رشته هوش مصنوعی در دانشگاه؛ جزئیات تحصیل در داخل و خارج از ایران

رشته هوش مصنوعی و همچنین رشته‌های برنامه نویسی، علوم کامپیوتر و امنیت سایبری رشته‌های مهمی هستند که آینده بشر را می‌سازند. جان مک کارتی که اولین بار اصطلاح هوش مصنوعی را در سال 1955 ابداع کرد، آن را به‌عنوان «علم و مهندسی ساخت ماشین‌های هوشمند» تعریف کرد. این به عمد یک تعریف گسترده است زیرا هوش مصنوعی یک زمینه گسترده با تخصص‌های بسیاری است. بسیاری از مردم اغلب از اصطلاحات «یادگیری ماشین» و «AI» به‌جای یکدیگر استفاده می‌کنند و این در حالی است که یادگیری ماشین تنها یکی از زمینه‌های متعدد هوش مصنوعی است.

رشته هوش مصنوعی چیست؟

یکی از گرایش های علوم کامپیوتر است در بسیاری از کشورها ازجمله ایران نحوه ورود به رشته هوش مصنوعی از طریق مقطع ارشد و دکتری می‌باشد و علاقه‌مندان می‌توانند در سطح تحصیلات تکمیلی با این فناوری نوین آشنا شوند.

کاربرد رشته هوش مصنوعی

هوش مصنوعی در جامعه امروزی کاربردهای مختلفی دارد و این رشته برای پیشرفت جوامع در قرن حاضر از اهمیت بالایی برخوردار است چراکه به کمک آن می‌توان مشکلات پیچیده را با روشی کارآمد در صنایع متعددی مانند مراقبت‌های بهداشتی، سرگرمی، مالی، آموزش و غیره حل کند. هوش مصنوعی زندگی روزمره ما را راحت‌تر و سریع‌تر می‌کند. ازجمله کاربردهای هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در زندگی روزمره در ادامه بیان‌شده است:

هوش مصنوعی و نجوم

هوش مصنوعی می‌تواند برای حل مسائل پیچیده جهان بسیار مفید باشد. فناوری هوش مصنوعی می‌تواند برای درک جهان و ساختار آن مانند نحوه کار هستی، مبدأ پیدایش زمین و سایر کره‌های کهکشان راه شیری مفید باشد.

هوش مصنوعی در مراقبت ‌های بهداشتی

در طی سال‌های گذشته، هوش مصنوعی برای صنعت مراقبت‌های بهداشتی سودمندتر شده و تأثیر قابل‌توجهی بر این صنعت گذاشته است. صنایع بهداشت و درمان از هوش مصنوعی برای تشخیص بهتر و سریع‌تر بیماری‌ها و روش‌های درمان آن‌ها استفاده می‌کنند. فناوری هوش مصنوعی می‌تواند به پزشکان در تشخیص‌ها کمک کند.

هوش مصنوعی و امور مالی

هوش مصنوعی و صنایع مالی بهترین تطابق برای یکدیگر هستند. صنعت مالی در حال پیاده‌سازی اتوماسیون، چت بات، هوش تطبیقی، تجارت الگوریتم و یادگیری ماشین در فرآیندهای مالی است، تا بتواند با سرعت بیشتری فرآیندهای مالی را بهبود بخشیده و از کلاه‌برداری و تقلب در امور مالی جلوگیری کند.

رشته هوش مصنوعی و رباتیک

هوش مصنوعی نقش قابل‌توجهی در پیشرفت علم رباتیک دارد. معمولاً ربات‌های عمومی طوری برنامه‌ریزی می‌شوند که می‌توانند کارهای تکراری را انجام دهند، اما با کمک هوش مصنوعی می‌توانیم ربات‌های هوشمندی بسازیم که می‌توانند بدون برنامه‌ریزی قبلی، با تجربیات خود وظایف را انجام دهند. ربات های انسان نما بهترین نمونه برای نمایش قابلیت‌های هوش مصنوعی در رباتیک هستند، اخیراً ربات هوشمند انسان نما به نام اریکا و سوفیا ساخته‌شده است که می‌تواند مانند انسان صحبت و رفتار کند.

هوش مصنوعی در کشاورزی

کشاورزی حوزه‌ای است که برای دستیابی به بهترین نتیجه در آن نیاز به منابع، نیروی کار، پول و صرف زمان زیادی است. در قرن اخیر کشاورزی در حال حرکت به سمت دیجیتالی شدن است و هوش مصنوعی در این زمینه نقش بسزایی دارد. از این فناوری در صنعت کشاورزی برای مصارف گوناگونی همچون آبیاری هوشمند، تشخیص آفات و بیماری‌ها و برداشت محصولات استفاده می‌شود.

هوش مصنوعی در آموزش

هوش مصنوعی می‌تواند نمره دهی را خودکار کند تا معلم زمان بیشتری برای تدریس داشته باشد. چت بات های توسعه داده‌شده با هوش مصنوعی می‌توانند به‌عنوان دستیار آموزشی با دانش آموزان ارتباط برقرار کند. هوش مصنوعی در آینده می‌تواند به‌عنوان یک معلم مجازی برای دانش آموزان کار کند و در هر زمان و مکان به‌راحتی قابل‌دسترسی خواهد بود.

رشته کامپیوتر و هوش مصنوعی

هیچ شکی وجود ندارد که هوش مصنوعی (AI) تنها شاخه جدایی‌ناپذیر از مهندسی علوم کامپیوتر است و بر ایجاد ماشین‌هایی متمرکز است که هوشمند هستند و درست مانند انسان کار می‌کنند و رفتار هوشمندانه‌ای از خود نشان می‌دهند. هوش مصنوعی بخشی از مجموعه‌های علوم کامپیوتر است که از مفاهیم علوم کامپیوتر در توسعه سیستم های هوشمند استفاده می‌کند.

اما هنوز تفاوت‌هایی بین علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی وجود دارد. علوم کامپیوتر مفهومی کلی‌تر و متنوع‌تر است درحالی‌که هوش مصنوعی فقط اجرای آن است. اگرچه هم علم کامپیوتر و هم هوش مصنوعی در بازار امروزی دامنه خوبی دارند، اما هوش مصنوعی نیز در روزهای آینده نقش حیاتی و قوی‌تری خواهد داشت.

کنکور رشته هوش مصنوعی

در کنکور ارشد هوش مصنوعی سؤالات به دو بخش عمومی و تخصصی تقسیم می‌شوند که بخش عمومی شامل دروس زبان، ریاضی 1، ریاضی 2، آمار و احتمال و ریاضیات گسسته است و دروس تخصصی شامل ساختمان داده‌ها، الگوریتم، مدار منطقی، معماری کامپیوتر، شبکه های کامپیوتری، سیستم عامل، نظریه زبان و ماشین، هوش مصنوعی، سیگنال و سیستم، پایگاه داده و الکترونیک دیجیتال هستند. رتبه قبولی در رشته هوش مصنوعی نیز همانند سایر رشته ها به تراز دانشجویان در کنکور بستگی دارد و در سال 99 میانگین درصد 10 دانشجوی برتر قبول شده در این رشته 55% بوده است.

معرفی گرایش های ارشد رشته هوش مصنوعی

در گرایش هوش مصنوعی مجموعه تکنیک هایی که برای طراحی یک عامل هوشمند موردنیاز است، آموزش داده می‌شود و هوشمندی به این صورت در نظر گرفته می‌شود که عامل موردنظر از طریق سنسورها و یا سایر منابع ورودی بتواند اطلاعاتی را کسب کرده و سپس بر اساس آن‌ها رفتار هوشمندانه‌ای را در طول زمان از خود نشان دهد و همچنین در سیستم‌های پیشرفته بتواند این رفتار را به مرور زمان بهبود بخشد.

دروس رشته هوش مصنوعی

دوره کارشناسی ارشد هوش مصنوعی به دو صورت پروژه محور و آموزش محور برای دانشجویان قابل انتخاب است. دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد هوش مصنوعی موظف به گذراندن 32 واحد درسی هستند که این 23 واحد شامل 24 واحد درسی، 2 واحد سمینار و 6 واحد پایان نامه برای دانشجویان پروژه محور و 30 واحد درسی برای 2 واحد سمینار برای دانشجویان آموزش محور است.

مسیر انتخاب رشته هوش مصنوعی از ریاضی در دوره دبیرستان و سپس گذراندن یکی از گرایش های علوم کامپیوتر در دوره کارشناسی شروع می‌شود؛ لذا اگر دانشجویی از سایر رشته‌های دوره کارشناسی بخواهد در این رشته ادامه تحصیل دهد، برحسب صلاح‌دید گروه آموزشی باید از دروس جبرانی و پیش‌نیاز هوش مصنوعی واحدهایی را اخذ نماید. همچنین این دانشجویان با توجه به واحدهای پیش‌نیاز اخذ شده می‌توانند بین یک تا سه ترم سنوات نیز داشته باشند.

در جدول زیر لیست دروس جبرانی و دروس گروه 1، 2 و رشته هوش مصنوعی قابل‌مشاهده است:

رشته هوش مصنوعی در مقطع ارشد

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد رشته هوش مصنوعی در مقطع ارشد و دکتری تدریس می‌شود که در مقطع کارشناسی علوم کامپیوتر اطلاعات عمومی دانشجویان از این فناوری تا سطح معقولی بالا رفته است و حال آن‌ها در مقطع ارشد از انواع مختلف فناوری‌های هوش مصنوعی و انواع روش‌های دسته‌بندی، پردازش اطلاعات و همچنین یادگیری ماشین است. دانشجویان پس از آشنایی با چهار حوزه بینایی ماشین، پردازش گفتار، پردازش زبان های طبیعی و داده کاوی به‌صورت تخصصی‌تر، بر اساس علاقه خود یکی را انتخاب کرده و ادامه واحدهای و پایان نامه‌‌شان را بر اساس آن انتخاب می‌کنند.

رشته هوش مصنوعی در دانشگاه های دولتی و آزاد

در این بخش قصد داریم تا در خصوص دانشگاه های دارای رشته هوش مصنوعی در ایران صحبت کنیم. رشته هوش مصنوعی در نوبت روزانه، شبانه، پردیس خودگردان، آزاد و غیرانتفاعی در دانشگاه‌های مختلفی در ایران تدریس می‌شود که در ادامه لیستی از این دانشگاه‌ها برای علاقه‌مندان به رشته هوش مصنوعی ارائه شده است. اخیرا در گزارشی جزئیاتی درباره ظرفیت پذیرش دانشجو در این رشته در ایران نیز منتشر شده است.

از میان دانشگاه‌های دارای هوش مصنوعی نام 24 دانشگاه دولتی که این رشته را در سرفصل دروس خود دارند، دیده می‌شود و بسیاری از این دانشگاه‌ها رشته هوش مصنوعی را در نوبت دوم و یا پردیس خودگردان خود نیز دارند.

از مجموعه دانشگاه‌های آزاد سراسر کشور، واحدهای زیر دارای رشته هوش مصنوعی هستند.

لیست دانشگاه‌های غیر انتفاعی کشور که علاقه‌مندان می‌توانند به تحصیل رشته هوش مصنوعی در آن‌ها بپردازند نیز در ادامه آورده شده است.

بهترین کشورها جهت تحصیل در رشته هوش مصنوعی

هوش مصنوعی رشته پرطرفدار جدیدی در میان دانشجویانی است که به دنبال تحصیل در خارج از کشور هستند. این امر عمدتاً توسط وضعیت صنعت در مورد این فناوری جدید فناوری تقویت می‌شود. هوش مصنوعی دارای طیف گسترده‌ای از فرصت‌ها در سراسر صنعت است که آن را به‌عنوان رقیب فناوری آینده جهانی تبدیل می‌کند. در اینجا ما بهترین دانشگاه‌ها در 5 کشور برتر برای تحصیل در رشته هوش مصنوعی را معرفی می‌کنیم.

آلمان

1. Technical University of Munich
2. RWTH Aachen University
3. Karlsruhe Institute of Technology
4. Technical University of Berlin

آمریکا

1. Stanford University
2. Carnegie Mellon University
3. Harvard University
4. Princeton University
5. Massachusetts Institute of Technology

چین

1. Tsinghua University
2. The Hong-Kong University of Science & Technology
3. Peking University
4. Chinese University of Hong-Kong
5. University of Hong-Kong

انگلستان

1. University of Oxford
2. University of Cambridge
3. Imperial College London
4. UCL College of London
5. University of Edinburgh

ژاپن و کره جنوبی

1. The University of Tokyo
2. KAIST – Korea Advanced Institute of Science & Technology
3. Seoul National University
4. POSTECH – Pohang University of Science & Technology
5. Kyoto University

اپلای رشته هوش مصنوعی در خارج از کشور و مدارک موردنیاز

در سال‌های اخیر اپلای برای ادامه تحصیل در رشته هوش مصنوعی در بین دانش آموختگان علوم کامپیوتر بسیار شایع بوده است. این نکته نیز قابل‌ذکر است که رایج‌ترین اپلای در این رشته در بین متقاضیان مقطع کارشناسی بوده که رشته هوش مصنوعی را از تجربی و یا ریاضی در دبیرستان ادامه داده‌اند. نکته بسیار مهم در اخذ مجوز برای اپلای داشتن مدرک زبان موردنیاز در کشور مقصد و حداقل نمرات موردنیاز در مقطع قبلی تحصیلی است. مدارک موردنیاز برای اپلای در رشته هوش مصنوعی با توجه به دانشگاه قصد متقاضی مشخص می‌گردد.

متقاضیان پس از انتخاب کشور، دانشگاه و گرایش موردنظرشان باید فرم پذیرش آنلاین را در سایت دانشگاه پر کنند. ازجمله مهم‌ترین مدارک موردنیاز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ارسال آخرین مدرک تحصیلی ترجمه‌شده به همراه ریز نمرات
• ارسال رزومه کاری (در صورت داشتن سابقه کاری)
• نیاز به 2 تا 3 توصیه نامه با توجه به دانشگاه
• نوشتن و ارسال انگیزه نامه
• ارسال مدارک تمکین مالی
• ارسال لیست مقالات چاپ شده

شاخه‌های تحصیلی هوش مصنوعی

هوش مصنوعی در حال حاضر دارای زیرمجموعه‌های بسیاری است که از تکنیک های مختلفی استفاده می‌کند، ازجمله این زیرمجموعه‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• شبکه های عصبی
• محاسبات تکاملی
• چشم انداز
• رباتیک
• سیستم های خبره
• پردازش گفتار
• پردازش زبان طبیعی
• برنامه ریزی
• یادگیری ماشین

در بسیاری از دانشگاه‌ها  دانشجویان این امکان را دارند تا بر اساس مهارت‌های شخصی و علاقه خود یکی از این گرایش‌ها را برای ادامه مسیر تحصیلی و کاری‌شان انتخاب کنند.

فارغ التحصیلان رشته هوش مصنوعی چه مهارت‌هایی کسب می‌کنند؟

دانشجویانی که رشته‌‌‌‌‌‌ هوش مصنوعی را برای تکمیل تحصیلات خود انتخاب کرده‌اند موفق به کسب مهارت‌های بسیاری در زمینه ساخت سیستم‌های هوشمند می‌شوند. ازجمله این مهارت‌ها می‌توان به اتوماسیون سازی در بخش‌های مختلف صنعت و بکارگیری ربات‌ها در ساخت و کنترل کیفیت محصولات تولیدی اشاره کرد. ساخت و توسعه سیستم‌های امنیتی نیز ازجمله مهم‌ترین توانمندی‌های این دانشجویان است. افزایش امنیت می‌تواند دامنه‌ وسیعی از سیستم‌های احراز هویت و شناسایی بیومتریک تا سیستم‌های خبره در کشف تقلب را شامل شود. ساخت ربات‌های هوشمند، چت بات‌ها و دستیاران صوتی نیز ازجمله مهارت‌هایی است که فارغ التحصیلان هوش مصنوعی دارند.

بازار کار رشته هوش مصنوعی

با گسترش تلاش‌های تحول دیجیتال در سراسر جهان، شرکت‌ها به دنبال متخصصان فناوری با مهارت‌هایی برای نوآوری، راه‌اندازی و مدیریت راه‌حل‌های هوش مصنوعی (AI) برای پیشرفت سازمان‌های خود هستند. هوش مصنوعی یک حوزه رو به رشد توسعه فناوری است و با توجه به پیچیدگی‌های مدیریت کلان داده و آموزش و تخصص در توسعه این فناوری، بسیاری از شرکت‌ها به دنبال استعدادهای هوش مصنوعی هستند. بازار هوش مصنوعی به ویژه با شیوع همه‌گیر کویید19 و تغییرات متعدد در مدل های کسب‌وکار در حال رشد است. شرکت‌ها در سرتاسر جهان برای کمک به اتوماسیون، مدیریت نیروی کار و تلاش‌های خود برای تحول دیجیتال، به هوش مصنوعی متمایل شده‌اند. بر اساس تحقیقات Grand View Research، بازار نرم افزار هوش مصنوعی در سال 2020 به حدود 62.3 میلیارد دلار رسید و انتظار می‌رود با سرعت خیره‌کننده‌ای همچنین به رشد خود ادامه دهد و تا سال 2028 به 997.8 میلیارد دلار برسد.

درآمد از رشته هوش مصنوعی

در دنیایی که به نظر می‌رسد فناوری هرلحظه پیچیده‌تر می‌شود، تقاضا برای مشاغل هوش مصنوعی در حال رشد است. پروژه Enterprisers گزارش می‌دهد که هوش مصنوعی تا سال 2022، 133 میلیون شغل جدید ایجاد خواهد کرد. امروزه تقاضا برای مشاغل هوش مصنوعی بسیار زیاد است و حقوق‌ زیادی نیز به برخی از توسعه دهندگان سیستم‌های هوش مصنوعی پرداخت می‌شود. اعداد دقیق درآمد رشته هوش مصنوعی به عوامل زیادی بستگی دارد، ازجمله مسئولیت‌های شغلی خاص، صنعت، تجربه، سطح تحصیلات و موقعیت جغرافیایی.