گزارش جدید از هزینه پنهان انقلاب هوش مصنوعی
رونق هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ به اندازه کل نیویورک دیاکسید کربن تولید کرده است
تیم تحریریه
- ۱۰ دی ۱۴۰۴
شرکتهای فناوری از مزایای عصر هوش مصنوعی سود میبرند، اما هزینههای زیستمحیطی آن بر دوش جامعه افتاده است.
بر اساس یک گزارش جدید، رونق جهانی هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ بهاندازه کل شهر نیویورک دیاکسید کربن وارد جو کرده است. این ادعا در پژوهشی مطرح شده که اثرات زیستمحیطی فناوری هوش مصنوعی را بهطور مشخص بررسی کرده و نشان میدهد هزینههای اقلیمی این تحول دیجیتال بسیار فراتر از تصور عمومی است.
این تحقیق همچنین نشان میدهد مصرف آب مرتبط با هوش مصنوعی اکنون از کل تقاضای جهانی آب بطریشده نیز فراتر رفته است؛ آماری که برای نخستینبار بهصورت مستقل برآورد شده است.
نخستین برآورد مستقل از اثرات زیستمحیطی هوش مصنوعی
این آمار توسط «الکس دِ فریس-گائو» (Alex de Vries-Gao)، پژوهشگر هلندی و بنیانگذار وبسایت Digiconomist گردآوری شده است؛ مجموعهای که بر پیامدهای ناخواسته روندهای دیجیتال تمرکز دارد. او میگوید این نخستین تلاش جدی برای اندازهگیری اثرات زیستمحیطی خودِ هوش مصنوعی است، نه صرفاً دیتاسنترها بهطور کلی.
به گفته دِ فریس-گائو، افزایش استفاده از چتباتهایی مانند ChatGPT شرکت OpenAI و Gemini گوگل در سال ۲۰۲۵، انگیزه اصلی انجام این پژوهش بوده است.
اعداد نگرانکننده، از هوا تا آب
بر اساس این گزارش، انتشار گازهای گلخانهای ناشی از استفاده از هوش مصنوعی اکنون معادل بیش از ۸ درصد از کل انتشار کربن صنعت هوانوردی جهان است. تخمینها نشان میدهد ردپای کربنی سیستمهای هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ میتواند به ۸۰ میلیون تُن CO₂ برسد.
در حوزه مصرف آب، وضعیت حتی نگرانکنندهتر است. برآوردها نشان میدهد مصرف آب هوش مصنوعی ممکن است به ۷۶۵ میلیارد لیتر برسد؛ رقمی که بیش از یکسوم بالاتر از برآوردهای قبلی درباره کل مصرف آب دیتاسنترها در جهان است.
این پژوهش که در نشریه علمی Patterns منتشر شده، بر اساس گزارشهای خود شرکتهای فناوری انجام شده و نویسنده آن خواستار شفافیت بسیار بیشتر شرکتهای بزرگ درباره تأثیرات اقلیمی فعالیتهایشان شده است.
«جامعه هزینه را میپردازد، نه شرکتها»
دِ فریس-گائو در توضیح یافتههای خود میگوید:
«هزینه زیستمحیطی این فناوری در مقیاس مطلق بسیار عظیم است. در حال حاضر این جامعه است که بهای آن را میپردازد، نه شرکتهای فناوری. پرسش اصلی این است: آیا این منصفانه است؟ اگر شرکتها از منافع این فناوری بهرهمند میشوند، چرا نباید بخشی از هزینههای آن را نیز تقبل کنند؟»
دیتاسنترها؛ کارخانههای پنهان مصرف انرژی
آژانس بینالمللی انرژی (IEA) پیشتر اعلام کرده بود که دیتاسنترهای متمرکز بر هوش مصنوعی، بهاندازه کارخانههای پرمصرف ذوب آلومینیوم برق مصرف میکنند و انتظار میرود مصرف برق دیتاسنترها تا سال ۲۰۳۰ بیش از دو برابر شود.
بر اساس دادههای IEA، بزرگترین دیتاسنترهای هوش مصنوعی که امروز در حال ساخت هستند، هرکدام بهاندازه دو میلیون خانوار برق مصرف خواهند کرد. ایالات متحده با سهم ۴۵ درصدی، بزرگترین مصرفکننده برق دیتاسنترهاست؛ پس از آن چین با ۲۵ درصد و اروپا با ۱۵ درصد قرار دارند.
هشدار فعالان، فقط نوک کوه یخ
«دونالد کمپبل»، مدیر بخش مطالبهگری سازمان غیرانتفاعی Foxglove در بریتانیا، میگوید:
«این گزارش شواهد بیشتری ارائه میدهد که نشان میدهد هزینه زیستمحیطی بر دوش مردم گذاشته شده، در حالی که سود آن نصیب ثروتمندترین شرکتهای جهان میشود. و بدتر اینکه این احتمالاً فقط نوک کوه یخ است.»
او هشدار میدهد که تب ساخت دیتاسنترها که عمدتاً با هوش مصنوعی مولد هدایت میشود تازه در آغاز راه است:
«فقط یکی از این تأسیسات عظیم میتواند بهاندازه چند فرودگاه بینالمللی انتشار کربن داشته باشد.»
در بریتانیا، تخمین زده میشود ۱۰۰ تا ۲۰۰ دیتاسنتر عظیم در مراحل مختلف برنامهریزی قرار دارند.
از بریتانیا تا هند؛ بحران جهانی
بزرگترین دیتاسنتری که قرار است در بریتانیا ساخته شود، در محل یک نیروگاه زغالسنگ قدیمی در «بلایت» (Blyth) واقع در نورثآمبرلند خواهد بود. این مرکز در صورت فعالیت کامل، سالانه بیش از ۱۸۰ هزار تُن CO₂ منتشر میکند؛ معادل انتشار سالانه بیش از ۲۴ هزار خانه.
در هند نیز، جایی که حدود ۳۰ میلیارد دلار در دیتاسنترها سرمایهگذاری میشود، نگرانیها در حال افزایش است. ضعف شبکه برق ملی ممکن است به ساخت گسترده ژنراتورهای دیزلی پشتیبان منجر شود؛ موضوعی که شرکت مشاوره KPMG آن را «یک بدهی عظیم کربنی» توصیف کرده است.
شفافیت ناکافی شرکتهای فناوری
به گفته دِ فریس-گائو، افشاگریهای زیستمحیطی شرکتهای فناوری اغلب آنقدر ناکافی هستند که حتی ارزیابی کل اثر دیتاسنترها را دشوار میکنند، چه برسد به تفکیک اثرات هوش مصنوعی. او اشاره میکند که گوگل در گزارش اخیر خود درباره هوش مصنوعی Gemini، مصرف آب مورد نیاز برای تولید برق را در محاسبات لحاظ نکرده است.
گوگل اعلام کرده که در سال ۲۰۲۴ موفق شده انتشار انرژی دیتاسنترهای خود را با استفاده از منابع پاک ۱۲ درصد کاهش دهد؛ با این حال، این شرکت تابستان امسال اذعان کرد که دستیابی به اهداف اقلیمی «پیچیدهتر و چالشبرانگیزتر از همیشه» شده و یکی از موانع اصلی، کندی توسعه انرژیهای بدون کربن در مقیاس جهانی است.
