کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی ذهن انسان

کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی ذهن انسان، به روانشناسان این امکان را می‌دهد که تحلیل دقیق‌تری از عملکرد ذهن داشته باشند. این فناوری با توانایی شناسایی و تحلیل داده‌های زبانی، کمک بزرگی به روانشناسی می‌کند. هوش مصنوعی قادر به پردازش دقیق داده‌های زبانی است و کاربرد آن در روانشناسی، چه در آزمایشگاه‌ها و چه در مشاوره‌ها، به روانشناسان کمک می‌کند تا درک بهتری از ذهن انسان داشته باشند. هوش مصنوعی با توانایی‌های خود در شبیه‌سازی عملکردهای شناختی مانند یادگیری و حل مسائل، می‌تواند به روانشناسان در تحلیل و درمان بهتر کمک کند.

در نتیجه، کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی، به ویژه در شناسایی و تحلیل داده‌های ذهنی، ابزار قدرتمندی برای شناخت بهتر عملکرد مغز و رفتار انسان است و می‌تواند به روانشناسان در درک پیچیدگی‌های ذهن انسان یاری رساند.

هوش مصنوعی در جایگاه دستیار مورد اعتماد روانشناس

لوکتسن (2014) می‌گوید که هوش مصنوعی می‌تواند عملکرد یک پزشک را  برتر از عملکرد همتای انسانی‌اش، شبیه‌سازی کند؛ بنابراین هوش مصنوعی گاه در جایگاه دستیار مورد اعتماد روانشناس عمل می‌کند. موارد زیر نشان‌دهنده تکنولوژی پیشرفته ادراکِ هوش‌مصنوعی برتر از حس‌های انسانی، برای سنجش بیماری‌های روانی است و کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی را نشان می‌دهد:

• اشعه مادون قرمز تصویر ذهنی برای تشخیص دادن تغییرات درجه حرارت
• شناسایی عصب صورت برای تأیید هویت بیمار
• دریافت نوری حالت صورت و باز و بسته شدن صورت
• تحلیل آوایی برای ادراک دقیق تفاوت‌ها در ویژگی‌های گفتاری
• تحلیل بویایی برای شناسایی مسمومیت

هوش‌مصنوعی می‌تواند جلسات درمان را (چه به صورت حضوری برگزار شوند و چه به صورت غیرحضوری) هدایت کرده و سنجش‌های خودگردان انجام دهد؛ بنابراین هوش مصنوعی به عنوان دستیار مورد اعتماد روانشناس در طول درمان یا قبل از آن به شمار می‌آید. همچنین سنجش‌های فیزیکی مثل بالارفتن تپش قلب یا تغییرات درجه حرارت توسط هوش مصنوعی در پاسخ به سؤالات چالشی ، می‌تواند اطلاعات باارزش و روشنگری به متخصص بالینی بدهد.

کاربرد هوش‌مصنوعی در روانشناسی، فقط محدود به همین موارد نیست؛ ضبط اطلاعات، مدیریت نگهداری اطلاعات و راه‌اندازی اقدامات پیگیری خودکار توسط هوش‌مصنوعی زمان ارزشمندی دراختیار روانشناسان قرار می‌دهد.

ارتباط هوش مصنوعی و بیمار از طریق پردازش زبان طبیعی (NLP)

پردازش زبان طبیعی یکی از قابلیت‌های هوش مصنوعی است که به کامپیوترها امکان درک و تحلیل زبان انسانی را می‌دهد. این فناوری در روانشناسی برای درک زبان انسان و برقراری ارتباط با افراد به کار می‌رود. زبان انسان و اندیشه در ارتباط هستند و هوش مصنوعی قادر به تحلیل این داده‌ها است. ارتباط انسان و هوش مصنوعی از طریق پردازش زبان طبیعی، مانند چت بات‌های صوتی، برقرار می‌شود. در این فرایند، کامپیوتر صحبت‌های شخص را به متن تبدیل و پردازش کرده، سپس پاسخ را به صورت صوتی ارائه می‌دهد. این توانایی هوش مصنوعی در پردازش نحوی و معنایی زبان، با آزمون تورینگ نیز سنجیده می‌شود.

کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی از منظر پردازش زبان (NLP) چیست؟

روانشناسی با تحلیل ذهن و روان انسان سروکار دارد. زبان راه ارتباط بیمار با روانپزشک است و درعین‌حال  عامل مهمی در شناسایی درونیات انسان به شمار می‌رود. شناسایی زبان انسانی و تحلیل گفتار او توسط هوش‌مصنوعی از دقت بالایی برخوردار است و می‌تواند به روانشناسان کمک کند.

کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی از طریق پردازش زبان طبیعی یا (NLP) با تحلیل زبان به شخصیت‌شناسی کمک می‌کند و به تحلیل نظریات و احساسات شخص می‌پردازد. سیستم پردازش زبان طبیعی می‌تواند در جلسات روان‌درمانی به کار گرفته شود، به پزشکان بازخوردی از وضعیت بیمار بدهد و شرح حال بیمار و مشکلاتش یا تغییر الگوهای گفتاری بیماران را تشخیص دهد. در آخرین مرحله، هوش‌مصنوعی پیشرفته‌تر ممکن است با بیماران مکالمه داشته باشد.

بازنویسی جلسات درمان با سیستم‌های تشخیص گفتار

گفتار نیز یکی از ابزارهای ارتباطی انسان همچون نوشتن است و در روانشناسی عامل اساسی ارتباط بیمار و روانشناس به حساب می‌آید. بازنویسی جلسات درمان با سیستم‌های تشخیص گفتار یکی از موارد کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی است که به تشخیص الگوهای درمانی در محیط‌های بالینی کمک می‌کنند.

البته میزان دقت سیستم‌های تشخیص گفتار در رونویسی جلسات درمان بسیار مهم است. فناوری تشخیص گفتار به کامپیوتر امکان می‌دهد کلمات گوینده‌ای را که پشت تلفن یا میکروفن صحبت می‌کند، شناسایی کرده و حتی آن‌ها را به متن تبدیل کند؛ سیستم‌های تشخیص گفتار، آن را به داده تبدیل می‌کنند و سپس به تحلیل داده‌ها می‌پردازند.

هوش‌مصنوعی ارتباط مغز آدمی را با هوشی ماشینی نظیر هوش خودش ممکن ساخته است. از آنجا که هدف روانشناسی شناختی، درک و تحلیل ذهن انسان و توانایی‌های اوست، می‌توان امیدوار بود با پیشرفت هوش‌مصنوعی هرچه بیشتر از آن در تحلیل ادراک آدمی بهره جست و بر کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی افزود.

هوش مصنوعی در جایگاه مشاور

از دوران رنسانس با به رسمیت شناختن عقل انسانی به عنوان شاخصی برای جامعه انسان‌محور جدید، بشر وارد دوران مدرن شد، اما اکنون با پیشرفت هوش‌مصنوعی می‌توان گفت کامپیوترها به  ابزاری حتی برای مکالمه با انسان بدل شده‌اند. این آخرین سطح از کاربرد هوش‌مصنوعی در روانشناسی است که تا کنون به کار گرفته شده است؛ یعنی هنگامی که انسان می‌تواند از طریق چت‌بات‌های مجهز به هوش مصنوعی مشاوره دریافت کند.

از مزایای هوش مصنوعی در جایگاه مشاور این است که چت‌بات‎ها شخص را قضاوت نمی‌کنند. گاه ممکن است وظایف خاصی از سوی پزشک بر عهده چت‌بات گذاشته شود؛ گاه نیز ممکن است همه مراحل درمان توسط هوش مصنوعی ارائه شود. در این مکالمه پاسخ‌های هوش مصنوعی به بیماران در حد استاندارد است و قابلیت رشد یافتن دارد.

از جمله‌ چت‌بات‌های مشهوری که به ارائه‌ مشاوره می‌پردازند، می‌توان به الی(Ellie) اشاره کرد؛ روان‌درمانگری با هوش بالا که برای درمان معلولین مبتلا به استرس پس از سانحه ایجاده شده است. الی از طریق دقت در چهره‌ها  و حرکات سر و چشم می‌تواند شاخص‌های مربوط به بیماری‌های روانی را تشخیص دهد. همچنین چت‌بات کریم ((Karim یک روان‌درمانگر عرب‌زبان برای کمک به پناهندگان سوری است.

چت‌بات‌های برتر در حوزه روانشناسی انسان

چت‌بات‌های روانشناسی ابزارهایی هستند که از هوش مصنوعی برای ارائه پشتیبانی سلامت روان به کاربران استفاده می‌کنند. این چت‌بات‌ها با استفاده از روش‌های درمانی مختلف، مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و درمان دیالکتیکی-رفتاری (DBT)، به افراد کمک می‌کنند تا با اضطراب، افسردگی، استرس و سایر چالش‌های روانی مقابله کنند. این فناوری‌ها به‌طور ویژه برای افرادی مفید هستند که به دنبال پشتیبانی فوری و در دسترس هستند اما هنوز آماده مراجعه به درمان حضوری نیستند.

چت‌بات‌های روانشناسی قادر به ارائه مشاوره‌های روزانه، ردیابی وضعیت عاطفی و ایجاد برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده برای هر کاربر هستند. این پلتفرم‌ها همچنین به کاربران کمک می‌کنند تا الگوهای فکری منفی خود را شناسایی و آن‌ها را اصلاح کنند. در این زمینه، برخی از چت‌بات‌ها عملکردهای پیشرفته‌ای دارند که باعث شده‌اند به یکی از ابزارهای اصلی در حوزه سلامت روان تبدیل شوند.

وی بوت هلث (Woebot Health)

Woebot Health با استفاده از تکنیک‌های درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT)، درمان بین‌فردی (IPT) و درمان دیالکتیکی-رفتاری (DBT)، به کاربران کمک می‌کند تا با چالش‌های احساسی مانند اضطراب و افسردگی مقابله کنند. Woebot به صورت ۲۴ ساعته در دسترس است و از مکالمات متنی برای شناسایی الگوهای فکری و احساسی افراد استفاده می‌کند.

این پلتفرم علاوه بر تمرین‌های درمانی، از استانداردهای امنیتی پیشرفته برای حفاظت از داده‌ها استفاده می‌کند و مطابق با قوانین HIPAA است. Woebot توسط دکتر آلیسون دارسی در سال ۲۰۱۷ تأسیس شد و در حال حاضر در بیش از ۱۳۰ کشور در دسترس است.

کلر و من (Clare&Me)

کلر و من Clare&Me)   ابزار هوش مصنوعی است که به افراد دچار اضطراب و افسردگی خفیف خدمات پشتیبانی ۲۴ ساعته در زمینه سلامت روان ارائه می‌دهد. این ابزار با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته، حالات عاطفی کاربر را درک کرده و پاسخ‌های مناسب و شخصی‌سازی‌شده ارائه می‌دهد.

از مهم‌ترین ویژگی‌های کلر می‌توان به قابلیت استفاده از طریق واتس‌اپ یا تماس تلفنی، گفت‌وگوی شبیه انسان، محتوای تهیه‌شده توسط روانشناسان و تمرکز بر روانشناسی مثبت و خودیاری اشاره کرد. توانایی تعامل صوتی و یادآوری مکالمات گذشته، تجربه‌ای نزدیک به درمان سنتی ایجاد می‌کند.

همچنین کلر و من یک دوره آزمایشی رایگان ۷ روزه برای طرح پریمیوم ارائه می‌دهد که در آن کاربران می‌توانند بدون پرداخت اولیه، از خدمات نامحدود استفاده کرده و در صورت عدم رضایت، تنها با یک پیام اشتراک را لغو کنند.

Sonia  سونیا

سونیا یک همراه هوش مصنوعی برای سلامت روان است که به‌ویژه برای افراد مبتلا به اضطراب، افسردگی و استرس طراحی شده و به‌صورت ۲۴ ساعته در دسترس است. این اپلیکیشن با استفاده از تکنیک‌های درمان شناختی-رفتاری (CBT)، برنامه‌های ساختاریافته و جلسات خودجوش را برای مدیریت مشکلات سلامت روان ارائه می‌دهد.

ویژگی‌ها و مزایا

• دسترسی ۲۴ ساعته: سونیا همیشه آماده کمک است و زمان انتظار برای تعیین نوبت را حذف می‌کند.
• تکنیک‌های CBT: استفاده از درمان شناختی-رفتاری برای کمک به مدیریت اضطراب، افسردگی و استرس
• برنامه اضطراب عمومی: سونیا برنامه‌ای ۶ جلسه‌ای برای درمان اضطراب عمومی (GAD) ارائه می‌دهد.
• خلاصه جلسات و تکالیف: ارائه خلاصه جلسات و تمرینات عملی برای پیگیری پیشرفت
• تجربه قابل تنظیم: امکان انتخاب شخصیت درمانگر و تنظیم جلسات متناسب با ترجیحات کاربران

سونیا با ارائه برنامه اضطراب عمومی و امکان شخصی‌سازی درمانگر، از دیگر پلتفرم‌های مشابه متمایز می‌شود. این اپلیکیشن با هر تعامل به طور مداوم پاسخ‌های شخصی‌سازی‌شده‌تری ارائه می‌دهد.

سونیا یک دوره آزمایشی ۷ روزه رایگان ارائه می‌دهد که کاربران می‌توانند بدون پرداخت هزینه از تمامی ویژگی‌ها استفاده کنند.

Serena  سرنا

سرنا به‌عنوان برترین درمانگر هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ جایگاه خود را تثبیت کرده است و از طریق واتس‌اپ، پشتیبانی روانی لحظه‌ای و بی‌وقفه ارائه می‌دهد. این ابزار برای کمک به کاربران در مدیریت اضطراب و افسردگی طراحی شده و از تکنیک‌های مبتنی بر شواهدِ درمان شناختی-رفتاری (CBT) بهره می‌برد. سرنا به صورت ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته در دسترس است و همین ویژگی، آن را به یکی از در دسترس‌ترین و کاربرپسندترین راه‌حل‌های درمانی مبتنی بر هوش مصنوعی در بازار تبدیل کرده است؛ به‌ویژه برای افرادی که به دنبال پشتیبانی روانی بدون پیچیدگی‌های درمان سنتی هستند.

علاوه بر این، شخصی‌سازی که سرنا ارائه می‌دهد، آن را برجسته می‌کند. هوش مصنوعی از تعاملات قبلی یاد می‌گیرد و به‌طور مداوم پاسخ‌های خود را برای مطابقت بهتر با نیازهای کاربر تطبیق می‌دهد. این منجر به یک تجربه سلامت روان متغیر و کاملاً سفارشی‌شده می‌شود که هرچه بیشتر استفاده شود، بهبود می‌یابد.

یوپر (Youper)

یوپر یک اپلیکیشن سلامت روان است که از هوش مصنوعی و درمان شناختی-رفتاری (CBT) برای کمک به مدیریت اضطراب، افسردگی و چالش‌های احساسی استفاده می‌کند. این اپ به ویژه برای افرادی مناسب است که به دنبال پشتیبانی سلامت روان هستند اما هنوز آماده درمان حضوری نیستند. یوپر از طریق چت‌بات هوش مصنوعی به کاربران کمک می‌کند تا الگوهای افکاری و احساسی خود را شناسایی کرده و از ابزارهای CBT برای بهبود رفاه احساسی استفاده کنند.

ویژگی‌های کلیدی یوپر شامل تمرین‌های مبتنی بر CBT برای مدیریت اضطراب و افسردگی، چک‌این‌های روزانه با چت‌بات برای ردیابی خلق‌وخو و افکار، پیگیری پیشرفت و برنامه‌های سلامت روان شخصی‌سازی‌شده است. این اپ همچنین با فراهم کردن فضای خصوصی برای کاربران، امکان اشتراک‌گذاری احساسات بدون نیاز به درمانگر انسانی را فراهم می‌آورد.

یوپر یک دوره آزمایشی 7 روزه برای طرح پریمیوم خود ارائه می‌دهد و پس از آن کاربران باید اشتراک سالانه 89.99 دلار را خریداری کنند که شامل دسترسی نامحدود به چت‌بات، ردیابی سلامت روان و تمرین‌های شخصی‌سازی‌شده CBT می‌شود.

وایسا (Wysa)

وایسا (Wysa) یک اپلیکیشن سلامت روان مبتنی بر هوش مصنوعی است که به کاربران در مدیریت اضطراب، استرس و افسردگی کمک می‌کند.

برخی از ویژگی‌های کلیدی وایسا شامل موارد زیر است:

• تمرین‌های CBT، DBT، ذهن‌آگاهی، تکنیک‌های تنفس و مصاحبه انگیزشی، همگی مبتنی بر روش‌های علمی و اثبات‌شده
• چت‌بات هوش مصنوعی ناشناس برای کمک به کاربران در عبور از چالش‌های احساسی در محیطی امن و بدون قضاوت
• دسترسی به مربیان انسانی سلامت روان که راهنمایی شخصی و متنی ارائه می‌دهند برای کاربرانی که به پشتیبانی دقیق‌تری نیاز دارند
• بسته‌های خودمراقبتی برای مقابله با چالش‌های خاص روانی از جمله استرس، مدیریت خشم و بهبود خواب
• وایسا برای افرادی مناسب است که هم به ابزارهای خودیاری نیاز دارند و هم در صورت لزوم می‌خواهند با مربیان انسانی در ارتباط باشند.

وایسا یک دوره آزمایشی ۷ روزه از طرح پریمیوم ارائه می‌دهد که کاربران برای شروع آن باید اطلاعات کارت اعتباری خود را وارد کنند. در این دوره، کاربران می‌توانند به تمام امکانات پریمیوم، از جمله دسترسی به مربیان انسانی، دسترسی داشته باشند پیش از آنکه بخواهند اشتراک بخرند.

وایسا بر روی سیستم‌عامل‌های iOS و اندروید در دسترس است. کاربران می‌توانند آن را از اپ استور اپل یا گوگل پلی استور دانلود کنند و از آن روی طیف وسیعی از دستگاه‌ها استفاده کنند.

نتیجه‌گیری

هوش‌ مصنوعی از آنجا که توانایی پردازش زبان انسان را دارد و قادر به برقراری ارتباط با ماست، کاربردهای مهمی در سنجش سخنان بیمار، ضبط جلسات درمانی و… دارد. هوش‌مصنوعی با تحلیل داده‌های گفتاری و نوشتاری بیمار در حوزه‌ تشخیص و پیش‌بینی در روان‌شناسی مؤثر است. همچنین توان تشخیص ابتلای افراد به افسردگی و سایر بیماری‌های روانی را دارد. هوش‌مصنوعی به کمک اطلاعات مطرح شده در فضای مجازی تشخیص می‌دهد که چه افرادی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های روانی قرار دارند و از این طریق نیز به روانشناسان کمک می‌کند.

کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی، با دقت در سنجش اطلاعات بیماران به پزشکان در اتخاذ تصمیم‌های بالینی کمک می‌کند. از مزیت‌های چت‌بات‌ها برای مشاوره درمانی، از بین بردن مقاومت برخی افراد برای مراجعه به روانشناس و همین‌طور کاهش هزینه‌های درمان است. قابل ذکر است هوش‌مصنوعی به دلیل دقت بالا در تجزیه و تحلیل داده‌های ذهن در درمان بیماری‌های روحی به روانشناسان کمک می‌کند، اما این به معنای جایگزینی ماشین با انسان در این حیطه نیست. چرا که هوش مصنوعی راه زیادی تا رسیدن به آن مرحله دارد و روانشناسی نیز هرگز بی نیاز از دخالت انسان نیست اما کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی از میزان خطای  انسانی کاسته و اطمینان خاطر بیشتری در کارهای آزمایشگاهی پدید آورده است.

سوالات متداول

• چگونه هوش مصنوعی می‌تواند به درمان افسردگی کمک کند؟

هوش مصنوعی از طریق چت‌بات‌ها و برنامه‌های درمانی مبتنی بر CBT و DBT می‌تواند به افراد کمک کند تا افکار منفی خود را شناسایی و اصلاح کنند. همچنین، به ارزیابی وضعیت روانی و ارائه پشتیبانی 24 ساعته می‌پردازد.

• آیا هوش مصنوعی جایگزین درمانگرهای انسانی می‌شود؟

هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین کامل درمانگر انسانی باشد، بلکه به‌عنوان یک ابزار مکمل برای درمانگران عمل می‌کند و به افراد پشتیبانی فوری و مستمر می‌دهد.

• آیا استفاده از هوش مصنوعی برای درمان مشکلات روانی عوارض دارد؟

استفاده صحیح و نظارت‌شده از هوش مصنوعی خطرات کمتری دارد، اما در صورت استفاده نادرست یا بدون مشاوره از متخصصان، ممکن است اثربخشی کاهش یابد.

انواع کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع مختلف را در هوشیو بخوانید