هر آنچه لازم است درباره کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات بدانید

زمان مطالعه: 11 دقیقه

دامنه کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات دولتی و شهری به طور فزاینده‌ا‌ی رو به گسترش است. هوش مصنوعی با قابلیت‌های ارزشمندی که دارد، سازمان‏‌های دولتی و مراجع قضایی را به ‏ویژه در زمینه خدمت‌‏رسانی به شهروندان متحول کرده است. این فناوری امور مختلفی از جمله جستجوی الگو، استنباط معنی از داده‌های خام، پیش‌بینی کردن و تعامل با مردم، ماشین‌ها و محیط فیزیکی را به صورت خودکار در می‌آورد و از این طریق به کارکنان کمک می‌کند تا بهره‌وری خود را افزایش دهند. در کنار دولت، مجریان و مسئولین امور شهری نیز تاکنون از قابلیت‌‏های هوش مصنوعی بهره برده‏ و موضوع “شهر هوشمند” را مطرح کرده‌‏اند. هوش مصنوعی تاکنون توانسته تأثیر بسزایی در ارائه خدمات به شهروندان، برقراری امنیت، اجرای قانون، مدیریت انرژی و توسعه حمل‏‌ونقل شهری بگذارد. در این بخش به بررسی جایگاه هوش مصنوعی به طور عمومی، در دولت و خدمات به شهروندان پرداخته می‏‌شود.

دسته‌‏بندی حوزۀ خدمـات

هوش مصنوعی توانسته از جوانب مختلف بر امور دولتی و شهری تأثیر بگذارد و در تعامل شهروندان با نهادها و سازمان‌های مربوطه تغییرات شگرفی ایجاد نماید. جهت ارزیابی تأثیرات هوش مصنوعی بر این حوزه، موارد کارکردی را می‏توان به سه دسته زیر تقسیم‌‏بندی نمود:

در ادامه، هر یک از کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات مورد بررسی قرار می‏‌گیرد.

1. کاربردهای عمومی هوش مصنوعی در خدمات

هوش مصنوعی با ورود به سازمان‌های دولتی و خصوصی و انجام فعالیت‏‌هایی از قبیل امور تکراری، استخدام افراد و پاسخگویی به ارباب‌رجوع توانسته علاوه بر بهبود بهره‏‌وری ‏کارمندان، میزان رضایت مشتریان را نیز به دلیل پاسخگویی سریع‌تر و بهتر، افزایش دهد. برخی از کارکردهای عمومی هوش مصنوعی در حوزۀ خدمات به شرح زیر می‏‌باشد:

1.1. خودکارسازی فعالیت‌‏های اداری

1.2. استخدام هوشمند افراد

در ادامه، هر یک از موارد عمومی کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات شرح داده می‏‌شود.

1-1. خودکارسازی فعالیت‏‌های اداری

با پیشرفت تکنولوژی و افزایش قابلیت‏‌های سیستم‏‌های هوشمند، می‏توان در انجام بسیاری از فعالیت‏‌های تکراری و روتین نیروی انسانی از هوش مصنوعی استفاده نمود. به‌عنوان مثال، می‏توان ورود داده را به‌واسطه قابلیت تشخیص دستخط، زمانبندی فعالیت‏‌ها به‌واسطه الگوریتم‌‏های برنامه‏‌ریزی، بررسی خودکار قراردادها، خدمات پشتیبانی از مشتریان به‌واسطه سیستم‏‌های مجهز به تشخیص گفتار و پردازش زبان طبیعی و یا به‌طور کلی فرآیند پرسش و پاسخ را به‌طور خودکار انجام داد. به طور کلی با گسترش کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات، بستری جهت تسهیل فرآیندهای اداری، تسریع در پاسخگویی و بهبود عملکرد کارمندان فراهم می‏‌شوند.

1-2. استخدام هوشمند افراد

خودکارسازی فرآیند استخدام از طریق ابزار‏های هوش مصنوعی به‏‌ویژه فناوری‏های پردازش زبان طبیعی و تشخیص گفتار، بهره‌وری منابع انسانی را افزایش می‌دهد. در شرکت‌های بزرگ، فرآیند استخدام منابع انسانی، عملی دشوار است. با این‌ حال، تاکنون مراحل اولیه استخدام از جمله احراز صلاحیت توسط هوش مصنوعی به صورت خودکار درآمده است. به محض این‌که فردی برای استخدام در یکی از فرصت‌های شغلی اقدام ‌کند، سیستم‏های هوشمند به‌ویژه ربات‌‏ها و یا چت‏بات‌‏ها از طریق ارسال پیام با او ارتباط برقرار می‌کنند. در صورتی ‌که ابزارهای هوشمند، نکته مبهمی در رزومه فرد مورد نظر پیدا کنند، سؤالاتی راجع به آن از فرد متقاضی می‌پرسند. از این روی، فرد متقاضی، فرصت دیگری پیدا می‌کند تا توضیح دهد چرا برای این کار مناسب است. از سوی دیگر، این سیستم‌‏های هوشمند، متقاضیان کار را بر اساس صلاحیت رتبه‌بندی کرده و افرادی که امتیاز بیشتری در مورد زمینـه کاری شرکت دارند، در اولویت قرار می‌گیرند. همچنین به کمک هوش مصنوعی می‌توان متقاضیان کار را در مورد مشاغلی که در حوزه توانایی‏‌ها و تخصص آن‌ها قرار دارد، مطلع نمود. در انجام امور زمان‌بری همچون مصاحبه‌های تلفنی و تعیین وقت‌ مصاحبه نیز می‏توان از سیستم‌‏های هوشمند استفاده نمود. به‌طور کلی، سیستم‏‌های هوش مصنوعی، فرآیند یافتن شغل برای افراد جویای کار و یا استخدام نیروی کار کارفرمایان را تسهیل نموده‏‌اند.

2. کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات دولتی

به موازات ظهور فناوری‏‌های جدید لازم است دولت‌ها توانایی استفاده از آن‌ها و ایجاد نوآوری در شیوه ارائه خدمات دولتی همراه با سرعت و کیفیت بالا را داشته باشند. هوش مصنوعی توانسته در ارائه خدمات دولتی از جمله اجرای قانون، برقراری امنیت و مدیریت بحران، تأثیر بسزایی گذاشته و باعث افزایش بهره‏وری و کاهش هزینه‏‌ها گردد. برخی از کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات دولتی به شرح زیر می‏‌باشد:

2.1. قانون و عدالت

2.2. اجرای قانون

2.3. مالیات

2.4. مدیریت حوادث طبیعی

در ادامه به تشریح هر یک از کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات دولتی پرداخته می‏‌شود.

2-1. قانون و عدالت

عدم توانایی پردازش تمام جوانب یک موضوع قضایی توسط انسان‌ها می‏تواند منجر به بروز خطا در اجرای قانون و عدالت شود. با توجه به این‌که الگوریتم‏‌ها و ابزارهای هوش مصنوعی قابلیت پردازش حجم زیادی از اطلاعات را در کسری از زمان دارند، می‏توانند به سرعت بخشیدن رسیدگی به پرونده‏‌های قضایی، اتخاذ سریع‏تر تصمیمات و صدور مطمئن‌‏تر احکام قضایی کمک نمایند. در این زمینه هوش مصنوعی در مواردی از قبیل رسیدگی به پرونده‏‌های جنایی، انجام پژوهش‌‏های قانونی و بررسی شواهد و مدارک، اثرگذار بوده که در ذیل، هر یک از موارد شرح داده می‏‌شود:

رسیدگی به پرونده‏‌های قضایی:

سازمان‏‌های قضایی به کمک قابلیت پردازش کلان‏داده‌‏های سیستم‌‏های هوش مصنوعی، به قاضی‌‏ها در تعیین نوع مجازات هر متهم کمک می‏‌نمایند. به عبارت دیگر الگوریتم‏‌های طراحی شده در این زمینه با دریافت مشخصات متهم، احتمال ارتکاب مجدد جرم و میزان خطر آن متهم را برآورد می‏نمایند. قاضی، این اطلاعات را در نظر می‌گیرد و در مورد این‌که چه نوع خدمات روانشناسی برای متهم مناسب است یا این‌که متهم باید در چه نوع زندانی نگه داشته شود و احکام صادره تا چه حد شدید باشد، تصمیم‌گیری می‌کند.

اولین مرکز خدمات دادرسی مبتنی بر اینترنت، در چین معرفی شده‌است که دارای یک قاضی هوش مصنوعی جهت رسیدگی به برخی از خدمات است. روند کار بدین صورت است که افراد بدون حضور در دادگاه و تنها با تماس تصویری در مقابل قاضی رباتی و هوشمند قرار گرفته و به اقامه دعوی می‏پردازند. از طرف دیگر، بررسی، ساماندهی مدارک و شواهد و دسته‌‏بندی آن‌ها با بهره‌‏گیری از فناوری بلاک‌چین و امضاهای دیجیتال صورت می‏‌گیرد.

ربات‏‌های وکیل:

امروزه ربات‏های وکیل توانستند به عموم مردم به‌ویژه افرادی که توانایی پرداخت دستمزد وکیل را ندارند، کمک کنند. این سیستم‌‏های هوشمند به کمک قابلیت پردازش زبان طبیعی و یادگیری عمیق، به برقراری مکالمه با افراد می‏‌پردازند و به آن‌ها خدمات مشاوره حقوقی ارائه می‏‌دهند. کاربر می‏تواند با ورود مشکلات حقوقی خود از قبیل اعتراض به برگه جریمه، جبران خسارت قانونی، ورشکستگی و یا شکایت، از راهنمایی ربات‏های وکیل استفاده کند. همچنین فرد می‏تواند درخواست‏‌های حقوقی لازم را از ربات دریافت کرده و برای ارائه به دادگاه، پرینت بگیرد. در حال حاضر این ربات‌ها یکی از نمودهای جالب کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات شناخته می‌شوند.

انجام پژوهش‌‏های قانونی:

 هوش مصنوعی به کمک یادگیری ماشین در انجام تحقیقات قانونی به وکلا نیز کمک می‌‏نماید. هر زمان که وکلا روند دادرسی را مکتوب می‌کنند، یک سیستم هوشمند می‏‌تواند یک سند، متشکل از سه مؤلفه ایجاد نماید. مؤلفه دادرسی که مهم‌ترین بخش‌های روند دادرسی را مشخص می‌کند، مؤلفه پرونده‌های مربوطه که عملکردی مشابه سرویس‌های ارجاعات قانونی دارد و شباهت‌های میان این روند دادرسی با حکم و رأی‌های دیگر را نشان می‌دهد و سومین مؤلفه یک نمودار است که میزان فراگیر بودن یک حکم را نشان می‌دهد و مشخص می‌کند چه زمانی و در چه پرونده‌هایی این حکم صادر شده است. همچنین به کمک هوش مصنوعی می‏توان سوابق قضایی را برای وکلا به راحتی و در کمترین زمان ممکن پیدا نمود.

بررسی شواهد و مدارک:

در حقوق کیفری از هوش مصنوعی می‌توان برای بررسی شواهد و مدارک استفاده کرد. با استفاده از این فناوری می‌توان شواهد و مدارکی را که در پرونده‌ها منجر به صدور حکم ناعادلانه‌ای شده، بررسی و سپس میزان اعتبار نظریاتی را که در جهت صدور حکم، بیان ‌شده‌اند مشخص کرد. در نتیجه امید است تا با استفاده از هوش مصنوعی در این حوزه، میزان خطاهای انسانی کاهش یابد.

2-2. اجرای قانون

به کشف، بازداشت، توان‌بخشی یا تنبیه افرادی که قوانین و هنجارهای حاکم بر جامعه را نقض می‏کنند، “اجرای قانون” گفته‌ می‌شود. از ارزشمندترین کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات دولتی می‌توان به مواردی از قبیل شناسایی تبهکاران، تشخیص و رسیدگی به جرائم اشاره کرد. انتظار می‌رود تأثیرات هوش مصنوعی بر این حوزه همچنان افزایش یابد. در حال حاضر مواردی که بیش از همه و با هدف اجرای قانون، فناوری هوش مصنوعی را به کار گرفته‌اند در ذیل، توضیح داده ‌شده‌اند.

رسیدگی به پرونده‏های جنایی:

علاوه بر قابلیت پردازش تصویر و بینایی ماشین، توانایی ارزشمند هوش مصنوعی در پردازش کلان‏داده‌‏ها و یافتن ارتباط بین داده‏‌های متنی، صوتی و تصویری با یکدیگر می‏تواند روند رسیدگی به پرونده‏های جنایی را تسریع بخشد. در این راستا، می‏توان به کمک سیستم‏‌های هوشمند، مدارک بالقوه را استخراج کرد، به‌طور اتومات اطلاعات ارزشمند و مرتبطی را ارائه داد و بر اساس درجه اهمیت، آن‌ها را رتبه‏بندی نمود. هوش مصنوعی با جلوگیری از جستجو بین داده‏های غیرمرتبط، تأثیر قابل ملاحظه‏ای در صرفه‏جویی زمانی ایجاد می‏کند. بنابراین، ماشین‌های هوشمند به تنهایی می‌توانند تبهکاران را شناسایی کرده و به مجریان قانون در یافتن فرد مظنون کمک ‌کنند. در همان حال، مجریان عدالت، مجموعه‌ای از مدارک و شواهد را در اختیار دارند که توسط سیستم‌های مختلف جمع‌آوری شده و جرم را با بیان جزئیات شرح می‌دهد که می‌توان بر مبنای این شواهد و مدارک، فرد مظنون را بازداشت یا تحت پیگرد قانونی قرار داد.

تشخیص چهره جهت شناسایی هویت افراد:

 فناوری تشخیص چهره برای ادارات پلیس، بسیار مهم است. افسران پلیس با استفاده از تشخیص چهره و داده‏‌های تصویری، مجرمان در حال فرار و افراد گمشده را شناسایی می‏کنند. در اکثر اوقات، فیلم‏های گرفته شده از دوربین‏‌های خیابانی دارای تصاویر باکیفیت بسیار پایینی هستند که مرور این تصاویر برای کسب اطلاعات کلیدی، بسیار دشوار و زمان‌بر است. بسیاری از سازمان‏‌های مجری قانون حتی نیروی انسانی کافی برای رسیدگی و تجزیه‌ و تحلیل حجم زیادی از داده‌‏های تصویری جمع‌آوری ‌شده برای حل همه پرونده‏های خود را ندارند. به واسطه پیشرفت تکنولوژی در قابلیت پردازش تصاویر، سیستم‌‏های هوشمند می‏توانند چهرۀ فرد خاصی را از بین جمعیت زیاد، شناسایی کنند. همچنین با قابلیت پردازش فایل‏های ویدئویی می‏توان به جعل هویت افراد پی برد. به عبارت دیگر، به کمک هوش مصنوعی می‏توان تشخیص داد که فیلم حاوی فرد مذکور، جعلی نبوده و مورد دستکاری عامدانه قرار نگرفته است.

پیش‏بینی جرم‏های محتمل‏‌الوقوع:

 با استفاده از هوش مصنوعی در خدمات دولتی می‏توان محل وقوع جرائم، افراد مجرم، انواع جرائم و قربانیان را پیش‏بینی نمود. در زمینه پیش‏بینی محل وقوع جرائم، الگوریتم‌‏های هوشمند با آنالیز نرخ وقوع جرم، تحلیل مکان و تعیین قسمت‏های ممکن جهت بروز جرم (با توجه به داده‏های گذشته)، به نیروی پلیس جهت شناسایی مکان‏های نیازمند نظارت و کنترل بیشتر کمک می‏نمایند. همچنین از هوش مصنوعی می‏توان در به تصویر کشیدن افرادی که در معرض خطر ارتکاب جرم هستند (با توجه به داده‏‌های جمع‌آوری ‌شده و تجزیه ‌و تحلیل الگوهای تاریخی) استفاده کرد.

از طرف دیگر، به کمک سیستم‌‏های هوشمند می‏توان سوابق کیفری و مجموعه داده‌های مرتبط با نظام‌های حقوقی و اجتماعی را تحلیل نمود و از این طریق ناحیه‌های نیازمند به حضور کارآگاهان یا متخصصان جرم‌شناسی را تعیین کرد و وقوع خطاهای انسانی در تحقیقات را کاهش داد. هم‌زمان با افزایش تعداد داده‌هایی که به الگوریتم داده می‌شود، میزان یادگیری الگوریتم هم به همان نسبت افزایش پیدا می‌کند. از این‌ رو، این ‌الگوریتم‌ها می‌توانند یک جنایت را قبل از وقوع، پیش‏بینی نمایند.

رسیدگی به جرائم عاری از خشونت:

 به کمک دوربین‏‌های ‌کار گذاشته شده در فضاهای عمومی و پردازش تصاویر آن‌ها، می‏توان شهروندان را رصد نمود و افرادی را که مرتکب جرائم خرد مانند عبور از طرح ترافیک می‏شوند، جریمه کرد. همچنین هوش مصنوعی، توانایی شناسایی الگوها در ناهنجاری‏‌های به وقوع پیوسته را دارد که از این قابلیت می‏توان در تشخیص جرائم بدون خشونت مانند کلاهبرداری و پول‌شویی استفاده کرد. تاکنون بانک‌‏ها از این قابلیت در تأمین امنیت خود بسیار بهره گرفته و نیروی انتظامی برای رسیدگی به این نوع از جرائم، از هوش مصنوعی، بسیار استفاده نموده است. به‌عنوان نمونه، سیستم‏‌های هوش مصنوعی در زمینه پول‌شویی، تراکنش‏های مشکوک را جهت یافتن رد و نشانی از عملیات پول‌شویی و تأمین مالی تروریست‏ها تحلیل و ارزیابی می‌‏کنند. در زمینه کنترل مرزها نیز اداره‏‌های گمرک به کمک پهبادهایی که به حسگر، دوربین و قابلیت فناوری تشخیص چهره مجهز هستند، از افرادی که در نزدیکی مرزها قرار دارند، فیلم‏برداری و تعیین می‏‌نماید که آیا تصاویر این افراد در پایگاه داده نیروهای پلیس وجود دارد یا خیر. همچنین به کمک این پهبادها رفتارها و اتفاقات مشکوک بررسی و به مسئولین مربوطه اعلام می‏‌گردد.

ربات‏های پلیس:

استفاده از ربات‏‌های فیزیکی برای انجام کارها به خصوص فعالیت‏‌هایی که برای انسان‏ها خطرناک هستند مانند خنثی کردن بمب و یا ورود به محیط‌‏های ناشناخته، یکی دیگر از کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات است. این ربات‏‌های هوشمند، توانایی شناسایی اشیا و افراد را دارند و با توجه به پردازش کلان‏داده‌‏ها می‏توانند به شناسایی الگو پرداخته و وقایع پیش رو را پیش‏بینی نمایند. کشور امارات ادعا نموده است که تا سال 2030، 25 درصد از نیروهای پلیس این کشور را ربات‏‌های پلیس تشکیل خواهند داد. این ربات‌‏ها می‌‏توانند با دیگران دست بدهند، به افسران پلیس، سلام نظامی بدهند و همچنین با استفاده از برنامه‌‏های تشخیص چهره می‏توانند از فاصله 60 فوتی، چهرۀ افراد را اسکن کنند.

2-3. مالیات

مالیات، هزینه‌های است که شهروندان بر اساس قانون به دولت می‏‌پردازند تا برای اداره امور کشور مورد استفاده قرار گیرد. تحولات پی‌در‌پی قوانین مالیاتی و پیچیدگی در نحوه محاسبه دقیق میزان پرداختی برای شهروندان، دشوار است و افراد، نیازمند یک سیستم کمک کننده برای محاسبه میزان پرداختی خود هستند. از سوی دیگر، فرارهای مالیاتی سبب شده‌است تا دولت‏ها برای رسیدگی این جرائم از تکنولوژی‌های جدید استفاده کنند. یکی از راهکارهای مؤثر جهت رفع مشکلات مربوط به پرداخت‏های مالیاتی، سیستم‌های هوش مصنوعی هستند که کارکردهای اصلی آن‌ها در دریافت و محاسبه مالیات به شرح زیر می‏‌باشد:

آمارگیری سریع و دقیق:

حجم داده‏‌ها و اطلاعات در یک سیستم مالیاتی، بسیار زیاد است. به کمک هوش مصنوعی می‏توان داده‌‏های مورد نیاز را با دقت بالا و در کمترین زمان از میان حجم زیاد اطلاعات، استخراج کرد. هوش مصنوعی، ارتباطات معنی‏‌داری میان داده‌ها برقرار می‏کند و بر اساس خروجی‌های آن، که از نتایج آمارگیری به دست می‌آید، به مدیران کمک می‏کند تا اطلاعات مورد نیاز را استخراج و تصمیمات درست اتخاذ نمایند.

پر کردن خودکار فرم‌های مالیاتی:

هوش مصنوعی به افراد، سازمان‏‌ها و کسب‌ و کارها کمک می‏کند تا فرم‌‏های خود را دیگر به صورت دستی پر نکنند. آن‌ها اطلاعات‌شان را وارد سیستم کرده، سپس هوش مصنوعی به صورت خودکار، فرم مالیاتی را تکمیل و به اداره مالیات ارسال می‏کند. این کار باعث صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌های در زمان شده و کاهش خطا را در هنگام پر کردن فرم مالیاتی به همراه دارد.

کشف کلاهبرداری‌های مالیاتی:

به کمک هوش مصنوعی می‏توان در انبوه اطلاعات و داده‌‏های ثبت شده، تقلب‏های مالیاتی و سرنخ‏‌های ظریف پنهان شده را پیدا کرد. به دلیل حجم بالای اطلاعات ممکن است تخلف و یا انحرافات از چشم حسابرسان، پنهان شود. با بهره‌گیری از قابلیت‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در خدمات مالیاتی می‌توان این خطاهای انسانی را کاهش داد و تخلفات را در اسرع وقت کشف کرد.

2-4. مدیریت حوادث طبیعی

هوش مصنوعی به‌عنوان یک فناوری مطرح شده می‏تواند در کاهش خسارات ناشی از حوادث طبیعی، تسهیل فرآیند آماده‌‏سازی، ارائه عکس‏العمل مناسب در شرایط وقوع حادثه و بازتوانی بعد از وقوع حادثه، مفید باشد. به عبارت دیگر به کمک سیستم‌‏های هوشمند می‏توان وقوع حوادث را پیش‏بینی، هشدار‏های به موقع به ساکنین و مسئولین ارسال کرد و در صورت نیاز، برنامه مناسب جهت تخلیه مکان ارائه نمود. در زمان وقوع حادثه، به کمک آسیب‏دیدگان شتافت و میزان خسارات وارده شده را برآورد نمود.  به‌عنوان نمونه، جهت نجات افراد در هنگام تخریب یک ساختمان بر اساس عواملی مانند زلزله و یا آتش‌‏سوزی، می‏توان در کنار سیستم‏های نظارت تصویری، از فناوری‏‌های پردازش تصویر و یادگیری ماشین استفاده نمود و ویژگی‏های انسانی را در زمان اندکی شناسایی کرد.

3.کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات شهری

خدمات شهری یکی از مهم‏ترین عرصه‏ها در حیطه خدمت‏رسانی به شهروندان است و سازمان‏‌های متعددی از قبیل سازمان‏های آب، برق، مخابرات، حمل ‏و ‏نقل و ترافیک در این زمینه فعالیت می‏کنند. شهرداری نیز از جمله سازمان‏هایی است که بخش عمده‏ای از خدمات شهری را بر عهده دارد. هوش مصنوعی و فناوری اینترنت اشیا توانسته‌است تأثیر بسزایی در نحوۀ ارائه خدمات شهری گذاشته و شهرها را به سوی شهر هوشمند، سوق دهند. کارکردهای هوش مصنوعی در ارائه خدمات شهری عبارتند از:

1-3. مدیریت انرژی

2-3. سیستم حمل و نقل شهری

3-3. فرسایش شهری

3-4. ارائه خدمات شهری به معلولین

در ادامه، هر یک از کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات شهری شرح داده می‏شود.

3-1. مدیریت انرژی

حفظ منابع باارزش انرژی و مدیریت صحیح آن یکی از مهم‌ترین موضوعات در دستور کار تمامی کشورهای جهان می‏باشد. استفاده بهینه از انرژی در کل چرخه تولید، توزیع و مصرف تحت عنوان “مدیرت انرژی” اطلاق می‏‌گردد. هوش مصنوعی در این زمینه می‌‏تواند در انجام امور زیر مثمر ثمر واقع شود:

• تسهیل مدیریت و رصد مصرف انرژی
• هوشمندسازی شبکه توزیع برق و آب منطبق با رفتار مصرفی مناطق مختلف
• پایش وضعیت کارکرد سیستم، شناسایی و پیشگیری از مشکلات در شبکه‏‌های برق و آب
• جمع‏آوری، گزارش‌‏دهی و به اشتراک‏‌گذاری اطلاعات از دستگاه‌‏های متصل به هم

به‌عنوان نمونه، می‏توان به کمک نرم‌‏افزارهای هوشمند، روشنایی لامپ‏‌های خیابان‏ها در بازه‏های زمانی مختلف را با توجه به مواردی از قبیل میزان تردد، وضعیت روشنایی طبیعی و ساعات شبانه‌‏روز، کنترل و مدیریت کرد به طوری که منجر به کاهش مصرف و هزینه‌‏های نگهداری شود. این امر مستلزم ایجاد یک شبکه بی‏سیم شهری و ارتقای فناوری اینترنت اشیا می‏باشد.

وجود پلتفرم‌‏های مجهز به فناوری هوش مصنوعی جهت کنترل مصرف انرژی نیز مثال دیگری از کاربرد هوش مصنوعی در این حوزه است. این پلتفرم‌‏ها تمامی داده‏‏های موجود در منابع مختلف اطلاعاتی یک مجموعه را که شامل دستگاه‌‏ها، تجهیزات و سنسورهاست جمع‏‌آوری کرده و پس از پردازش داده‏ها، کنترل مصرف انرژی را برای کاربر مقدور می‏سازد و فرصت‏‌هایی را که موجب کاهش مصرف و بهینه‌‏سازی شبکه انرژی آن مجموعه می‏‌شود، شناسایی می‏‌کند.

3-2. سیستم حمل ‌و نقل شهری

شهرداری‏ها به‌عنوان مسئولان حمل‌ و نقل عمومی و صاحبان خودروهای شخصی می‏توانند با استفاده از سیستم‏‌های مجهز به هوش مصنوعی، حمل‌ و نقل را به یک اقدام به مراتب امن‏‌تر و راحت‏‌تر تبدیل نمایند. از اهداف اصلی یک سیستم حمل‌ و نقل مناسب می‏توان مدیریت بهینه حمل‌ و نقل عمومی، افزایش امنیت، کاهش ترافیک و کاهش آلودگی را نام برد. در ادامه، به کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات شهری از منظر سیستم حمل و نقل اشاره می‌شود.

مدیریت حمل و نقل عمومی:

با استفاده از فناوری‏های هوش مصنوعی به‌ویژه اینترنت اشیا در سیستم حمل و نقل می‌توان بین عناصر شهری ارتباط برقرار کرد و آن‌ها را مدیریت نمود. به‌عنوان نمونه با تکیه بر قابلیت‏‌های اینترنت اشیا، شهروندان می‏توانند از مسیرهای عبوری اتوبوس‌‏ها و سایر وسایل نقلیه عمومی به‌طور لحظه‌های اطلاع پیدا کرده و تمام گزینه‏‌های ممکن برای رسیدن به مقصـدی مشـخص را بررسی نمایند. همچنین ابزارهای هوشمند با توجه به شرایط ترافیکی و گزینه‏های حمل و نقل موجود، در یافتن بهترین مسیر به مخاطب یاری می‏رسانند. علاوه بر این، مسئولین و برنامه‌‏ریزان شهری می‏توانند به کمک الگوریتم‏‌های هوش مصنوعی، زمان‌بندی و کنترل حرکت وسایل نقلیه عمومی را به بهترین نحو انجام دهند.

بهبود امنیت در وسایل حمل و نقل عمومی:

روزانه تعداد زیادی مسافر توسط وسایل حمل و نقل عمومی جابه­جا می‌شوند. حال این سوال مطرح است که چگونه می‏توان این مهم را به شیوه‌ای کارآمد و امن انجام داد تا ضمن شناسایی به موقع مشکلات بتوان در صورت لزوم اقدامات امنیتی متناسب را اجرا و از بسیاری از حوادث بعدی پیشگیری کرد. فرار از کرایه، یکی از مشکلات جدی در حمل و نقل عمومی در سراسر جهان است که نه تنها باعث کاهش درآمد می‏شود بلکه باعث ایجاد بی‏عدالتی و اضطراب در پرداخت شهروندان خوب نیز می‏گردد. به کمک قابلیت بینایی ماشین، سیستم‏‌های هوش مصنوعی و قدرت تجزیه‌ و تحلیل ویدئویی این نوع از سیستم‏ها، می‌توان انواع مختلف فرار از پرداخت کرایه را شناسایی نمود. علاوه بر این، تشخیص چهره و شناسایی افراد، یکی از کاربردهای حائز اهمیت هوش مصنوعی است. جهت تأمین امنیت و یا تهیه گزارش‌‏های مختلف، می‌توان اطلاعات حاصل از تشخیص چهره را بایگانی و کتابخانه‏ای از تصاویر ایجاد نمود. همچنین رفتارها و یا موارد مشکوک را می‏توان شناسایی کرد و در صورت وجود مورد مشکوک، هشدارهای لازم را برای مأموران مربوطه ارسال و عملیات بازرسی و پیشگیری در موارد تعریف شده را انجام داد.

مدیریت ترافیک شهری:

یکی از مشکلات حمل و نقل که مردم، روزانه با آن درگیر هستند، ترافیک‌های شهری است که می‏تواند منجر به تأخیر، تصادف و مصرف سوخت بیشتر شود. به کمک دوربین‏‌های کنترل ترافیک، حجم زیادی از داده‏های مربوط به ترافیک، جمع‏آوری می‏شود. با انتقال این داده‏‌ها به سرور‏های ابری و به کمک سیستم‏‌های مجهز به هوش مصنوعی در پردازش کلان‏داده‏ها می‏توان به کشف الگوهای ترافیک پرداخت و پیش‏بینی مواردی از قبیل ترافیک، خطر تصادفات یا انسداد جاده‏‌ها را در اختیار مسافران و عابران قرار داد. به بیانی دیگر، هوش مصنوعی، حرکت وسایل نقلیه را به واسطه کنترل هوشمند چراغ‏‌های راهنمایی، ارائه اطلاعات مفید بر نمایشگرهای دیجیتال و یا پیشنهاد مسیرهای مناسب، هدایت و کنترل می‏نماید. وقوع تصادفات و عدم وجود پارکینگ‏‌های مناسب از عوامل به وجود آمدن ترافیک می‏باشد که در ذیل، اثر هوش مصنوعی بر هر یک از این موارد، شرح داده می‌‏شود. از طرف دیگر، یکی از اثرات نگران‏کننده ترافیک شهری، ایجاد آلودگی هواست که به این نوع از کاربردهای هوش مصنوعی در خدمات شهری نیز اشاره می‏‌گردد.

پیشگیری از وقوع تصادفات:

سیستم‌‏های هوش مصنوعی با پردازش و تحلیل داده‏های ترافیکی بر اساس آنالیز تصاویر و فیلم‏های دوربین‏‌های نظارتی و سایر منابع اطلاعاتی مربوطه به کشف الگوهای پنهان در جریان‏های ترافیکی و رفتارهای خطرناک کمک می‏‌نماید. همچنین می‏‌توان علل وقوع تصادفات و عوامل تأثیرگذار را شناسایی نمود. این دانش‌‏های کسب شده می‏‌تواند در اتخاذ تصمیم‌‏گیری مناسب جهت وضع قوانین راهنمایی و رانندگی، جایابی مناسب دوربین‏های نظارتی یا مأموران در مکان‏های مناسب و پیاده‏سازی المان‏های مختلف شهری از قبیل چراغ راهنمایی، پل عابر پیاده، چراغ هشدار و سرعت‏گیر، مسئولین شهری را یاری رساند.

مدیریت پارکینگ‏ها:

علاوه بر این، مشکلات دسترسی و یا یافتن جای پارک مناسب نیز می‏تواند در ایجاد ترافیک بسیار اثرگذار باشد. تاکنون هوش مصنوعی، راهکارهایی برای رفع مشکلات مربوط به پارکینگ ارائه داده است. به‌عنوان نمونه، می‌‏توان به کمک سیستم‌‏های هوشمند، ورود و خروج وسایل نقلیه به پارکینگ مکان‏های بزرگ را مدیریت کرد. این امر به‌واسطه سنسورها و دوربین‏‌های تعبیه شده در ورودی پارکینگ و قابلیت پردازش تصویر، پلاک ماشین‌‏ها را اسکن و پردازش می‏‌نماید. سپس بر اساس آن، اجازه ورود، صدور بلیت و پرداخت ورودی به صورت اتوماتیک انجام می‏‌شود. پرداخت عوارض الکترونیکی بدون توقف در بزرگراه‏‌ها نیز از جمله دیگر کاربردهای هوش مصنوعی در کاهش ترافیک‏های جاده‏ای است.

مدیریت آلودگی هوا:

یکی از اثرات منفی وجود ترافیک شهری، آلودگی هواست که به بحرانی تأثیرگذار بر سلامت جسم و روان شهروندان تبدیل شده است. برای مسئولان کلان‏‌شهرها که در معرض ازدحام وسایل نقلیه و کیفیت نامساعد هوا هستند، ابزارهای پیش‏بینی می‏‌توانند راهکاری برای بهبود ترافیک و کنترل کیفیت هوا باشند. هوش مصنوعی تأثیرات قابل توجهی در پیش‏بینی آلودگی هوا با توجه به وضعیت فعلی و همچنین داده‏‌هایی مرتبط با فعالیت‏‌های انسانی مانند ترافیک، ساخت ‏و ساز، آتش‏سوزی زباله‏‌ها، صنایع و یا تراکم جمعیت دارد.

3-3. فرسایش شهری

فرسایش شهری Urban decay زمانی اتفاق می‏افتد که یک شهر یا قسمتی از آن در حالت خرابی و بی‏‌توجهی قرار می‏گیرد. به‌عنوان مثال، در بسیاری از مواقع، فرسایش و یا خرابی آسفالت‏ جاده‏‌ها منجر به ایجاد چاله و یا ناهمواری‏‌های خطرناک می‏‌گردد. امروزه شهرداری‌ها از پهبادها کمک می‌گیرند تا از مناطق مختلف شهری تصویر برداری کرده و سپس این تصاویر را به کمک فناوری بینایی ماشین، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. سیستم هوش مصنوعی پس از پردازش این تصاویر، مناطق فرسوده، آسفالت‌های خراب شده و چاله‌های شهری را مشخص می‌نماید. به طور کلی، استفاده از سیستم‌‏های مجهز به هوش مصنوعی در خدمات شهری باعث ‏صرفه‏جویی قابل ملاحظه‏ای در وقت و انرژی نیروی خدماتی شهرداری و همچنین افزایش رضایت شهروندان می‌گردد.

3-4. ارائه خدمات شهری به معلولین

جهت سهولت در رفت و آمد شهروندان معلول در سطح شهر به‌خصوص مکان‏هایی که در آن‌جا اختلاف ارتفاع وجود دارد، کفپوش‌‏هایی هوشمند ارائه شده که قابلیت تبدیل به سطح شیبدار را دارند و مشکلاتی از قبیل وجود اختلاف‌ سطح میان پیاده‌رو و خیابان، وجود حفره و چاله‌ی جاده‌‌ها را رفع می‏‌نمایند. این رمپ هوشمند از طریق ارتباط بلوتوث به گوشی هوشمند کاربر، متصل می‌شود. وجود یک ریزپردازنده و تعدادی حسگر در رمپ هوشمند باعث می‌‏شود هر زمان که فرد ناتوان از سطح شیبدار استفاده می‌کند، ریزپردازنده، اطلاعات مکانی را ثبت نموده تا مکان‌های نامناسب برای صندلی چرخدار در نقشه شناسایی شود. این مکان‌ها در یک برنامه‌ی کاربردی گوشی هوشمند و یک تارنما مشخص می‌شوند. اطلاعات این برنامه‌ی کاربردی برای مقامات محلی و شهرداری‌ها بسیار مفید خواهد بود. با کمک اطلاعات محیط‌های نامناسب، این مکان‌ها شناسایی شده و اقدامات لازم از سوی مقامات محلی انجام می‌شود.

جدول نمونه محصولات کاربردی هوش مصنوعی در دسته‌های مختلف خدمات

ردیف	نام محصول / خدمت	نام شرکت	نوع محصول	نوع ارائه	دسته	کارکرد
1	DoNotPay	DoNotPay	نرم‌ افزار	اپلیکیشن	خدمات دولتی	قانون و عدالت
2	One Concern	One Concern, Inc.	نرم‌ افزار	سامانه ابری	خدمات دولتی	مدیریت حوادث طبیعی
3	wildfire detection solution	Illumination Technologies Inc	نرم‌ افزار	سامانه ابری	خدمات دولتی	مدیریت حوادث طبیعی
4	Pinsent Masons	Pinsent Masons	نرم‌ افزار	سرویس ابری	خدمات دولتی	قانون و عدالت
5	STRAX Platform	STRAX Intelligence Group	نرم‌ افزار	سامانه ابری	خدمات دولتی	اجرای قانون
6	Leverton	Leverton	نرم‌ افزار	سرویس ابری	خدمات دولتی	مالیات
7	TAX-I	Deloitte Nederland	نرم‌ افزار	سرویس ابری	خدمات دولتی	– مالیات – ربات وکیل
8	Energyworx	Energyworx	نرم‌ افزار	سامانه ابری	خدمات شهری	مدیریت انرژی
9	Zensors Smart City AI Platform	Zensors	نرم‌ افزار	سرویس ابری	خدمات شهری	سیستم حمل ‌و نقل شهری
10	Quantela Platform	Quantela Inc.	نرم‌ افزار	سرویس ابری	خدمات شهری	– سیستم حمل ‌و نقل شهری – مدیریت انرژی
11	XenonStack	XenonStack	نرم‌ افزار	سرویس ابری	خدمات شهری  عمومی	–  سیستم حمل و نقل شهری – خودکارسازی فعالیت‏های اداری
12	Mya Recruit	Mya Systems	نرم‌ افزار	سامانه ابری	عمومی	استخدام هوشمند افراد
13	Mya Engage	Mya Systems	نرم‌ افزار	سامانه ابری	عمومی	استخدام هوشمند افراد
14	Promptgov	PromptGov Inc	نرم‌ افزار	سامانه ابری	عمومی	خودکارسازی فعالیت‏های اداری
15	Docskiff Smart Contract Analytics	Docskiff Inc	نرم‌ افزار	سرویس ابری	عمومی	خودکارسازی فعالیت‏های اداری