دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی پیرامون استفاده از هوش مصنوعی در حوزه بهداشت و درمان

سازمان بهداشت جهانی برای استفاده از هوش مصنوعی در حوزه بهداشت و درمان دستورالعملی صادر کرده است که به موجب آن، شش اصل کلی را جهت تضمین اثربخشی این فناوری برای جوامع مطرح می‌کند.

طی گزارشی که اخیراً از طرف سازمان بهداشت جهانی (WHO) منتشر شده است، این سازمان دستورالعمل‌هایی برای استفاده اخلاقی از هوش مصنوعی در حوزه بهداشت و درمان ارائه می‌کند.

فقدان اجماع عمومی برای استفاده اخلاقی از فناوری هوش مصنوعی باعث بروز اختلاف‌نظرهایی بین فعالان حوزه صنعت و تشدید نگرانی‌ها پیرامون پیامدهای احتمالی این فناوری شده است. در نتیجه، سازمان‌ها خود دست به کار شده و راهکارهایی برای آن ارائه کرده‌اند، مانند پیشنهاد اخیر سازمان ملی استاندارد و فناوری برای کاهش سوگیری در استفاده از هوش مصنوعی.

سازمان بهداشت جهانی نیز با انتشار این گزارش خود، با عنوان «اخلاق و حاکمیت هوش مصنوعی در خدمت بهداشت و درمان»، سعی دارد نگرانی‌های مشابه پیرامون نقش احتمالی هوش مصنوعی و همچنین مزایای بالقوه‌ی آن را در این حوزه از صنعت برطرف کند.

این گزارش شش اصل کلی برای بکارگیری هوش مصنوعی مطرح می‌کند:
1. حفظ استقلال
2. ارتقا سطح سلامت، ایمنی، و منافع عمومی
3. تضمین شفاف‌‌سازی، توضیح‌پذیری و قابلیت فهم
4. پرورش مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی
5. تضمین شمول و برابری
6. ارتقاء هوش مصنوعیِ پاسخگو و پایدار

سازمان بهداشت جهانی امیدوار است این اصول مبنایی برای تمام ذینفعان هوش مصنوعی، از جمله دولت‌ها، سازندگان و عموم مردم، قرار گیرد.

اولین اصل مطرح شده در این گزارش، حفظ استقلال است. این اصل بر لزوم تصمیم‌گیری انسانی در پزشکی اشاره دارد و می‌گوید تصمیمات پزشکی باید توسط انسان انجام شود، نه ماشین. اصل دوم، سلامت، ایمنی و منافع عمومی را هدف قرار می‌دهد و اینطور بیان می‌کند که هوش مصنوعی، چه از لحاظ جسمی، چه از لحاظ روانی، نباید به مردم آسیب برساند.
اصل تضمین شفاف‌سازی، توضیح‌پذیری و قابلیت فهم به دنبال این است که شفاف‌سازی را نه تنها در میان سازندگان و نهادهای نظارتی، بلکه در میان متخصصان پزشکی و بیماران متاثر از آن، بهبود بخشد. اصل چهارم، یا به عبارتی پرورش مسئولیتپذیری و پاسخگویی، به صراحت اعلام می‌کند مسئولیت اطمینان از دستیابی فناوری به نتایج مورد نظر بر عهده ذینفعان آن است و در صورت بروز مشکل، باید چاره‌جویی‌های لازم جهت اصلاح آن وجود داشته باشد.

پنجمین اصل مطرح شده در این گزارش، یعنی تضمین شمول و برابری، به دسترسی همگان به هوش مصنوعی در حوزه بهداشت و درمان که از آن استفاده شده، اشاره می‌کند. اصل شمول به این نکته اشاره دارد که هوش مصنوعی حوزه بهداشت و درمان باید به گونه‌ای طراحی شود که همه انسان‌ها، مطابق با منشور حقوق بشر، با هر خصوصیتی، اعم از سن، جنسیت، یا نژاد، به آن دسترسی برابری داشته باشند. این اصل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا سوگیری در هوش مصنوعی کماکان نگران‌کننده است.

اصل آخر، ارتقا هوش مصنوعی پاسخگو و پایدار، به این معنا است که هوش مصنوعی باید کمترین تأثیرات منفی را بر محیط زیست داشته باشد. این اصل همچنین به ارزیابی همیشگی محصولات هوش مصنوعی هنگام استفاده اشاره دارد.
این گزارش همچنین برای ذینفعان پیشنهادات کاربردی ارائه می‌کند و بر تداوم همکاری بین بخش دولتی و خصوصی با هدف تضمین پاسخگویی، تاکید دارد.

این گزارش، با اشاره به اینکه هوش مصنوعی برخی از فرآیندهای پزشکی را بهبود بخشیده است، جزئیات مهم‌ترین موارد کاربرد هوش مصنوعی به عنوان ابزاری پشتیبان در این حوزه را بیان می‌کند. این موارد شامل تشخیصهای پزشکی و مراقبت‌های بالینی، تحقیقات پزشکی و ساخت دارو، مدیریت و برنامه‌ریزی سامانه‌های بهداشتی و بهداشت عمومی و نظارت بر آن است.
دکتر تدروس آدنوم گبریزس ، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی اینطور اظهار داشت که: «مانند تمام فناوری‌های نوین، هوش مصنوعی ظرفیت عظیمی برای بهبود سلامت میلیونها انسان در سراسر جهان دارد، اما مانند آن‌ها نیز می‌تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد و آسیب برساند.»

این سند طی یک فرآیند دو ساله و در نتیجه همکاری 20 متخصص با سازمان بهداشت جهانی تهیه شده است و سعی دارد اصولی را شناسایی کند که منجر به استفاده صحیح از هوش مصنوعی در زمینه بهداشت و درمان می‌شود. دو دپارتمان «سلامت و نوآوری‌های دیجیتالی» و «پژوهش‌های بهداشتی» تدوین سند را بر عهده داشته‌اند.