگ پوست و… را تجزیه و تحلیل کنند و با استفاده از این داده‌ها، ملیت و حتی قومیت افراد را با دقت بالایی تشخیص دهند.
به‌این‌منظور، هزاران تصویر از اشخاص با سن، جنسیت و قومیت‌های متفاوت همراه با اطلاعات کامل در اختیار هوش مصنوعی قرار می‌گیرد و این امکان را به آن می‌دهد که چهره افراد مختلف را آنالیز کند. درنتیجه هوش مصنوعی ویژگی‌های خاص هر ملیت مانند چین‌وچروک‌ها، اندازه اجزاء صورت و… را می‌آموزد و موارد کم‌اهمیت‌تری مانند رنگ چشم و شکل بینی را نادیده می‌گیرد. این سیستم توانسته در شناسایی ملیت افراد به‌دقت 99 درصدی دست یابد و سن کاربران را با درصد اختلاف 3 سال، به‌درستی تشخیص دهد. دست‌یابی به چنین دقتی، تحسین و شگفتی محققین و کارشناسان حوزه هوش مصنوعی را دربر داشته است و این فناوری را نزدیک‌ترین نمونه به مغز انسان دانسته‌اند.
اما نکته قابل‌توجه، ناشناخته‌بودن عملکرد این سیستم برای توسعه‌دهندگان است! شاید کمی عجیب به نظر برسد که برنامه‌نویسان یک سیستم، خود از چگونگی عملکرد الگوریتم‌های خود آگاه نباشند، اما در این فناوری، به‌دلیل آنکه هوش مصنوعی خود اقدام به یادگیری از طریق تصاویر ورودی می‌کند، متخصصان نتوانسته‌اند پی ببرند که این فرایند از چه طریق صورت می‌گیرد. شاید شفافیت در نحوه فعالیت الگوریتم‌های هوش مصنوعی روند پیشرفت این فناوری را تسریع کند، اما درحال‌حاضر، عملکرد تشخیص چهره هوش مصنوعی بسیار دلگرم‌کننده است و توانسته چالش‌هایی را که قومیت‌های مختلف از جمله رنگین‌پوستان با آن مواجه بودند، تا حد قابل‌توجهی مرتفع کند.
تشخیص چهره به کمک هوش مصنوعی؛ موانع و فرصت‌ها
تشخیص چهره با استفاده از هوش مصنوعی، اولین مرحله در تحلیل چهره و دیگر بخش‌های آن مانند تشخیص ملیت، تشخیص سن، تشخیص بیماری‌ها و… است. کاربردهای این فناوری روزبه‌روز درحال گسترش است و در فرایندهای احراز هویت، پیشگیری از بیماری‌ها، شناسایی مجرمان و پیشگیری از وقوع جرایم و… می‌تواند به ما کمک کند. درصورتی‌که هوش مصنوعی بتواند در تشخیص ملیت افراد موفق ظاهر شود، می‌تواند علاوه بر خدمات شخصی‌سازی شده‌ای که در اختیار آنها می‌گذارد، از بروز مشکلات احتمالی نیز جلوگیری کنند. برای مثال، آسیایی‌تباران هنگام عکس‌برداری با تلفن‌های هوشمند از فیلترهایی استفاده می‌کنند که عموماً برای افراد سفیدپوست توسعه‌یافته و رنگ پوست آنها را تا حد زیادی دستخوش تغییر می‌کند؛ این دسته از مشکلات برای ملیتهای دیگر هم صدق می‌کند و دیگر رنگین‌پوستان مانند آفریقایی‌تباران هم با چالش‌های مشابهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. کارشناسان این حوزه از مشکلات این‌چنینی باخبرند و با ارائه به‌روزرسانی‌های گوناگون، سعی در برطرف‌کردن مسائل مشابه دارند.
اما مسیر توسعه هوش مصنوعی همیشه هموار نیست و قوانین سفت و سختی پیش روی شرکت‌های فعال در این زمینه قرار دارد که ممکن است روند فعالیت آنها را تغییر دهد یا از شتاب آن بکاهد. قوانینی که طی سالیان اخیر با موضوعیت هوش مصنوعی و لزوم حفظ حریم خصوصی افراد تصویب و لازم‌الاجرا شده‌اند، توانسته‌اند تا حد زیادی چالش‌های پیش روی این حوزه را پوشش دهند و از نگرانی‌های مردم پیرامون سوءاستفاده‌های احتمالی از این فناوری بکاهند.
انواع کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع مختلف را در هوشیو بخوانید
