پکن طرح جهانی حکمرانی بر هوش مصنوعی را رونمایی کرد

روز جمعه، لی‌چیانگ، نخست‌وزیر چین، در افتتاحیه کنفرانس جهانی هوش مصنوعی ۲۰۲۵ در شانگهای  (WAIC)، با اشاره به وضعیت «پراکنده و ناسازگار» حکمرانی جهانی بر  AI، خواستار تدوین چارچوب مشترک بین‌المللی برای نظارت، توسعه و بهره‌برداری از این فناوری شد.

او در سخنانش هشدار داد:«منابع کلیدی و ظرفیت‌های حیاتی تنها در اختیار چند کشور و چند شرکت معدود است. اگر در مسیر انحصار فناوری و اعمال کنترل‌های صادراتی حرکت کنیم، هوش مصنوعی به بازی اختصاصی تعداد محدودی از بازیگران جهانی تبدیل خواهد شد.»

این اظهارات در حالی مطرح شد که دولت ترامپ، اخیراً برنامه‌ای ۲۸ صفحه‌ای منتشر کرده که هدف آن کاهش موانع بوروکراتیک و تثبیت رهبری آمریکا در صنعت AI عنوان شده است؛ زمینه‌ای که به یکی از اهرم‌های فشار در مذاکرات تجاری پکن و واشنگتن تبدیل شده.

چین؛ از سخنرانی دیپلماتیک تا نمایش توان تکنولوژیک

کنفرانس WAIC 2025 که با حضور بیش از ۸۰۰ شرکت از ۴۰ کشور جهان برگزار شد، صحنه نمایش توانمندی‌های چین در حوزه هوش مصنوعی بود. شرکت‌هایی مانند علی‌بابا، تنسنت، Keenon Robotics  و Unitree آخرین محصولات خود را معرفی کردند. در کنار آن‌ها، شرکت‌های بزرگی از آمریکا نظیر تسلا، آمازون و آلفابت (گوگل) نیز حضور داشتند.

از میان جذاب‌ترین محصولات معرفی‌شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عینک هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی علی‌بابا
• ربات سروکننده پاپ‌کورن از Keenon Robotics
• ربات بوکسور Unitree G1 که در شبکه‌های اجتماعی ترند شد
• ربات‌های چهارپا و ربات بازی‌کننده‌ ماهجونگ از PsiBot
• ربات خانگی هوشمند “Mochi” با طراحی مشابه عروسک

در مجموع، بیش از ۳۰۰۰ غرفه فناوری و ۱۰۰ محصول جدید در این نمایشگاه رونمایی شد.

نبرد سرمایه‌گذاری؛ آمریکا جلو، چین در تعقیب

طبق داده‌های رسمی، چین در آوریل ۲۰۲۵ بیش از ۶۰۰ میلیارد یوان (۸۴ میلیارد دلار) صنعت اصلی هوش مصنوعی خود را ارزش‌گذاری کرده و در حال حاضر بیش از ۵۰۰۰ شرکت  AI‌محور دارد.

با این حال، سرمایه‌گذاری خصوصی در آمریکا همچنان پیشتاز است. در سال ۲۰۲۴، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی آمریکا در حوزه AI بیش از ۱۰۹ میلیارد دلار برآورد شده، در حالی که این رقم در چین ۹.۳ میلیارد دلار بوده است. اما، چین با تمرکز بر ثبت اختراعات، شتابی قابل توجه دارد؛ طبق آمار سازمان جهانی مالکیت فکری، از سال ۲۰۱۷ تاکنون تعداد اختراعات چین در حوزه هوش مصنوعی مولد از مجموع سایر کشورها پیشی گرفته است.

یکی از نمونه‌های بارز این پیشرفت، استارتاپ DeepSeek است که مدل R1 خود را تنها با ۵.۶ میلیون دلار توسعه داد؛ مدلی که طبق ادعاها، از محصولات Meta و Anthropic جلو زده و در بورس آمریکا سر و صدای زیادی به پا کرده است. به‌تازگی نیز مدل Kimi K2 از استارتاپ Moonshot توجه جهانیان را به‌خود جلب کرده است.

اجماع جهانی یا میدان رقابت ژئوپلیتیکی؟

در بخش حکمرانی، همزمان با پیشنهاد چین، دبیرکل اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی (آسه‌آن) نیز در سخنرانی خود خواستار تدوین مقررات بین‌المللی قوی‌تر برای مقابله با تهدیداتی چون دیپ‌فیک‌ها، اطلاعات جعلی و خطرات سایبری شد.

او گفت:«اجرای مؤثر هوش مصنوعی می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ تولید ناخالص داخلی منطقه آسه‌آن را بین ۱۰ تا ۱۸ درصد افزایش دهد.»

اریک اشمیت، مدیرعامل پیشین گوگل نیز با تأکید بر همکاری بین‌المللی، صراحتاً از آمریکا و چین خواست در حوزه حکمرانی جهانی بر هوش مصنوعی همکاری کنند:«ما وظیفه داریم از این فناوری‌ها به‌گونه‌ای استفاده کنیم که به ثبات، صلح و کنترل انسانی منتهی شود، نه رقابت بی‌پایان.»

مهلت توافق تجاری؛ ۱۲ آگوست

همزمان با برگزاری  WAIC، مذاکرات تجاری میان آمریکا و چین در استکهلم ادامه یافت. واشنگتن به‌تازگی بخشی از محدودیت‌های خود علیه صادرات تراشه‌های هوش مصنوعی انویدیا به چین را برداشته و در مقابل، پکن نیز بررسی‌های ضدانحصاری خود علیه شرکت آمریکایی دوپونت را متوقف کرده است. ترامپ روز یکشنبه در اسکاتلند گفت که آمریکا «بسیار به توافق نزدیک شده» است، اما جزئیاتی ارائه نکرد. ضرب‌الاجل توافق تا ۱۲ اوت ۲۰۲۵ تعیین شده است.

کنفرانس WAIC 2025 تنها نمایشگاهی از ربات‌های هوشمند و محصولات فناورانه نبود؛ این رویداد به عرصه‌ای برای اعلام مواضع سیاسی و اقتصادی چین در برابر استراتژی‌های آمریکا تبدیل شد. پکن در تلاش است تا از جایگاه یک «پیرو» در رقابت AI به جایگاه یک «قانون‌گذار جهانی» برسد، مسیری که نه فقط فناوری، بلکه ژئوپلیتیک قرن ۲۱ را بازتعریف خواهد کرد.