«نئوم» قربانی «هوش مصنوعی» شد

منابع آگاه گزارش داده‌اند که پادشاهی در پی افت قیمت نفت و فشار بر اقتصاد، تصمیم گرفته است که تمرکز خود را از پروژه عظیم ۵۰۰ میلیارد دلاری «نئوم» که قرار بود شهری با «روبات‌های بیشتر از انسان‌ها» باشد، کاهش دهد. در عوض، ریاض در حال آماده شدن برای تزریق میلیاردها دلار اضافی به حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی (AI)، صنعت بازی‌های رایانه‌ای (گیمینگ) و تولیدات با فناوری بالا است تا با سرعت بیشتری اقتصاد نفتی خود را متنوع سازد.

علائم توقف در بزرگترین پروژه ساختمانی جهان

پروژه نئوم که در سال ۲۰۱۷ توسط محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، با تبلیغات فراوان معرفی شد، اکنون با چالش‌های جدی روبرو شده است. نشانه‌های این عقب‌نشینی استراتژیک به وضوح در داده‌ها و عملکرد دولت دیده می‌شود:

حذف از بودجه: در بیانیه پیش‌بودجه سال ۲۰۲۶ عربستان، پس از سه سال متوالی، نامی از پروژه نئوم برده نشده است.

افت قراردادها: بر اساس برآوردها، در ۹ ماه منتهی به سپتامبر، از مجموع حدود ۸ میلیارد دلار قراردادهای ساختمانی واگذار شده به کل پروژه‌های عظیم، تنها ۲۰ میلیون دلار سهم نئوم بوده است. این در حالی است که در سال ۲۰۲۳، اوج هزینه‌کرد پروژه‌های بزرگ سعودی به ثبت رسیده بود.

کندی در ساخت و ساز: کار بر روی بخش‌هایی مانند «لاین» (The Line) که شامل دو آسمان‌خراش آینه‌ای به طول ۱۰۰ مایل بود، کند شده است. برخی شرکت‌های مشاوره‌ای در حال انتقال کارمندان خود از منطقه نئوم هستند و یک شرکت ساختمانی سعودی، کار خود در نئوم را تا تصمیم‌گیری نهایی متوقف کرده است.

فشار نفت و ظهور «هوشمندسازی»

تصمیم به بازنگری در اهداف نئوم، تا حدی ناشی از فشار اقتصادی است. با پیش‌بینی‌هایی مبنی بر ماندگاری پایین‌تر قیمت نفت (که نیمی از تولید ناخالص داخلی عربستان را تأمین می‌کند)، دولت در حال بررسی اولویت‌ها است. وزیر دارایی سعودی، محمد الجدعان، اخیراً در واشنگتن اعلام کرده بود که ریاض «هیچ تردیدی برای تغییر یا توقف هر استراتژی یا پروژه‌ای که در حال حاضر منطقی نباشد» نخواهد داشت.

این عقب‌نشینی، زمینه را برای سرازیر شدن سرمایه‌ها به سمت فرصت‌های جدید فناورانه فراهم می‌کند:

هوش مصنوعی در اولویت: در اجلاس مالی پیش رو، قرار است اعلامیه‌های مهمی از سوی شرکت «هومین» (Humain)، بازوی هوش مصنوعی صندوق ثروت ملی عربستان (PIF)، منتشر شود. گفته می‌شود غول‌های مالی جهانی مانند بلک‌استون و بلک‌راک در حال رقابت برای سرمایه‌گذاری میلیاردی در این شرکت هستند.

حمایت از صنایع جدید: تمرکز بر شرکت آلات (Alat) که قهرمان بومی عربستان برای ساخت مراکز تولید هوشمند است، و همچنین شرکت هواپیمایی ریاض ایر (Riyadh Air) افزایش خواهد یافت.

تأثیر بر اقتصاد جهانی و داخلی

این تغییر جهت، پیامدهای گسترده‌ای دارد. در سطح جهانی، این حجم از سرمایه‌گذاری مستقیم در هوش مصنوعی، فرصت‌های جدیدی را برای شرکت‌ها و بانک‌های غربی ایجاد می‌کند. در سطح داخلی نیز، کاهش سرعت نئوم می‌تواند تنگنای نقدینگی ایجاد شده در سیستم بانکی محلی را کمی کاهش دهد، هرچند پروژه‌های دیگری مانند ساخت مسکن ارزان‌قیمت در ریاض، همچنان به وام‌های زیادی نیاز دارند.

این چرخش، نشان می‌دهد که دولت سعودی، سرعت دستیابی به نتایج و بازگشت سریع‌تر سرمایه از طریق فناوری را بر ساخت ابرشهرها ترجیح داده است؛ تغییری که سرمایه‌گذاران آن را مثبت ارزیابی می‌کنند، زیرا نشان می‌دهد حکومت مایل است پول را به سمت حوزه‌هایی هدایت کند که نیازهای فوری را برآورده کرده و سود سریع‌تری به همراه دارند.