هوش مصنوعی و صنعت خودرو؛ آینده از آنِ خودروهای متصل، برقی و خودران
پریسا سلامتی- ۶ شهریور ۱۴۰۴
در دومین روز از رویداد ایران AI 2025 که روز ۲۹ مرداد برگزار شد، پنل تخصصی «کاربرد هوش مصنوعی در صنعت خودروسازی» با حضور استادان دانشگاه، مدیران صنعت و فعالان نوآوری برگزار شد. در این نشست، متخصصان تأکید کردند که هوش مصنوعی آینده صنعت خودرو را دگرگون خواهد کرد؛ از طراحی محصول و مدیریت خطوط تولید تا توسعه خودروهای برقی و خودران. کارشناسان هشدار دادند که اگر ایران در این تحول بزرگ جهانی سرمایه‌گذاری نکند، فاصله فناوری با رقبای منطقه‌ای و جهانی عمیق‌تر خواهد شد.
تحولات جهانی؛ موجی که خودروسازان نمی‌توانند نادیده بگیرند
«ابوالفضل خلخالی»، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت، در آغاز پنل گفت: «امروز دیگر صنعت خودرو بدون هوش مصنوعی معنا ندارد. از طراحی کابین و بدنه گرفته تا سیستمهای بینایی ماشین، پیش‌بینی رفتار راننده و خودروهای خودران؛ AI در همه مراحل زنجیره ارزش خودرو نفوذ کرده است.»
خلخالی به روند جهانی اشاره کرد و افزود: «شرکت‌هایی مانند تسلا، ویمو و مرسدس بنز با استفاده از یادگیری عمیق، خودروهایی با رانندگی نیمه‌خودکار و تمام‌خودکار تولید کرده‌اند.»
پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۵ بیش از ۴۰٪ خودروهای جهان به سیستمهای پیشرفته کمک‌راننده (ADAS) مجهز باشند. چین با در اختیار داشتن بزرگ‌ترین شبکه خودروهای متصل، در این حوزه پیشتاز است و بیش از ۵۰٪ خودروهای جدید چینی به فناوری‌های هوش مصنوعی مجهزند.
او هشدار داد که ایران برای حضور در بازار آینده باید از امروز وارد میدان شود و با سرمایه‌گذاری هدفمند، داده‌های بومی جمع‌آوری و محصولات رقابتی تولید کند.
نقش بنیاد ملی هوش مصنوعی در تحول صنعت خودرو
«منوچهر منطقی»، مدیر ارشد حوزه حمل‌ونقل کشور، در این پنل با نگاهی کلان‌تر به سیاست‌گذاری‌های ملی گفت: «تحولات صنعت خودرو در دنیا شتاب گرفته و ما نمی‌توانیم تماشاگر باشیم. بنیاد ملی هوش مصنوعی دقیقاً برای همین تشکیل شده است؛ برای شناسایی شکاف‌های فناوری، تعریف پروژه‌های کلان و توانمندسازی نیروی انسانی.»
او از نقشه راه صنعت خودرو مبتنی بر AI رونمایی کرد که شامل پنج محور کلیدی است:
- طراحی محصول مبتنی بر داده با استفاده از شبیه‌سازی‌های هوشمند؛
- مدیریت خطوط تولید با الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای کاهش خطا؛
- زنجیره تأمین هوشمند با تحلیل داده‌های تأمین‌کنندگان؛
- پلتفرم خودروهای متصل و توسعه خدمات مبتنی بر داده؛
- حرکت به سمت خودروهای خودران و برقی با همکاری مراکز تحقیقاتی.
منطقی تأکید کرد که هم‌افزایی میان دانشگاه‌ها، صنعت و استارتاپ‌ها کلید موفقیت ایران در این حوزه است.
ظرفیت‌های پنهان ایران برای ورود به بازار جهانی
کمیل یزدانی، معاون توسعه نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان پردیس هوش مصنوعی، چهار مزیت کلیدی ایران را در این حوزه معرفی کرد:
- بازار بزرگ داخلی؛ سالانه بیش از یک میلیون خودرو در ایران تولید می‌شود که بستر مناسبی برای آزمایش فناوری‌های جدید است.
- نیروی انسانی متخصص؛ ایران بیش از ۳۵۰ هزار مهندس نرم‌افزار و برق دارد که می‌توانند در توسعه الگوریتم‌های خودرویی نقش‌آفرینی کنند.
- تعدد استارتاپ‌های فناورانه؛ بیش از ۲۰۰ استارتاپ فعال در AI و خودرو در کشور فعالیت می‌کنند.
- نیاز به بومی‌سازی فناوری‌ها؛ به دلیل تحریم‌ها و محدودیت واردات، ایران ناچار است بسیاری از سیستمهای هوشمند را خود توسعه دهد.
یزدانی همچنین از آمار بازار جهانی گفت: «ارزش بازار هوش مصنوعی در خودروها در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۴ میلیارد دلار بوده؛ این عدد تا سال ۲۰۳۰ به ۱۴۰ میلیارد دلار می‌رسد؛ چین و آمریکا بیشترین سهم سرمایه‌گذاری را دارند، در حالی که اروپا بر استانداردسازی ایمنی خودروهای خودران تمرکز کرده است.»
او تأکید کرد: «اگر همین امروز برای بومی‌سازی و استانداردسازی اقدام نکنیم، در آینده بازار ایران توسط خودروهای خارجی تسخیر خواهد شد.»
کاربردهای عملی AI در خطوط تولید و زنجیره تأمین
منوچهر منطقی در بخش دیگری از پنل به دو کاربرد کلیدی هوش مصنوعی در صنعت خودرو اشاره کرد:
۱. بهینه‌سازی کیفیت و بهره‌وری خطوط تولید
استفاده از بینایی ماشین برای شناسایی نقص‌های بدنه خودرو در لحظه؛
پیش‌بینی خرابی تجهیزات و کاهش توقف خطوط تولید؛
استفاده از الگوریتم‌های AI برای کالیبراسیون هوشمند ربات‌های جوشکاری.
۲. زنجیره تأمین هوشمند
منطقی گفت: «در ایران بیش از ۵۰۰ تأمین‌کننده قطعات خودرو داریم که کیفیت و زمان‌بندی تحویل آنها بسیار متفاوت است. هوش مصنوعی می‌تواند بهترین تأمین‌کنندگان را شناسایی و رتبه‌بندی کند، هزینه تولید را کاهش دهد و کیفیت محصول نهایی را ارتقا دهد.»
تجربه کرمان‌موتور؛ از مونتاژ تا نوآوری بومی
«ابوالفضل خلخالی» به تجربه موفق کرمان‌موتور اشاره کرد:
«کرمان‌موتور که پیش‌تر بر مونتاژ خودروهای خارجی تمرکز داشت، از سال ۱۳۹۹ استراتژی خود را تغییر داد و به توسعه پلتفرم‌های بومی و محصولات هوشمند روی آورد.»
اقدامات کلیدی کرمان‌موتور:
- پلتفرم PS: طراحی و بومی‌سازی ۸۰٪ این پلتفرم و تولید محصولات متنوع بر اساس آن؛
- ایگل (Eagle): نخستین محصول بومی بر پایه پلتفرم PS؛
- خودرو برقی و هیبریدی ایگل: در مرحله تست‌های نهایی هومولوگیشن؛
- پلتفرم KP: نسل جدید شاسی‌بلندها با سیستمهای هوشمند تشخیص خطوط، رادار جلو و پایش راننده؛
- مرکز توسعه ECU در دانشگاه شریف: برای طراحی واحدهای کنترل الکترونیکی مجهز به الگوریتم‌های AI.
خلخالی تأکید کرد که همکاری دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و خودروسازان می‌تواند شتاب توسعه فناوری‌های هوشمند را چند برابر کند.
ایجاد مرکز نوآوری هوش مصنوعی در صنعت خودرو
در پایان پنل اعلام شد که به‌زودی مرکز نوآوری هوش مصنوعی در صنعت خودرو تأسیس خواهد شد. این مرکز با همکاری پردیس هوش مصنوعی، دانشگاه‌های برتر و خودروسازان شکل می‌گیرد و مأموریت‌های زیر را بر عهده خواهد داشت:
شناسایی نیازهای فناورانه صنعت؛
- اتصال پایان‌نامه‌های دانشگاهی به پروژه‌های صنعتی؛
- حمایت از استارتاپ‌های فعال در حوزه AI خودرویی؛
- تدوین استانداردهای ملی برای خودروهای متصل و خودران.
جمع‌بندی
پنل «کاربرد هوش مصنوعی در صنعت خودروسازی» در ایران AI 2025 یک پیام روشن داشت:
آینده صنعت خودرو بدون AI ممکن نیست؛ ایران ظرفیت‌های فنی و انسانی قابل‌توجهی دارد؛ اما چالش‌های جدی در استانداردسازی، بومی‌سازی و تأمین داده‌های باکیفیت وجود دارد؛ کلید موفقیت، همکاری بین صنعت، دانشگاه و استارتاپ‌هاست.
به گفته کارشناسان، اگر برنامه‌های تدوین‌شده به‌صورت جدی اجرا شوند، ایران می‌تواند طی پنج سال آینده در حوزه خودروهای متصل و نیمه‌خودران به جمع ۱۰ کشور برتر آسیا بپیوندد.
