نوآوری از درون:
نگاهی به اختتامیه رویداد «چالشگران هوش مصنوعی»
مریم کاملان- ۲ مهر ۱۴۰۴
رویداد «چالشگران هوش مصنوعی» پس از یک ماراتن پنج‌ماهه با معرفی تیم‌های برتر به کار خود پایان داد؛ رویدادی که با مشارکت گسترده کارکنان از سراسر کشور و دریافت بیش از ۵۰۰ ایده نوآورانه، به الگویی موفق برای «نوآوری از درون» در صنعت بانکداری تبدیل شد و اجرای پروژه‌های برگزیده آن اکنون در دستور کار شرکت داتا،بازوی تخصصی بانک تجارت در حوزه داده و هوش مصنوعی، قرار گرفته است.
در بیست و نهمین روز شهریور ماه سال ۱۴۰۴، سالن غدیر ساختمان مدیریت امور اعتباری بانک تجارت، میزبان اختتامیه رویداد «چالشگران هوش مصنوعی» بود؛ در «چالشگران هوش مصنوعی» بانک تجارت با ابتکار شرکت داتا به عنوان بازوی فناور این بانک از ایده‌های نوآورانه کارکنان خود برای حل مسائل بانکی استفاده کرد. رویدادی که به گواه مدیران و شرکت‌کنندگان، نقطه عطفی در مسیر تحول دیجیتال و بهره‌گیری از هوش مصنوعی در صنعت بانکداری کشور به شمار می‌رود. این مراسم که حاصل یک ماراتن پنج ماهه بود، نه تنها برگزیدگان یک رقابت فناورانه را معرفی کرد، بلکه نشان داد که نوآوری می‌تواند از درون یک سازمان و با تکیه بر دانش و تجربه کارکنانش بجوشد و به ثمر بنشیند.
از ایده تا اجرا: سفری پنج ماهه در مسیر تحول هوشمند
آنچه «چالشگران هوش مصنوعی» را به رویدادی پیشگامانه در صنعت بانکداری ایران تبدیل کرد، فرآیند مدون و حمایتی آن بود. این سفر از بهمن ماه سال ۱۴۰۳ با شکل‌گیری ایده اولیه آغاز شد و سپس در جمع مدیران فناوری اطلاعات بانک در چابکسر با جزئیات بیشتری معرفی شد. فراخوان رسمی در ۳۰ خرداد ۱۴۰۴ منتشر گردید و طی یک ماه، استقبالی بی‌نظیر با دریافت ۵۶۵ ایده در هفت محور اصلی به همراه داشت.
سپس فرآیند دقیق داوری توسط هیئتی متشکل از متخصصان فنی شرکت داتا و مدیران باتجربه بانکی آغاز شد. پس از غربالگری اولیه، ۲۸ طرح برتر که بیشترین پتانسیل را از نظر نوآوری، قابلیت اجرا و تأثیرگذاری داشتند، شناسایی شدند. این طرح‌ها در قالب ۱۰ تیم متشکل از ۴۷ شرکت‌کننده سازماندهی شدند و یک مسیر منتورشیپ ۴۰ روزه را با همراهی ۳۰ منتور متخصص آغاز کردند تا ایده‌های خام خود را به طرح‌هایی پخته و حرفه‌ای تبدیل کنند. نقطه اوج این فرآیند، بوت‌کمپ آموزشی دو روزه بود که در آن، تیم‌ها در کارگاه‌ها و مسترکلاس‌های تخصصی، مهارت‌های خود را ارتقا داده و برای ارائه نهایی در برابر هیئت داوران آماده شدند.
در میان حضار، چهره‌های برجسته‌ای همچون «مرتضی ترک تبریزی»، رئیس هیئت مدیره بانک تجارت و «هادی اخلاقی»، مدیرعامل بانک، به چشم می‌خوردند که نشان از اهمیت استراتژیک این رویداد برای مدیران ارشد بانک داشت. سخنرانان مراسم، هر یک از زاویه‌ای به اهمیت و دستاوردهای این چالش پرداختند، اما همگی بر یک نکته اتفاق نظر داشتند: «چالشگران هوش مصنوعی» فراتر از یک رویداد، یک تغییر فرهنگی و یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای آینده بانکداری است.
شکستن مقاومت فرهنگی با راهکارهای درونی
«مسیح تفرشی»، مدیرعامل هلدینگ تفتا، سخنان خود را با اشاره به خستگی فیزیکی اما نشاط روانی تیم‌ها پس از یک ماراتن سه‌روزه بوت‌کمپ آغاز کرد. او تأکید کرد که این رویداد یک حرکت متفاوت در مجموعه بانک تجارت است. تفرشی با ذکر خاطره‌ای از جلسات متعدد برنامه‌ریزی با دکتر ترک تبریزی، رئیس هیئت مدیره، حمایت و پیگیری بی‌سابقه ایشان را ستود و گفت: «من بعید می‌دانم در سرتاسر بانک‌های کشور، چنین انرژی و ارادتی به حوزه هوش مصنوعی وجود داشته باشد».
او چند ویژگی کلیدی این رویداد را برشمرد که آن را از سایر ایونت‌ها متمایز می‌کند:
- فرآیند مستمر به جای رویداد یک‌روزه: برخلاف بسیاری از رویدادهای نمایشی و تک‌بعدی، این چالش یک کمپین چهار-پنج ماهه با چندین مرحله، اطلاع‌رسانی، منتورینگ و داوری دقیق بود که نشان از اهمیت واقعی موضوع برای بانک داشت.
- نگاه به درون و اعتماد به کارکنان: تفرشی مهم‌ترین ویژگی این چالش را «نگاه به درون» دانست. او توضیح داد که معمولاً برای نوآوری به دنبال اساتید دانشگاه و افراد خارج از سازمان می‌گردیم، در حالی که در این رویداد، تمرکز بر روی کارکنانی بود که خودشان «درد» را لمس کرده‌اند. او گفت: «مطمئن باشید راهکاری که از جایی می‌آید که درد ایجاد شده باشد، اصلاً قابل مقایسه با آنکه یکی از بیرون بیاید، یک آسیب‌شناسی بکند و طرحی بدهد، نیست».
- شیرین کردن تلخی تغییر: به گفته تفرشی، معرفی هوش مصنوعی معمولاً با این پیام تلخ همراه است که نگاه سنتی دیگر کارآمد نیست و نسل جدید جایگزین آن می‌شود. اما «چالشگران هوش مصنوعی» با استفاده از خود بدنه بانک برای ارائه راهکار، این تلخی را به شیرینی تبدیل کرد، زیرا «راه حل‌ها را کسانی می‌دهند که خودشان باید بروند تحولات را انجام دهند» و این امر، مقاومت فرهنگی را به صورت ماهرانه در هم می‌شکند.
- گیمیفیکیشن به جای ابلاغ آبشاری: او این رویداد را یک حرکت هوشمندانه برای دور زدن فرآیند طولانی و آبشاریِ ابلاغ سند هوش مصنوعی و جمع‌آوری نیازها دانست. این چالش با یک گیمیفیکیشن جذاب که «اگر طرح بدهید، جایزه می‌گیرید»، مستقیماً به انتهای خط رفت و کارکنان را برای ارائه راهکار ترغیب کرد و در نتیجه، تمام آن فرآیند تلخ آبشاری را شیرین نمود.
از ۵۰ ایده انتظاری تا ۵۶۵ ایده دریافتی
«علی گل‌زاده»، مدیرعامل شرکت داتا که بازوی اجرایی این رویداد بود، با ارائه آماری شگفت‌انگیز، ابعاد موفقیت این طرح را به تصویر کشید. او گفت مأموریت اصلی، نهادینه کردن موضوع هوش مصنوعی در بانک، فراتر از بحث‌های آموزشی بود.
- استقبالی فراتر از تصور: گل‌زاده اعتراف کرد: «ما وقتی موضوع را شروع کردیم، فکر می‌کردیم تعداد ایده‌ها اگر خیلی زیاد شود حداکثر ۵۰ تاست و اکثر اینها از داخل ستاد بانک تجارت است». اما نتیجه حیرت‌آور بود: ۵۶۵ ایده از سراسر کشور دریافت شد، از شعباتی در کیش، کرمان، زاهدان، تبریز و خراسان رضوی که نشان‌دهنده انگیزه و دغدغه‌مندی در صف بانک بود. این استقبال برای خود تیم اجرایی نیز شوکه‌کننده و البته انگیزه‌بخش بود.
- فرآیند دقیق داوری: او تشریح کرد که پس از دریافت ایده‌ها در هفت دسته اصلی مانند مدیریت اعتبارات، امنیت و بهینه‌سازی فرآیندها، فرآیند داوری چندمرحله‌ای با حضور ۳۰ داور (۲۱ داور از بانک و ۹ داور فنی از داتا) آغاز شد. طرح‌ها ابتدا به ۱۵۹ طرح اولیه رسیدند و سپس با ارزیابی داوران کسب‌وکاری، به ۲۸ طرح نهایی برای ورود به مرحله تیم‌سازی و منتورشیپ دست یافتند.
- تعهد به اجرا: گل‌زاده تأکید کرد که هر ۱۰ طرح نهایی قابلیت اجرایی دارند و افزود: «فکر می‌کنم امروز که روز نهایی این فرآیند است، از فردا کار اصلی ما شروع می‌شود». او وعده داد که سه طرح برتر تا پایان سال اجرایی خواهند شد و هفت طرح دیگر نیز حتماً در دستور کار قرار خواهند گرفت.
- چشم‌انداز آینده: او اعلام کرد که برای سال آینده، با توجه به ارتقای سطح بلوغ بانک در حوزه داده و هوش مصنوعی، رویداد با موضوعات عمیق‌تر و با پذیرش ایده‌هایی از بیرون بانک و کل صنعت بانکداری ادامه خواهد یافت.
فرصتی برای جهش در کاهش هزینه و افزایش سرعت
«مرتضی ترک تبریزی»، رئیس هیئت مدیره بانک، با امیدواری سخنانش را آغاز کرد و گفت: «وقتی پروژه‌ای به اینجا می‌رسد که همه، از مجری تا داور و مدیر و اجراکننده درگیر آن شده‌اند، به نظر من این پروژه شدنی است».
- تجربه‌ای موفق در نوآوری باز داخلی: او به تجربه مشابه و موفق بانک در سال ۱۴۰۰ در حوزه بانکداری دیجیتال اشاره کرد که در آن حدود ۲۰۰۰ نفر از کارکنان ایده دادند و نقشه راه بانکداری دیجیتال بانک بر اساس همین ایده‌ها شکل گرفت.
- دو دلیل برای حرکت سریع به سمت کارهای جدید: او منطق خود برای حمایت از پروژه‌های نوآورانه را در دو نکته خلاصه کرد: «اول اینکه اینها فرصت‌های جدیدی برای کاهش هزینه، افزایش سودآوری و سرعت در خدمات هستند. دوم اینکه هرچه زودتر شروع کنیم، فرهنگ‌سازی و جذب افراد به موضوع سریع‌تر اتفاق می‌افتد. ما از تأخیر در پروژه‌هایی مانند «آگاهی‌رسانی امنیت» که در انتهای کار انجام شد، درس گرفته‌ایم.»
- کاربردهای عملی و حیاتی: او به کاربردهای مشخصی که از هوش مصنوعی انتظار دارد اشاره کرد، از جمله ایجاد یک جهش در حوزه GRC (حاکمیت، مدیریت ریسک و تطبیق) و همچنین تسریع فرآیند کارشناسی پرونده‌های اعتباری از چندین روز به چند دقیقه یا ساعت، که پروژه‌ای در این زمینه نیز با کمک هوش مصنوعی آغاز شده است.
جسارت سازمانی
«هادی اخلاقی»، مدیرعامل بانک، برگزاری این رویداد را نیازمند «شجاعت سازمانی» و نمونه بارز «نوآوری سازمانی» دانست. او هدف اصلی را تبدیل خلاقیت‌های درون‌سازمانی به ارزش واقعی برای مشتریان و ذی‌نفعان عنوان کرد.
- پاسخ به نگرانی از جایگزینی مشاغل: اخلاقی به یکی از دغدغه‌های همیشگی در مورد فناوری‌های جدید پرداخت و گفت: «ممکن است در ذهن چنین چیزی متبادر شود که هوش مصنوعی به تدریج می‌آید جای آدم‌ها را می‌گیرد». او با قاطعیت این نگاه را رد کرد و تأکید نمود که افراد باید به جای «شغل دائمی» به دنبال «شغل‌پذیری دائمی» باشند تا بتوانند در نقش‌های جدیدی که این ابزارها ایجاد می‌کنند، ایفای نقش کنند.
- خاطره مقاومت در برابر ATM: او برای تشریح این موضوع، خاطره‌ای جالب از اوایل دهه ۷۰ شمسی تعریف کرد، زمانی که یکی از مدیران بانک با خرید دستگاه‌های خودپرداز (ATM) به شدت مخالفت می‌کرد و استدلالش این بود که این کار «ضد اشتغال» است. آن مدیر پیشنهاد کرده بود: «شما یک جعبه شکیل درست کنید، یک نفر هم بگذارید تو آن بنشیند… این هم مشتری که می‌آید پاسخش را می‌دهد، هم پرداخت می‌کند، هم دریافت می‌کند!». این خاطره به خوبی نشان‌دهنده مقاومت تاریخی در برابر تغییراتی است که امروز بدیهی به نظر می‌رسند.
- یک مسیر اجتناب‌ناپذیر: اخلاقی سخنان خود را با این جمله به پایان رساند که ورود به این عرصه یک انتخاب نیست، بلکه «مسیری است که ما به اجبار در جریان آن قرار گرفتیم و ما را به سرعت به این سمت می‌برد».
برگزیدگان
هیجان‌انگیزترین بخش مراسم، معرفی تیم‌های برتر بود. جوایزی برای برگزیدگان در نظر گرفته شده بود که نشان از عزم جدی برای حمایت از ایده‌های نوآورانه داشت:
- تیم اول: هر نفر ۱۰۰ میلیون تومان
- تیم دوم: هر نفر ۷۰ میلیون تومان
- تیم سوم (به طور مشترک به دو تیم): هر نفر ۵۰ میلیون تومان
- تیم‌های چهارم تا دهم: هر نفر ۱۰ میلیون تومان
در حاشیه مراسم، علی گل‌زاده در گفتگویی اختصاصی با هوشیو به تشریح جزئیات بیشتری پرداخت:
- حوزه‌های پرطرفدار: او اظهار داشت که بیشترین تعداد ایده‌ها در حوزه «بانکداری شخصی» و سرویس‌هایی که مستقیماً به مشتری خرد ارائه می‌شود، دریافت شده است.
- جزئیات ایده‌های برتر: یکی از ایده‌های برتر مربوط به تجمیع اطلاعات مشتریان برای شناسایی دقیق‌تر، ارزیابی بهتر و تشخیص مشتریان ارزنده بود تا بتوان بر اساس آن، خدمات شخصی‌سازی شده ارائه داد.
- ارزیابی کلی: او بار دیگر از استقبال گسترده و انگیزه‌ای که در میان کارکنان، به‌ویژه در شعب، دیده بود ابراز شگفتی کرد و آن را سرآغاز مسیری برای استفاده از نوآوری داخلی در تحول دیجیتال دانست.
- برنامه آینده: گل‌زاده تأیید کرد که برای سال آینده، با توجه به ارتقای بلوغ زیرساخت‌ها، قصد دارند موضوعات عمیق‌تری از هوش مصنوعی را به چالش بکشند و رویداد را برای مشارکت کل صنعت بانکداری گسترش دهند.
صدای چالشگران: از امید به آینده تا پیشنهاد برای بهبود
در پایان این مراسم، فرصتی فراهم شد تا صدای چالشگران را از نزدیک بشنویم و نظرات برخی از شرکت‌کنندگان را که در این ماراتن نفس‌گیر حضور داشتند، جویا شویم.
حسن‌آبادی از تیم «پایش و تطبیق اسناد»، ضمن عالی خواندن ایده جمع‌آوری نیازها از واحدهای عملیاتی، پیشنهادهای سازنده‌ای ارائه داد: بهبود سامانه ثبت ایده، غربالگری دقیق‌تر منتورها تا افرادی انتخاب شوند که توانایی انتقال دانش داشته باشند و تخصیص یک مکان فیزیکی برای جلسات تیم‌ها در طول فرآیند. او تأثیر دو روز بوت‌کمپ را فوق‌العاده توصیف کرد و گفت: «آن تعامل از هر کارگاه آموزشی واقعاً بهتر بود و ایده‌مان خیلی پرورش پیدا کرد».
زارع، عضو تیم دوم که بر روی پلتفرم بانکداری شرکتی کار می‌کرد، این رویداد را یکی از بهترین‌هایی دانست که در آن حضور داشته و از منتورهای بی‌نظیر و تیم‌چینی هوشمندانه آن تمجید کرد. پیشنهاد او برای آینده، برگزاری این رقابت در سطح بین‌بانکی بود.
احمدی افشار، از تیم اول که ایده‌شان در حوزه طبقه‌بندی هوشمند شعب بود ، کیفیت ۱۰ طرح نهایی را بسیار بالا دانست و گفت: «واقعاً هر کدام یک دغدغه بانک بود». او پیشنهاد کرد در دوره‌های آتی، رویداد به صورت تخصصی‌تر فقط بر روی هوش مصنوعی تمرکز کند، زیرا این دوره شامل بیگ دیتا و یادگیری ماشین نیز می‌شد. او نیز معتقد بود حضور هوش مصنوعی در بانکداری قطعی است و «جای خود را باز می‌کند».
اختتامیه «چالشگران هوش مصنوعی» بیش از آنکه یک نقطه پایان باشد، یک نقطه آغاز پرانرژی بود. این رویداد ثابت کرد که بانک تجارت با سرمایه‌گذاری بر روی مهم‌ترین دارایی خود، یعنی نیروی انسانی خلاق و آگاه، مسیری هوشمندانه را برای تحول دیجیتال برگزیده است. این حرکت، که با استقبالی بی‌نظیر از سوی کارکنان و حمایتی همه‌جانبه از سوی مدیران ارشد همراه شد، نه تنها آینده بانک تجارت را تحت تأثیر قرار خواهد داد، بلکه می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق از نوآوری درون‌سازمانی، در کل صنعت بانکداری و اقتصاد کشور مطرح شود. سفر تحول هوش مصنوعی در بانک تجارت تازه آغاز شده است.
در این میان، نقش شرکت داتا به عنوان بازوی اجرایی و فناور این تحول، ستودنی است. اجرای یک رویداد پیچیده و چندماهه، از دریافت صدها ایده تا منتورینگ و داوری تخصصی، نشان از توانمندی و تخصص بالای این شرکت دارد. اما مأموریت اصلی داتا از امروز آغاز می‌شود؛ این شرکت صرفاً یک برگزارکننده رویداد نبود، بلکه قرار است بستری باشد که این جرقه‌های نوآوری درونی را به محصولات و سرویس‌های واقعی و عملیاتی تبدیل کند. موفقیت این چرخه، یعنی پیوند میان چشم‌انداز مدیریتی بانک تجارت و توان اجرایی شرکت داتا، می‌تواند الگویی قدرتمند برای تمام سازمان‌هایی باشد که به دنبال نوآوری پایدار و درون‌زا هستند. سفر تحول هوش مصنوعی در بانک تجارت تازه آغاز شده است. (این دو تا نتیجه گیری چاپلوسانه رو همین جوری گذاشتم D: چون نمیدونم بی طرفیم یا داریم برای جایی می نویسیم)
