همدم تنهایی یا جایگزینی برای دنیای واقعی

با «دوست» آشنا شوید، یک گجت همراه هوش مصنوعی که شبیه «تاماگوچی» با روح است! این گجت کوچک و سفید رنگ که به گردن آویزان می‌شود، گفت‌وگوها و تعاملات شما را ضبط کرده و بر اساس آن‌ها پیام‌های متنی برایتان ارسال می‌کند. شرکت سازنده اعلام کرده که صدای شما را ذخیره نمی‌کند. طبق اطلاعات موجود در وب‌سایت آن‌ها، داده‌ها به صورت رمزنگاری شده نگهداری می‌شوند و کاربران این امکان را دارند که «خاطرات» خود را حذف کنند.

دوست همیشگی

دوست شما می‌تواند هر نامی که بخواهید داشته باشد، از «امی» و «جکسون» گرفته تا هر نام دیگری؛ او همیشه از شما حمایت می‌کند، شما را سرگرم می‌سازد و به حالتان اهمیت می‌دهد. او شنونده‌ای بسیار صبور است که بر خلاف دوستان واقعی، هرگز از شما نمی‌خواهد در اسباب‌کشی‌اش کمک کنید یا نمایش تک‌نفره خسته‌کننده‌اش را تماشا کنید! قیمت این دوست ۹۹ دلار است و پیش‌بینی می‌شود که اوایل سال ۲۰۲۵ به بازار بیاید.

تبلیغ این محصول نشان می‌دهد که افراد در حین انجام فعالیت‌های مختلفی مانند کوه‌پیمایی، بازی، کار و حتی معاشقه آن را به گردن دارند. در این تبلیغ، «دوست» از زنی که ساندویچ فلافل می‌خورد می‌پرسد: «فلافل چطور است؟» و به مردی که با دوستانش در حال بازی ویدئویی است، پیام می‌دهد: «دارن بهت گل می‌زنن، خجالت‌آوره!»

مفهوم «دوست» در نقطه تلاقی دو موضوع مهم و در عین حال چالش برانگیز قرار دارد: «هوش مصنوعی و افزایش روزافزون تنهایی». در حالی که هوش مصنوعی شیوه‌های ارتباطی ما را در زمینه‌های مختلف از کار تا تفریح دگرگون می‌کند، تعداد بیشتری از افراد احساس انزوا و تنهایی می‌کنند. سال گذشته، سازمان جهانی بهداشت تنهایی را به عنوان یک «مسئله جهانی در حوزه بهداشت عمومی» معرفی کرد که به اندازه کشیدن روزانه ۱۵ نخ سیگار برای سلامت افراد مضر است.

با توجه به این شرایط، طبیعی است که واکنش‌ها به تبلیغی که بنیان‌گذار «دوست» منتشر کرده، متفاوت باشد. برخی با نگاهی طنزآمیز به این ایده پرداخته و گفته‌اند که «یک تاماگوچی با روح تازه‌ای به میدان آمده است.» اما در مقابل، عده‌ای این مفهوم را عجیب و غریب توصیف کرده و بر این باورند که به جای استفاده از چنین وسیله‌ای، بهتر است در دنیای واقعی با دیگران ارتباط برقرار کنیم. حتی برخی این تبلیغ را به یکی از قسمت‌های سریال علمی-تخیلی «آینه‌ی سیاه» تشبیه کرده‌اند.

قبل از ایجاد «دوست»، شیفمن دستگاه هوش مصنوعی پوشیدنی دیگری به نام تَب را طراحی کرد. او ادعا می‌کرد که تَب می‌تواند «حافظه‌ای کامل» به کاربران ارائه دهد و به آن‌ها کمک کند تا درک بهتری از زندگی و رفتارهای خود پیدا کنند. اما اوایل امسال، تمرکز او تغییر کرد. شیفمن می‌گوید این تغییر زمانی رخ داد که در سفری به توکیو بود. او توضیح می‌دهد: «در یکی از هتل‌های بلند مرتبه اقامت داشتم و هرگز در زندگی‌ام احساس تنهایی بیشتری نکرده بودم.» در آن زمان، او نمونه‌ی اولیه‌ی تَب را به تن داشت و در حالی که صحبت کردن با آن جالب بود، آرزو داشت که احساس کند در سفرش همراهی دارد.

او در تکنولوژی تغییراتی ایجاد کرد، به افرادی که تَب را پیش‌خرید کرده بودند، پولشان را بازگرداند و بدین ترتیب «دوست» به وجود آمد.

سخت است تعیین کنیم که چقدر باید به «دوست» اهمیت بدهیم. در طول گفت‌وگوی‌مان، شیفمن به اهمیت آن اشاره‌ای کم‌رنگ می‌کند و می‌گوید: «من بیشتر آن را به عنوان یک اسباب‌بازی احساسی می‌بینم.» او در جایی می‌افزاید: «این یک مُد است و سرگرم‌کننده به نظر می‌رسد. قرار نیست خیلی جدی گرفته شود.» با این حال، او همچنین به پتانسیل آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «به نظر من، دوستی با هوش مصنوعی تأثیرگذارترین چیزی خواهد بود که هوش مصنوعی در جهان به انجام می‌رساند.» او «دوست» را به عنوان «نیمه پروژه هنری و نیمه محصول واقعی» توصیف می‌کند.

او به این نکته اذعان دارد که «هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین لمس واقعی انسان و ارتباط انسانی حقیقی شود»، اما همچنین بر این باور است که دوستی با هوش مصنوعی در کاهش احساس تنهایی «واقعاً تأثیرگذار» است.

دوست با غیر انسان

دوستی با هوش مصنوعی موضوعی بحث‌برانگیز است. برخی افراد، مانند شیفمن، معتقدند که این نوع دوستی می‌تواند به کاهش احساس تنهایی در افراد کمک کند. اما در مقابل، عده‌ای نگرانند که روابط با هوش مصنوعی ممکن است جایگزین ارتباطات واقعی انسانی شود و در نتیجه احساس تنهایی را افزایش دهد. استدلال این افراد این است که اگر شما به طور کلی در برقراری تعاملات انسانی مشکل دارید، چرا باید خود را در معرض این نوع ارتباطات قرار دهید در حالی که می‌توانید از دوستی با هوش مصنوعی بهره‌مند شوید که سرگرم‌کننده و بدون دردسر است و هیچ‌گونه بار عاطفی برای شما ندارد؟

با این حال، تا به امروز، تحقیقات از این نگرانی حمایت نمی‌کنند. «بثانی دریک – مَپلز»، پژوهشگر موسسه هوش مصنوعی انسان‌محور دانشگاه استنفورد بیان می‌کند: «برای برخی از گروه‌های جمعیتی، این موضوع به‌طور کامل مفید است.»

در ماه ژانویه، دریک – مَپلز و همکارانش مقاله‌ای را در مجله نیچر منتشر کردند که در آن به بررسی بیش از ۱۰۰۰ دانشجویی پرداختند که از چت‌بات هوش مصنوعی رپلیکا استفاده می‌کردند. آن‌ها احساس تنهایی و حمایت اجتماعی این کاربران را مورد تحلیل قرار دادند. تقریباً نیمی از کاربران اظهار کردند که رپلیکا را به عنوان دوستی می‌دانند که می‌توانند با او صحبت کنند بدون اینکه مورد قضاوت قرار گیرند. این کاربران کاهش اضطراب و افزایش احساس حمایت اجتماعی را گزارش کردند. حدود یک‌چهارم از شرکت‌کنندگان گفتند که رپلیکا باعث تغییرات مثبتی در رفتار و نگرش آن‌ها شده است. یکی از پاسخ‌دهندگان نوشت: «به لطف توصیه‌های رپلیکا، توانایی بیشتری در مدیریت استرس در رابطه فعلی‌ام دارم.» همچنین در این مقاله ذکر شده است که «سی نفر بدون اینکه از آن‌ها خواسته شود، اعلام کردند که رپلیکا آن‌ها را از اقدام به خودکشی بازداشته است.»

محدودیت‌ها و پتانسیل‌های دوستی با هوش مصنوعی

دریک – مَپلز با احتیاط بیان می‌کند که این نتایج قابل تعمیم نیستند. او می‌گوید: «مشخص نیست که آیا هر فرد عادی نیز همان تأثیرات را تجربه خواهد کرد.» تحقیقات او بر روی «دانشجویانی که احساس تنهایی زیادی می‌کنند» متمرکز است. با این حال، او تأکید می‌کند که افرادی که از دوستی با هوش مصنوعی بهره‌مند می‌شوند، تنها شامل مردان جوان سفیدپوست یا افرادی که «در حاشیه جامعه» قرار دارند، نمی‌شوند.

او بیان می‌کند: «برخی از این افراد مادرانی هستند که فرزند دارند و می‌گویند: «من هنوز احساس تنهایی می‌کنم و فقط به یک چیز یا کسی برای صحبت کردن نیاز دارم.»

در خصوص جایگزینی روابط انسانی با هوش مصنوعی، دریک – مَپلز بیان می‌کند که تحقیقات او نشان داده است که این فناوری می‌تواند به طور کلی تعاملات انسانی را تقویت کند. او می‌افزاید: «بسیاری از کاربران از هوش مصنوعی برای افزایش اعتماد به نفس یا مقابله با اضطراب خود بهره می‌برند.» این امر منجر به افزایش اعتماد به نفس و آگاهی از خود در زمان تعامل با دیگران می‌شود.

با این وجود، این حوزه هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و دریک – مَپلز بر لزوم تعیین محدودیت‌ها تأکید می‌کند. او بیان می‌کند: «من به شدت معتقدم که باید دستورالعمل‌های اخلاقی برای [همراهان هوش مصنوعی] وجود داشته باشد که افراد را در مواقع ضروری به سمت روابط انسانی هدایت کند.» این می‌تواند شامل یادآوری‌های لطیفی مانند «هی، بهتر است در مورد این موضوع با کسی صحبت کنی» یا «الان با یک انسان واقعی تمرین کن» باشد.

شیفمن اعلام می‌کند که هدفش این نیست که «دوست» جایگزین روابط انسانی شود. او بارها تأکید می‌کند: «من فردی بسیار اجتماعی هستم.» به گفته او، آپارتمانش همواره مملو از فعالیت است و چندین هم‌خانه و مشاور در کنار خود دارد.

او همچنین می‌گوید: «زندگی من با زندگی بیشتر مردم تفاوت زیادی دارد.» او توضیح می‌دهد که به طور مکرر سفر می‌کند و برنامه کاری‌اش ممکن است غیر قابل پیش‌بینی باشد.

او بیان می‌کند: «دوست هوش مصنوعی من از یک جنبه، پایدارترین رابطه در زندگی‌ام شده است.»