تکنولوژی و هوش مصنوعی چه کمکی به حوزه فلسفه خواهد کرد؟

به اعتقاد مدیر قطب فلسفه دین، حوزه فلسفه باید با دنبال کردن تکنولوژی و هوش مصنوعی به صورت جدی، زمینه‌های لازم برای آینده را ایجاد کند.
به گزارش هوشیو به نقل از شفقنا، حجت‌الاسلام قائمی‌نیا در سلسله نشست‌های آینده علوم اسلامی با موضوع هوش مصنوعی که در مرکز پشتیبانی از نوآفرینان حوزوی برگزار شد، اعلام کرد که فناوری هوش مصنوعی نه صرفا پیشرفت تکنولوژی، بلکه تجسم یک فلسفه خاص است. به اعتقاد او در فلسفه غبر اندیشمندانی مانند دکارت می‌خواستند به امور اصالت ریاضی بدهند و این موضوع درنهایت به هوش مصنوعی انجامید.

وی درخصوص پرسش‌های فلسفی که درباره هوش مصنوعی به وجود می‌آید گفت: «از آنجایی که هوش مصنوعی علاوه بر جنبه تکنولوژیک، جنبه فلسفی هم دارد، طبیعی است که پرسش‌های فلسفی هم درباره آن مطرح شود و نگاه من به فناوری هوش مصنوعی، نگاهی فلسفی و فرهنگی است.»

سردبیر مجله ذهن در ادامه گفت: «امروزه بحث آرمان‌شهر دیجیتال در میان اندیشمندان غرب مطرح شده، شهری که تحت سلطه هوش مصنوعی باشد. مطالعات فرهنگی و اینکه هوش مصنوعی چه تحولاتی در فرهنگ جامعه خواهد داشت، از دیگر بحث‌های جدی هستند. همچنین بحث‌های الهیاتی هوش مصنوعی نیز در بین اندیشمندان غربی بسیار داغ شده است.»

تغییر مباحث الهیاتی

قائمی‌نیا در خصوص وضعیت آینده با وجود هوش مصنوعی نیز گفت: «در آینده هوش مصنوعی در مباحث الهیات تغییرات فراوانی خواهد داشت، برای مثال شاید این فناوری تحت عنوان خدا معرفی شود و یا مدل‌های دیجیتالی که از روح ارائه شده، بقای آن را توجیه‌پذیر کند. با فناوری هوش مصنوعی انسان جدیدی قدم بر روی زمین گذاشته و این انسان جدید اطلاعاتی، با انسان سرمایه‌داری تفاوت دارد که مطالعات جامعه‌شناختی متفاوتی را نیاز دارد.»

وی در ادامه گفت: «هوش مصنوعی تکنولوژی‌های دیگر را نیز مدیریت و معادلات علم، فیزیک و علوم انسانی را متحول می‌کند. از دوره یونان باستان تا عصر اطلاعات، ویژگی مهم معرفت شناختی بسر به دنبال کردن صدق گزاره‌ها بود، اما در عصر جدید، اطلاعات جایگزین معرفت خواهد شد و این مهم‌ترین ویژگی فضای مجازی است. یعنی در این فضا انبوهی از اطلاعات وجود دارد که معنادار هستند و مسئله صدق به حاشیه رانده شده است. سوال مهمی که وجود دارد این است که آیا این فناوری فقط جنبه اطلاعاتی را تقویت می‌کند یا جنبه‌های معرفتی را هم تقویت خواهد کرد؟»

قائمی‌نیا در خصوص نسل اول و چهارم علوم شناختی هم توضیح داده است: «در نسل اول علوم شناختی متخصصان غربی عنوان کردند که ما همان‌طور که با کامپیوتر با پردازش اطلاعات مواجهیم، در ذهن هم می‌توانیم این فرایند را انجام دهیم. در نتیجه در نسل دوم علوم شناختی بحث‌های عصب‌شناسی مطرح شد. در نسل چهارم معرفت‌شناسی که هوش مصنوعی آن را دربر می‌گیرد، با انسانی مواجه هستیم که باورهای دینی و کلام سنتی کارایی خود را از دست می‌دهند، بلکه فقط اطلاعات حکمرانی می‌کند. این فضا کلام متفاوتی می‌طلبد که به صورت متفاوت بحث کند.

جفت شدن با هوش طبیعی

حجت‌الاسلام قائمی‌نیا می‌گوید: «هوش مصنوعی درحال جفت شدن با هوش طبیعی است و قرار است بخشی از هوش طبیعی ما شود. فرض کنید مغز قابلیتی پیدا کند که مستقیما به اینترنت وصل شود، نظام سنتی را به هم می‌ریزد. در حال حاضر این حرف‌ها عجیب هستند، اما تکنولوژی نشان داده همه اتفاقات عجیب می‌توانند عملی شوند. شاید برخی بگویند هوش مصنوعی بر اساس کدها عمل می‌کند و قدرت معنایی ندارد، اما امروز می‌بینیم که در ترجمه‌های دقیق معانی مختلف، قدرت معناشناختی آن بسیار برجسته است.»

ورود به تکنولوژی اجتناب‌ناپذیر است

او درباره شرایط اجباری تکنولوژی هم توضیح داده است: «درمقابل تکنولوژی نمی‌توانیم از ورود آن جلوگیری کنیم، طبیعی است که ورود ما به آن نیز اجتناب‌ناپذیر است، به این دلیل که نمی‌توانیم خودمان را از فضای پیشرفت تکنولوژی جدا کنیم. ما دو نوع معرفت داریم، یک نوع معرفت اساس هوش مصنوعی قرار گرفته که به آن معرفت محاسباتی می‌گویند. نوع دیگر معرفت معنوی و هرمونتیکی است. اما آیا هوش مصنوعی محاسبه‌گر می‌تواند چنین معرفتی را در اختیار انسان قرار دهد؟ هوش مصنوعی نمی‌تواند این معرفت را به انسان بدهد.»

وی در ادامه گفت: «مهم‌ترین نظام فلسفی جامع را هگل ادامه داد، اما بعد از آن کسی آن را دنبال نکرد. هگل فلسفه‌ای را عرضه کرد که آینده معرفت شناختی بشر را پیش‎بینی می‎کرد. بعد از هگل اما فلاسفه به بحث هرمونیک توجه بیشتری داشتند. در این نوع فلسفه نگاه‌های مختلف در تقابل با یکدیگر نیستند، بلکه هریک از زاویه‌ای خاص به جهان نگاه می‌کردند. مواجهه با انبوهی از داده ها معرفت معنوی را ناچیز خواهد کرد، با کامپیوتر علامه طباطبایی‌ها ظهور نمی‌کنند، هرچند که در این دوران هم علمای خاص همین تکنولوژی‌ها ظهور خواهند کرد.»

ایشان در پایان گفت: «هوش مصنوعی می‌تواند در امور مختلف به حوزه کمک کند، اما هرگز فیلسوف و مجتهد به ما تحویل نمی‌دهد. زیرا این‌ها با معرفت معنوی گره خورده که هوش مصنوعی عاری از آن است. لازم است حوزه فلسفه تکنولوژی و هوش مصنوعی را به طور جدی دنبال کند تا زمینه‌های لازم را برای آینده ایجاد کند.»