پنل تجارت الکترونیک و خدمات مالی؛ روایت تحول کسب‌وکارها با هوش مصنوعی
پریسا سلامتی- ۶ شهریور ۱۴۰۴
در نخستین روز رویداد ایران AI 2025، پنل «تجارت الکترونیک و خدمات مالی» با حضور مدیران و متخصصان از ایرانسل، اسنپ‌دکتر، بازار، سایان ارتباط و AIFA برگزار شد. سخنرانان با ارائه تجربه‌های عملی، از تأثیر مستقیم هوش مصنوعی بر کاهش هزینه‌ها، رشد فروش، شخصی‌سازی خدمات، بهبود لجستیک، ارتقای مراکز تماس و حفظ حریم خصوصی گفتند و بر شتاب‌دادن به پذیرش AI در سازمان‌ها تأکید کردند.
هوش مصنوعی؛ پیشران صرفه‌جویی، رشد و رقابت در تجارت الکترونیک ایران
رضا موحدی (مدیرکل برند ایرانسل) گفت فراهم‌شدن بسترهای AI در ایرانسل، خروجی‌های ملموسی ایجاد کرده است:
- با خرید یک اکانت سالانه حدود ۷۰۰ میلیون تومانی در حوزه طراحی و تولید محتوا، ایرانسل طی یک سال ۱۳ تا ۱۴ میلیارد تومان صرفه‌جویی کرده است.
- سرعت تولید محتوای تبلیغاتی «هفته‌ها» به «چند روز» کاهش یافته و تمام تیزرهای اخیر ایرانسل با تکیه بر ابزارهای مولد تصویر و صدا تولید می‌شوند (استفاده از نریتورهای هوشمند و طراحی تصویری مبتنی بر دستور).
- ایرانسل با تکیه بر داده‌های داخلی کاربران، کمپین‌های بسیار شخصی‌سازی‌شده اجرا می‌کند که به گفته موحدی، حدود ۳۰٪ از هزینه‌های اطلاع‌رسانی را کاهش داده است.
او درباره مرز انسان/ماشین در خلاقیت گفت: «ایده‌پردازی هنوز انسان‌محور است؛ چون مدل‌های عمومی قوانین و حساسیت‌های بومی تبلیغات را دقیق نمی‌شناسند. اما در اجرا، AI سرعت و کیفیت را جهش داده است.» موحدی همچنین از چت‌بات هوشمند «یارا» در ایرانسل گفت که بر بستر دانش سازمانی توسعه می‌شود و به دلیل الزامات زیرساختی و داده‌ای، بازگشت سرمایه برخی پروژه‌های بزرگ شخصی‌سازی را حدود ۳ سال و چت‌بات‌ها را ۱۲ تا ۱۵ ماه برآورد کرد؛ با این تأکید که «شروع زودهنگام، مزیت پایدار ایجاد می‌کند و حتی یک هفته تأخیر می‌تواند شکاف رقابتی بسازد.»
اسنپ‌دکتر: هوش مصنوعی در پشت‌صحنه؛ از کمبود دارو تا چیدمان نمایش
مسعود تاج‌فرد (بنیان‌گذار اسنپ‌دکتر) با مرور راه‌اندازی سفارش اینترنتی دارو از سال ۱۳۹۹ گفت: «به‌جای ورود به حوزه تجویز (به دلیل ملاحظات قانونی و اخلاقی)، لجستیک و تأمین را هوشمند کردیم.» رویکردها:
- تحلیل سفارش‌های پیشین و الگوهای موجودی داروخانه‌ها حتی در غیاب اتصال مستقیم انبارها، برای یافتن سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر تأمین.
- مسیر‌یابی و توزیع هوشمند سفارش‌ها بر اساس ساعت‌های شلوغی داروخانه‌ها و وضعیت شبکه.
او با اشاره به نقش حیاتی الگوریتم‌های پیشنهاددهنده گفت: «در نمونه‌های جهانی مثل آمازون، سهم قابل توجهی از خریدها از طریق ریکامندرها انجام می‌شود.» تاج‌فرد همچنین چیدمان و ترتیب نمایش (Ranking) در هر بازار دوسویه—از رستوران تا پزشک—را «کلیدی‌ترین اهرم تبدیل» خواند و درباره قیمت‌گذاری پویا نمونه‌هایی مانند حمل‌ونقل هوشمند را یادآور شد: «ابزارها مشابه‌اند؛ خلاقیت در داده و استراتژی است که تفاوت می‌سازد.»
بازار: پیش‌بینی نصب، تبلیغات هوشمند و کاهش هزینه‌های نظارت محتوایی
آرمین ایلدرمی (قائم‌مقام مهندسی بازار) با اشاره به سابقه ۸–۹ ساله استفاده از AI در بازار گفت:
- تمرکز امروز، کاهش هزینه توسعه نرم‌افزار و افزایش بهره‌وری تیم‌ها با دستیارهای کدنویسی و بازبینی هوشمند کد است.
- در مارکتینگ، با مدل‌های پیش‌بینی، احتمال نصب یک اپلیکیشن برای هر کاربر تخمین زده می‌شود تا تبلیغات هدفمند و کمپین‌ها بهینه شوند.
- بازار با انبوه داده‌های رفتاری (به‌صورت ناشناس) از جست‌وجوها، کلیک‌ها و زنجیره نصب‌ها، موتورهای جست‌وجو و پیشنهاددهنده خود را مدام بازآموزی می‌کند.
او به حفظ حریم خصوصی و ریسک‌های استفاده از مدل‌های بیرونی اشاره کرد و گفت: «پیش از ارسال هر داده به مدل عمومی، اطلاعات حساس حذف می‌شود.» ایلدرمی همچنین از تحول در پایش خودکار کامنت‌ها خبر داد: «زیرساخت قدیمی ماهانه حدود ۲۰۰ میلیون تومان هزینه داشت و تنها بخشی از کامنت‌ها را پوشش می‌داد؛ با ترکیب پالایش داده و پرامپت‌انجینیرینگ روی مدل‌های جدید، پوشش به بیش از ۹۹٪ رسیده و هزینه به‌شدت (حدود ۱۵ دلار) کاهش یافته است.»
AIFA: مرکز تماسِ هوشمند، گزارش‌گیری با یک سؤال و «هر کارمند یک ایجنت»
سهیل تهرانی‌پور (مدیر فنی LLM در AIFA ) از دگردیسی مراکز تماس گفت:
- پیاده‌سازی تشخیص گفتار خودکار (ASR) و تحلیل احساسی/محتوایی مکالمات برای گزارش‌دهی مدیریتی و اتوماسیون پاسخ‌ها.
- طراحی چت‌بات‌های تعاملی متصل به پایگاه دانش که سؤالات مدیران را به پرس‌وجوی SQL تبدیل می‌کنند و پاسخ ساختارمند می‌دهند؛ محصولی با نام Smart AI برای گزارش‌های روزانه فروش، موجودی و عملکرد.
- پروژه «هر کارمند یک ایجنت»: الزام داخلی که تا پایان اردیبهشت، هر نفر دستیار هوشمند اختصاصی برای کارهای روتین (ایمیل، زمان‌بندی جلسات، گزارش‌گیری و…) داشته باشد؛ این کار درگیری عملی کارکنان با AI و افزایش بهره‌وری را به‌دنبال داشته است.
- اتوماسیون فرآیندهای تماس تکراری: از ثبت درخواست نصب لوازم خانگی تنها با دریافت کدپستی (تبدیل به مختصات و تخصیص نصاب نزدیک) تا تماس‌های خروجی تعاملی برای راه‌اندازی تلویزیون‌های هوشمند. این‌ها بار قابل‌توجهی از روی دوش اپراتورها برمی‌دارند و زمان انتظار مشتری را کاهش می‌دهند.
اخلاق، محرمانگی و سوگیری؛ چالش‌هایی که باید جدی گرفته شوند
در بخش اخلاق و حریم خصوصی، حاضران به نمونه‌های جهانی نشت اطلاعات محرمانه در مدل‌های عمومی اشاره کردند و هشدار دادند:
- ارسال داده به مدل‌های خارجی باید تنها پس از ناشناس‌سازی کامل و حذف شناسه‌های شخصی انجام شود.
- توهم (Hallucination) در پاسخ‌های مدل‌ها واقعیتی شناخته‌شده است؛ باید با طراحی درست پرامپت‌ها و بازخورد چندمرحله‌ای، ریسک خطا را کم کرد.
آینده نیروی کار: از «نگرانی» تا «توانمندسازی»
موحدی با قیاسی روشن گفت: «هوش مصنوعی مثل ورود کامپیوتر به شرکت‌ها است؛ شغلِ کسانی در خطر است که AI مرتبط با کارشان را یاد نگیرند. AI جایگزین انسان نمی‌شود؛ توان‌افزاست.» او همچنین هم‌افزایی سه‌ضلعی اپراتورها، استارت‌آپ‌ها و دانشگاه‌ها را شرط لازمِ عقب‌نماندن از رقبا در منطقه دانست.
تاج‌فرد نیز تأکید کرد سرعت پیشرفت AI بسیار بالاست و محدودیت دسترسی به برخی ابزارها هزینه فرصت ایجاد می‌کند: «باید آنچه خودمان محدود کرده‌ایم را بازنگری کنیم و برای دسترسی به ابزارهای ضروری، راه‌حل‌های عملی بیابیم.»
ایلدرمی در جمع‌بندی گفت: «AI یک واقعیت اکنون است؛ با فرآیندها و ساختارهای قدیمی نمی‌شود با این سرعت همراه شد. باید سریع تطبیق پیدا کنیم؛ تعلل، فاصله ما را با دنیا بیشتر می‌کند.»
تهرانی‌پور نیز بر نگاه «محصول‌محور و بهره‌ور» تأکید کرد: «AI زمانی ارزش‌آفرین است که در زندگی و کار روزمره ادغام شود، از یک فایل اکسل که خودش هشدار می‌دهد تا ایجنت‌هایی که کار واقعی انجام می‌دهند.»
نتیجه‌گیری
هوش مصنوعی در ایران وارد مرحله‌ای شده است که دیگر نمی‌توان آن را به چشم یک «فناوری لوکس» نگاه کرد. سازمان‌هایی که زودتر وارد میدان شوند، برنده‌اند؛ آن‌ها نه‌تنها هزینه‌های خود را کاهش می‌دهند، بلکه تجربه مشتری را بهبود می‌بخشند، فرآیندهای عملیاتی را هوشمند می‌کنند و برای آینده‌ای رقابتی آماده می‌شوند.
این پنل نشان داد که آینده تجارت الکترونیک و خدمات مالی در ایران در گرو سه اصل است:
توانمندسازی نیروی انسانی با ابزارهای هوشمند
سرمایه‌گذاری هدفمند در داده و مدل
تمرکز بر تجربه کاربر
