بررسی اجمالی رشته دیتا ساینس در ایران

برای آن که جایگاه و کارکرد رشته دیتا ساینس در ایران را بررسی کنیم و بفهمیم دیتا ساینس یا علم داده چیست، ابتدا باید به چیستی این دانش بپردازیم و سپس جایگاه و کارکرد آن را از گوشه‌های مختلف مورد بررسی قرار دهیم. در سال‌های گذشته جامعه جهانی با انفجار اطلاعات روبرو بوده است، به طوری که مجموع داده‌هایی که انسان تنها در دو سال به آن دست‌یافته، از مجموع داده‌هایی که در چندین هزار سال تاریخ به‌دست آورده بیشتر است.

از طرفی تولید داده‌ها هر روز سرعت بیشتری به خود می‌گیرد و حجم آن‌ روز به روز بیشتر می‌شود. همین پیش‌آمد موجب شد تا نیاز به رشته دیتا ساینس که در این زمینه کار می‌کند، احساس شود. برای آن‌که بفهمیم رشته دیتا ساینس یا علم داده چیست، باید ابتدا پرسش‌های بنیادی آن را بشناسیم.

رشته دیتا ساینس یا علم‌ داده‌ پرسش‌هایی مانند، با این داده‌ها چه باید کرد، چگونه داده‌ها را سودآور کنیم یا کاربرد آن‌ها در جهان حقیقی چیست، مطرح می‌کند. این رشته برای رسیدن به پاسخ این سوال‌ها از دانشی میان‌رشته‌ای استفاده می‌کند تا با‌ پیوند‌ رشته‌های مختلفی مانند ریاضیات، آمار، دانش رایانه، پردازش داده، بازشناخت الگو، استخراج داده و… پرسش‌های گفته شده را جواب دهد. هدف نهایی این رشته (دیتا ساینس) استخراج اطلاعات پاک از داده‌های خام برای تدوین بینش‌های عملی و کمک به صنایع مختلف است.

رشته دیتا‌‌‌‌ ساینس در دانشگاه‌های ایران

از نظر آکادمیک رشته دیتا ساینس در ایران بسیار جوان است. تا همین چند سال پیش رشته دیتا ساینس در دانشگاه‌های ایران هیچ‌ جایی نداشت؛ در هیچ‌کدام از دانشگاه‌های ایران رشته دیتا ساینس پیدا نمی‌شد و نخستین بار دانشگاه شهید بهشتی بود که برای این رشته در سال نودوهفت، برای دوره کارشناسی ارشد از کنکور گروه ریاضی در شاخه «ریاضی کاربردی، گرایش علوم داده» دانشجو پذیرش کرد.

یک سال بعد از آن یعنی سال نودوهشت، دانشگاه خواجه نصیر نیز رشته دیتا ساینس را در دوره کارشناسی ارشد به رشته‌های آموزشی خود، در گروه آمار افزود. بعد از این دو دانشگاه نوبت به دانشگاه تربیت مدرس رسیده بود و آن‌ها در سال نودونه، علم داده را به عنوان یک رشته میان‌رشته‌ای تدوین کردند. در حال حاضر برای ورود به دانشگاه‌هایی که این رشته را تدریس می‌کنند، باید در کنکور ارشد از گروه آمار ثبت‌نام کرد.

ورود به رشته دیتا‌‌ ساینس در ایران به چه صورت است؟

همان‌طور که قبلا هم گفته شد یکی از راه‌های ورود به رشته دیتا ساینس در ایران، از راه دانشگاه است و البته که دانشگاه برای ورود لازم و مهم است، ولی به‌تنهایی کافی نیست. معمولا توانایی‌های ریاضی‌وار، آماری و تحلیلی، با وجود آن‌که برای کارکردن در رشته علم داده مورد نیاز هستند، ولی کافی نیستند و برای استخدام در رشته‌‌‌‌‌‌‌ دیتا ساینس در ایران (علم داده) باید توانایی‌های مهم دیگری هم داشت.

یک دیتا ساینتیست، برای ورود به رشته دیتا ساینس‌‌‌‌‌‌ در ایران باید نمونه‌های نخستین یک زبان برنامه‌نویسی، مانند جاوا، پایتون و R را بداند. در حقیقت یک دیتا ساینتیست باید مجموعه‌ای از توانایی‌های میان‌رشته‌ای داشته باشد؛ او باید پایه‌ استواری در ریاضی، آمار، احتمالات، برنامه‌نویسی و دانش رایانه‌ای داشته باشد. در همین حال کسی که می‌خواهد در رشته دیتا ساینس کارش را شروع کند، می‌بایست آفرینش‌گر و نوآفرین باشد. یک دیتا ساینتیست برعکس آن‌چه که عموم مردم فکر می‌کنند، به هیچ‌عنوان کارش مشاوره دادن نیست و باید سازنده ایده‌ها و برنامه‌های جدید باشد.

در ایران شرکت‌ها و سازمان‌هایی که کارشناس دیتا ساینس (علم داده) استخدام می‌کنند، به فردی نیاز دارند که از توانایی‌های خود برای رشد و پیشرفت تجارت و صنعت مورد نظر استفاده کند. بعضی از این نهادها و شرکت‌ها دوره‌های تخصصی دیتا ساینس برگزار می‌کنند که می‌توان برای ورود به رشته دیتا ساینس در ایران، با یک جستجوی ساده آن‌ها را پیدا و در دوره‌های آن‌ها شرکت کرد.

کتاب‌های رشته دیتا ساینس را بیشتر بشناسیم

وضعیت نشر و چاپ کتاب نیز، در رشته دیتا ساینس در ایران تا حدود زیادی همچون وضعیت آکادمی و دانشگاه‌های این رشته است. تا چند سال پیش کتاب‌های رشته دیتا ساینس در صنعت چاپ و نشر ایران هیچ جایگاهی نداشتند، هیچ کتابی در رشته دیتا ساینس‌‌‌‌‌‌ در ایران هنوز چاپ و ترجمه نشده بود و اولین بار در سال نودوپنج کتاب «علم داده: مفاهیم و مهارت‌ها» نوشته بابک سهرابی و حمیده ایرج در رشته علم داده (دیتا ساینس) به چاپ رسید.

برعکس آن چه از نام این کتاب برمی‌آید، محتوای آن دارای هیچ‌گونه مطلب تخصصی نیست و تنها درمورد دانش عمومی این رشته صحبت می‌کند. از دیگر کتاب‌های رشته دیتا ساینس که در ایران به فارسی ترجمه شده، می‌توان به کتاب «علم داده» نوشته‌ جان دی کلهر و براندان تیرنی اشاره کرد؛ این اثر را ایمان رئیسی، فاطمه محمدی و سعید کاظم‌پوریان به فارسی ترجمه کرده‌اند.

نویسندگان این کتاب به معرفی این دانش نوین و بیان کاربردها و کارکردهای مختلف آن می‌پردازند. مفاهیم موجود در این اثر بسیار ساده توضیح داده شده و به همین‌خاطر خواننده کمتر دچار سردرگمی می‌شود؛ از طرفی تمام سرفصل‌های کتاب، کامل و دقیق توضیح داده می‌شوند. از دیگر کتاب‌های رشته دیتا ‌‌‌‌‌‌‌ساینس در ایران، می‌توان به کتاب «علم داده، از تئوری تا عمل» نوشته محمدجواد جعفری و پرمان محمدعلیزاده اشاره کرد.

بررسی آینده شغلی رشته‌ دیتا ساینس در ایران

به نظر می‌رسد، آینده شغلی رشته دیتا ساینس در ایران، چشم‌انداز روشنی داشته باشد. در سال‌های گذشته در ایران نیز مانند دیگر کشورهای جهان با فراوانی اطلاعات و داده‌های خام روبرو بوده‌ایم و نیاز به پردازش و تحلیل داده‌ها بیشتر از هر زمان دیگری در کشور احساس می‌شود.

در ایران داده‌های فراوانی با سرچشمه‌های گوناگون، مانند داده‌های هواشناسی، داده‌های زیست‌محیطی، داده‌های ترافیک، داده‌های مالی و تجاری، داده‌های صنعتی و داده‌های پزشکی وجود دارند و معمولاً تحلیل آن‌ها به خاطر فراوانی سرعت تولید و ساختارهای گوناگونی که دارند، ساده نیست. پردازش داده‌های خام و تحلیل آن‌ها نیاز به دانش و کاردانی دارد که در حال حاضر این نیروی انسانی در ایران سخت پیدا می‌شود، به همین‌خاطر بیش از پیش نیازمند آموزش منابع انسانی در رشته‌‌‌‌‌‌‌‌ دیتا ساینس در ایران هستیم.

پس بر اساس آن‌چه گفته شد، آینده شغلی رشته دیتا ساینس در‌‌‌‌‌‌‌ ایران روشن است و دانش‌آموختگان این رشته آینده درخشانی خواهند داشت. در سال‌های آینده به کسانی که در این زمینه دانش تخصصی داشته باشند، بسیار نیاز خواهد بود و این کارآزمودگان جایگاه و درآمد بالایی خواهند داشت.

جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید