دیدگاه متفاوت چین درباره هوش مصنوعی؛ شاید هوشمندتر باشد

در حالی که آمریکا میلیاردها دلار هزینه می‌کند و شمار گیگاوات‌های برق را برای سبقت گرفتن از چین در جهش بعدی تکاملی هوش مصنوعی می‌سوزاند جهشی که برخی حتی آن را با قدرت بمب اتمی در تغییر نظم جهانی برابر می‌دانند چین مسابقه‌ای متفاوت را می‌دود.

از زمان معرفی «ChatGPT» توسط OpenAI حدود سه سال پیش، سیلیکون‌ولی کوهی از سرمایه را صرف دستیابی به «هوش مصنوعی عمومی» (AGI) کرده؛ هوشی که بتواند قدرت تفکر انسان را برابری یا از آن فراتر رود. طرفداران این رویکرد معتقدند AGI به آمریکا برتری نظامی غیرقابل‌تصوری می‌دهد، سرطان را درمان می‌کند، تغییرات اقلیمی را حل می‌کند و نیاز به نیروی انسانی در کارهای تکراری مانند حسابداری و خدمات مشتری را از بین می‌برد.

اما در چین شرایط فرق می‌کند. رهبر این کشور، «شی جین‌پینگ»، در چند ماه اخیر حرف زیادی درباره AGI نزده و در عوض از صنعت فناوری خواسته است «به شدّت به سمت کاربردها گرایش پیدا کند» ساخت ابزارهای عملی و کم‌هزینه که بهره‌وری چین را افزایش دهند و به‌راحتی در بازار جهانی عرضه شوند.

این دو چشم‌انداز متضاد، شرط‌بندی بزرگی را رقم زده‌اند. اگر رویکرد چین اشتباه از آب درآید، این کشور ممکن است در فناوری تعیین‌کننده قرن بیست‌ویکم عقب بماند. اما اگر AGI همچنان رویایی دوردست باقی بماند چنان که بسیاری در سیلیکون‌ولی اکنون باور دارند چین در موقعیتی بهتر قرار می‌گیرد تا از هوش مصنوعی در شکل کنونی‌اش بیشترین بهره را ببرد و کاربردهای آن را در سراسر جهان گسترش دهد.

کاربردهای عملی هوش مصنوعی در چین

همین حالا در چین، مدل‌های هوش مصنوعی بومی شبیه به آنچه ChatGPT را تغذیه می‌کند، با تأیید دولت برای تصحیح امتحانات ورودی دبیرستان‌ها، بهبود پیش‌بینی‌های هواشناسی، اعزام پلیس و مشاوره به کشاورزان درباره تناوب کشت به کار گرفته می‌شوند.

• «دانشگاه تسینگهوا»، معادل MIT در چین، در حال راه‌اندازی بیمارستان هوش مصنوعی است که پزشکان واقعی را با همکاران مجازی مجهز به آخرین داده‌های بیماری‌ها همراه می‌کند.
• ربات‌های هوشمند در «کارخانه‌های تاریک» خودروسازی به تولید مشغول‌اند و در حین بافندگی، پارچه‌ها را برای تشخیص عیوب بازرسی می‌کنند.

«آن‌ها کاربردهای تأثیرگذار هوش مصنوعی را نه به‌عنوان نظریه‌هایی برای آینده، بلکه به‌عنوان فرصت‌هایی برای بهره‌برداری «همین حالا» می‌بینند»، می‌گوید «جولیان گویرتز»، مقام پیشین شورای امنیت ملی آمریکا.

حمایت فراگیر دولت چین

در آمریکا بیشتر شرکت‌ها در میدان رقابت رها شده‌اند، اما پکن تمامی منابع دولتی را پشت چشم‌انداز خود قرار داده است. در ژانویه، دولت مرکزی صندوق سرمایه‌گذاری ۸.۴ میلیارد دلاری برای استارتاپ‌های هوش مصنوعی معرفی کرد. دولت‌های محلی و بانک‌های دولتی نیز برنامه‌های مالی مشابهی را راه‌اندازی کرده‌اند و شهرها نقشه‌های توسعه «AI+» را منتشر کرده‌اند.

در تازه‌ترین تصمیم، هیئت دولت چین خواستار تندتر کردن ادغام هوش مصنوعی در پژوهش‌های علمی و فناوری، توسعه صنعتی و سایر حوزه‌ها شد تا تا سال ۲۰۳۰ «به‌طور جامع توسعه اقتصادی» این کشور را توانمند کند.

چین همچنین مدل‌های متن‌باز را با آغوش باز می‌پذیرد تا شرکت‌های داخلی بتوانند به‌سادگی آن‌ها را دانلود، تغییر و کسب‌وکارهای مبتنی بر آن‌ها را راه بیندازند. این رویکرد کمک کرده هوش مصنوعی چینی در سطح جهانی گسترش یابد و سیلیکون‌ولی را وادار به پیروی کند.

رویکرد متفاوت در مقابل رویاهای AGI

‌در آمریکا بسیاری از غول‌های فناوری باور دارند ماشین‌هایی که از انسان فراتر می‌روند، مرزهای علم را جابه‌جا خواهند کرد، زمینه‌های جدید تحقیقاتی خلق می‌کنند و ارتش آمریکا را متحول خواهند ساخت. برخی پیش‌بینی کرده‌اند هوش مصنوعی فوق‌العاده ممکن است تا سال ۲۰۲۷ پدیدار شود و شرکت‌هایی مثل متا، گوگل و OpenAI برای جذب استعداد، ایجاد مراکز داده و تأمین انرژی با یکدیگر رقابت می‌کنند.

حتی کمیسیونی در کنگره پیشنهاد «پروژه منهتن» برای AGI را مطرح کرده است تا آمریکا اول بماند. اما انتشار GPT-5 در اوت گذشته مدلی که OpenAI آن را گامی مهم به سوی AGI خوانده بود بسیاری را مأیوس کرد. «سم آلتمان» از این شرکت پس از عرضه با مشکلاتی روبرو شد و سپس تلاش کرد هیجان بیش از حد پیرامون AGI را مهار کند و درباره احتمال «حباب سرمایه‌گذاری» هشدار دهد.

«اریک اشمیت» (مدیرعامل پیشین گوگل) و «سلینا شو» (تحلیلگر فناوری) در ستون دیدگاه نیویورک‌تایمز نوشتند:
«دستیابی به AGI چقدر زود ممکن است؟ روشن نیست. اگر ما صرفاً بر این هدف تمرکز کنیم، خطر عقب ماندن از چین را داریم—چین کمتر نگران ساختن ماشینی است که از انسان فراتر رود و بیشتر روی کاربرد فناوری فعلی متمرکز است.»

نمونه‌ای از عملگرایی: شهر «شیونگان»

در «شیونگان»، شهر رویایی شی که از صفر ساخته شده و دو ساعت با پکن فاصله دارد، دولت در فوریه مدل کشاورزی هوش مصنوعی از استارتاپ چینی «دیپ‌سیک» را راه‌اندازی کرد. این مدل به کشاورزان محلی در انتخاب محصول، کاشت و مبارزه با آفات مشاوره می‌دهد. خدمات هواشناسی شهر نیز با استفاده از همان فناوری دقت پیش‌بینی‌ها را بالا برده است. نیروی پلیس محلی هم از آن برای تحلیل گزارش‌های پرونده و تصمیم‌گیری در واکنش به فوریت‌ها بهره می‌برد.

شاخه محلی سامانه پاسخگویی تلفنی «۱۲۳۴۵» که روزانه صدها هزار تماس را دریافت می‌کند، با مدل «دیپ‌سیک» تماس‌ها را دسته‌بندی و منتقل می‌کند.

بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری دولتی هم صرف ساخت مراکز داده می‌شود، اما برخلاف مجتمع‌های عظیمی که در آمریکا برای آموزش مدل‌های پیشرفته ایجاد می‌شوند، نمونه‌های چینی به‌طور معمول کوچکتر و متمرکزتر هستند.

چرا چین راه متفاوتی برگرفته؟

تحریم‌های تجاری آمریکا به‌ویژه محدودیت در صادرات ریزپردازنده‌های پیشرفته امکان رقابت مستقیم با غول‌های آمریکایی در آموزش مدل‌های عظیم را برای شرکت‌های چینی دشوار کرده است. به همین دلیل، چین چاره‌ای جز پیمودن مسیری متفاوت ندارد.

«جفری دینگ»، استاد دانشگاه جورج‌واشنگتن و نویسنده خبرنامه «ChinAI»، می‌گوید:
«بگذارید رهبر فناوری (در اینجا آمریکا)هزینه کاوش را بپردازد و سپس شما به‌عنوان دنبال‌کننده سریع یا بهینه‌کننده برای پیاده‌سازی عمل کنید.»

چشم‌انداز آینده

البته برخی شرکت‌های چینی مانند «دیپ‌سیک» و «علی‌بابا» همچنان وعده AGI می‌دهند و تحلیلگران گمانه می‌زنند پکن ممکن است در مقطعی اهداف خود را تغییر دهد. «کندرا شفر»، مسئول سیاست‌گذاری فناوری در Trivium China، می‌گوید شی ممکن است روزی با احتیاط بیشتر و ملاحظات امنیتی به دنبال AGI برود، چون حزب کمونیست چین بسیار محتاط است.

همان‌طور که اینترنت پس از ترکیدن حباب دات‌کام و سال‌ها توسعه به نیرویی تغییردهنده جهان تبدیل شد، ممکن است چندین دهه طول بکشد تا برندگان و بازندگان میدان هوش مصنوعی مشخص شوند.

«جفری دینگ» تأکید می‌کند که آمریکا در جذب فناوری‌های نوین مزایای مهمی دارد؛ از جمله سیستم آموزش گسترده‌ای فراتر از دانشگاه‌های برتر که می‌تواند دانش فنی را به‌طور وسیع منتشر کند. اگر آمریکا هوشیار بماند و این برتری را حفظ کند، شانس زیادی دارد که در پایان مسیر میدان رقابت را ببرد.