نگاهی گذرا به اینترنت اشیاء در ایران

فناوری نوین اینترنت اشیاء توانسته است به یکی از مهم‌ترین فناوری‌های قرن ۲۱ تبدیل شود. در این فضا ما شاهد ملاقات و همکاری دنیای فیزیکی با دنیای دیجیتال هستیم. در حقیقت، اینترنت اشیاء (IoT) که به لطف فناوری هوش مصنوعی ایجاد و شناخته شده است، همان میلیاردها دستگاهی است که در همه جای دنیا وجود دارند و در حال حاضر، به اینترنت متصل هستند. استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای زیادی از پرتو این فناوری نوین در حال گسترش‌اند و خوشبختانه در ایران نیز این تکنولوژی در حال رشد است، به‌نحوی که در چند سال اخیر، اینترنت اشیاء در ایران رتبه بیستم دنیا را از آن خود کرده است. در این مقاله، ضمن پرداختن به مسائل مرتبط با این فناوری، ورود و تأثیر اینترنت اشیاء در ایران را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

اینترنت اشیاء

اینترنت اشیاء یا همان IOT (Internet of Things)  به میلیاردها دستگاه فیزیکی در سراسر جهان اطلاق می‌شود که اکنون به اینترنت متصل هستند و همه داده‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و به اشتراک می‌گذارند. اتصال اشیاء مختلف و افزودن حسگرها به آن‌ها سطحی از هوش دیجیتالی را به دستگاه‌ها می‌افزاید و به‌نوعی ساختار دنیای اطراف ما را هوشمندتر می‌کند. در حقیقت، کشورهای زیادی در سراسر دنیا برای راه‌اندازی و بهره‌وری از اینترنت اشیاء اقدام کرده‌اند، چراکه این فناوری، یکی از تکنولوژی‌های کلیدی انقلاب صنعتی چهارم در دنیا محسوب می‌شود. کشورهایی مثل آمریکا، چین، آلمان، سنگاپور، برزیل، کره جنوبی و هند را می‌توان از پیشگامان استفاده و توسعه اینترنت اشیاء قلمداد کرد که سرمایه‌های زیادی را به بهره‌مندی از این تکنولوژی اختصاص داده‌اند که البته اینترنت اشیاء در ایران نیز در مقایسه با سایر کشورها از رشد چشمگیری برخوردار است.

حقیقت این است که تولید محصولاتی که زندگی انسان‌ها را آسان‌تر می‌کند، حاصل دسترسی به اطلاعات بیشتر برای زندگی است؛ به‌طور مثال، اطلاع از میزان بنزین خودروی شما و دانستن هر آنچه در یخچال وجود دارد، نمونه‌هایی از استفاده‌های اینترنت اشیاء هستند؛ اما نکته اینجاست که راحت‌تر شدن زندگی انسان‌ها خود پیچیدگی‌هایی را به دنبال خواهد داشت که مختص دنیای مدرن است که البته اینترنت اشیاء در ایران نیز تا حدودی از این موضوع مستثنی نیست. به عبارت دیگر، با وجود اینکه اینترنت اشیاء از طریق انتقال اطلاعات به آسان‌تر شدن زندگی کمک کرده است، اما از طرفی، به پیچیدگی آن نیز دامن زده است که می‌بایست راهکارهای آن در دستور کار قرار گیرد.

کارکرد اینترنت اشیاء

یک اکوسیستم اینترنت اشیاء متشکل از دستگاه‌های هوشمند مبتنی بر وب است که از سیستم‌های تعبیه‌شده مانند پردازنده‌ها، حسگرها و سخت‌افزارهای ارتباطی برای جمع‌آوری، ارسال و عمل بر روی داده‌هایی که از محیط خود به دست می‌آورند، استفاده می‌کنند. در واقع، کارکرد اینترنت اشیاء به‌گونه‌ای است که دستگاه‌های این فناوری نوین، اشیاء داده‌های حسگری را که جمع‌آوری می‌کنند، با اتصال به دروازه اینترنت اشیاء یا سایر دستگاه‌های لبه به اشتراک می‌گذارند که در آن داده‌ها یا به ابر ارسال می‌شوند، تا به‌صورت محلی تجزیه و تحلیل شوند یا با سایر دستگاه‌های مرتبط ارتباط برقرار می‌کنند و بر اساس اطلاعاتی عمل می‌کنند که از یکدیگر دریافت می‌کنند. دستگاه‌ها بیشتر کار را بدون دخالت انسان انجام می‌دهند، اگرچه افراد می‌توانند با دستگاه‌ها تعامل داشته باشند.

لازم به ذکر است، اینترنت اشیاء می‌تواند از هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی برای کمک به آسان‌تر و پویاتر کردن فرایندهای جمع‌آوری داده‌ها نیز استفاده کند.

اهمیت اینترنت اشیاء

اینترنت اشیاء یکی از مهم‌ترین فناوری‌های زندگی روزمره است، به‌نحوی که به مردم کمک می‌کند زندگی و کسب‌وکار خود را هوشمندانه‌تر پیش ببرند و همچنین کنترل کاملی بر زندگی خود داشته باشند. در واقع، اهمیت اینترنت اشیاء تا جایی است که این فناوری علاوه بر ارائه دستگاه‌های هوشمند برای خودکارسازی خانه‌ها، اینترنت اشیاء برای تجارت نیز ضروری است. این فناوری نگاهی عمیق به عملکرد سیستم کسب‌وکارها می‌اندازد و بینش‌هایی را در مورد همه چیز از عملکرد ماشین‌ها گرفته تا زنجیره تأمین و عملیات لجستیک ارائه می‌دهد. اینترنت اشیاء در ایران نیز از چنین اهمیتی برخوردار است.

در حقیقت، اینترنت اشیاء شرکت‌ها را قادر می‌سازد، تا فرایندها را خودکار کنند و هزینه‌های نیروی کار را کاهش دهند. این تکنولوژی ضمن کاهش ضایعات و بهبود ‌بخشیدن به ارائه خدمات، تولید و تحویل کالا را کم‌هزینه‌تر می‌کند و نیز شفافیت را در معاملات مشتری مدنظر قرار می‌دهد.

اینترنت اشیاء در ایران

با توجه به اهمیت اینترنت اشیاء در زندگی روزمره و فضای کسب‌وکار، از مدت‌ها پیش دولت‌ها سعی در تأمین زیرساخت‌ها نموده‌اند و هزینه‌های هنگفتی برای توسعه این تحول عظیم صرف کرده‌اند. کشور ایران با شروع به‌موقع این تحول تکنولوژی، توانسته است به‌عنوان بیستمین کشور فعال در زمینه اینترنت اشیاء خود را در دنیا مطرح نماید. در حال حاضر، نقشه زیرساخت‌های اینترنت اشیاء در ایران در پژوهشکده فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته است. در خصوص راه‌اندازی اینترنت اشیاء در ایران، مؤسس اینترنت اشیاء در اروپا که برای حضور در یک سمینار به ایران سفر کرده بود، خاطرنشان کرد که برای این کار ضرورتاً نیاز به اینترنت با پهنای باند بالا نیست و این امکان وجود دارد که از فناوری‌هایی مانند بلوتوث و RIDF یا شناسایی فرکانس رادیویی نیز برای مراحل مقدماتی آن کمک گرفت.

شروع شکل‌گیری اینترنت اشیاء در ایران در خلال سال‌های 93 و 94 رقم خورد؛ یعنی از زمانی که بخش خصوصی با دولتی در خصوص این فناوری تعامل برقرار کرد. پس از آن، فعالان این تکنولوژی به این حوزه ورود پیدا کردند و این موضوع، شروعی برای ساخت نمونه‌های اولیه‌ در خصوص هوشمندسازی صنایع انرژی، بهداشت و درمان، ساختمان و… بود. سپس بخش خصوصی و دولتی در قالب یک نهاد غیر‌دولتی پیشرو، کارگروهی را راه‌اندازی نمودند، تا از طریق آن، یاری‌رسان مسائل زیر باشند:

• شکل‌گیری و تقویت اکوسیستم اینترنت اشیاء در ایران
• همفکری و هم‌افزایی با نهادهای حاکمیتی برای سیاست‌گذاری درست و مؤثر و رفع چالش‌ها
• تقویت توانمندی‌های بومی در گسترش خدمات متنوع و کاربردی در کشور
• کمک به گسترش فعالیت تلاشگران ایرانی اینترنت اشیاء در بازارهای بین‌المللی
• هم‌افزایی به‌منظور ایجاد و بهره‌برداری از فرصت‌های کسب‌وکار برای فعالان حوزه اینترنت اشیاء در ایران

پس از آن، شرکت‌های مختلفی در قالب پروژه‌های خود، گام‌های مهمی در پیشبرد این هدف برداشتند. هرچند در طول سال‌های بعد، با ایجاد مشکلات اقتصادی، بازار اینترنت اشیاء رو به کسادی رفت، اما همچنان، پروژه‌ها و استارتاپ‌های اینترنت اشیاء در ایران در حوزه‌های حمل‌ونقل، مدیریت انرژی، حفظ محیط‌زیست، کشاورزی، دامپروری، آموزش، سلامت، هوشمندسازی ساختمان‌ها و واحدهای تولیدی به فعالیت خود مشغول‌اند. شرکت‌های ایرانسل، همراه اول، آفرینش سامانه مهر، سامانه آریا همراه، پارس نت و گروه طیف برخی از فعالان شناخته‌شده بازار اینترنت اشیاء در ایران هستند.

برخی از طرح‌های فناوری نوین اینترنت اشیاء در ایران از این قرارند:

تهران هوشمند: در خصوص این طرح، تاکنون پروژه‌های مهمی نظیر سامانه تهران من، سامانه با هم، پارک حاشیه‌ای، سامانه API، سامانه شفافیت، سامانه داده نمای تهران، نقشه همراه تهران موسوم به رایا، سامانه تشخیص موقعیت مکانی و پلتفرم یکپارچه پرداخت QRCode ناوگان تاکسیرانی با موفقیت به پایان رسیده‌اند.

حمل‌ونقل جاده‌ای هوشمند: یکی دیگر از نمونه‌های اینترنت اشیاء در ایران در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای است که باید در این خصوص، به سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان (سپهتن) حمل‌ونقل عمومی کشور اشاره کرد که ماحصل همکاری ناجا، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است. در حال حاضر، تمامی اتوبوس‌های مسافری برون‌شهری کشور به این سامانه مجهز شده‌اند.

فهام، شبکه هوشمند کشور: سامانه هوشمند اندازه‌گیری و مدیریت انرژی (فهام) در حوزه مدیریت انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در واقع مشخصات این سامانه با توجه به نیازمندی‌های وزارت نیرو و نفت از سوی سازمان بهره‌وری انرژی ایران تدوین شده است. کاربرد اصلی این سامانه به عنوان نمونه‌ای دیگر از اینترنت اشیاء در ایران، قرائت و کنترل هوشمند بار و مدیریت انرژی با استفاده از فناوری‌های نوین است.

ردیابی هوشمند (پابند الکترونیکی): پیاده‌سازی پروژه پابند الکترونیکی برای زندانیان یکی دیگر از موارد استفاده اینترنت اشیاء در ایران است که موجب کاهش جمعیت کیفری و کمک به خانواده زندانیان شده است.

کشاورزی هوشمند: سیستم نظارت و هشدار زودهنگام کشاورزی، سامانه هوشمندی است که با دریافت، انتقال و رصد پارامترهای محیطی تأثیرگذار مانند رطوبت خاک و هوا، دما، سرعت و جهت باد و تشعشع خورشید، امکان تحلیل هوشمند وضعیت اقلیمی را فراهم می‌کند.

دامداری و دامپروری هوشمند: محققان اینترنت اشیاء در ایران در دانشگاه صنعتی شریف، دستگاهی ساخته‌اند که با نظارت هوشمندانه سبب افزایش کیفیت حفاظت از دام می‌شود.

پروژه نصب کنتور هوشمند برای مشترکان: کنتورهای هوشمند برای شفاف شدن رفتار مصرف و نظارت مصرف‌کننده بر سیستم و صورتحساب خود، اطلاعات را برای او ارسال می‌کنند. این کنتورها اطلاعاتی از قبیل مصرف برق، میزان ولتاژ، جریان و ضریب توان را ثبت می‌کند.

در حقیقت، بررسی و دقت نظر در بازار اینترنت اشیاء در ایران، به تسهیل روند تولید و توسعه محصولات و خدمات این حوزه کمک خواهد نمود و به‌نوعی با شناخت بیشتری از وضعیت موجود به تمامی محققان و فعالان این عرصه امکان ادامه بهتر و آگاهانه‌تر کار و کسب خود را خواهد داد.

نتیجه‌گیری

شاید باورپذیر نباشد، اما ارتباط یکپارچه بین افراد ناشی از متصل شدن اشیاء از طریق دستگاه‌های تعبیه‌شده به اینترنت بوده است. اشیائی همچون وسایل آشپزخانه، ماشین‌ها، ترموستات‌ها و مانیتورهای کودک. در حقیقت، در این دنیایی که بیش از حد به یکدیگر متصل است، سیستم‌های دیجیتال قادرند تعاملات بین اشیاء متصل را ضبط، نظارت و تنظیم نمایند. این مسئله در ایران نیز در حال انجام است. فناوری نوین اینترنت اشیاء در ایران این امکان را برای استارتاپ‌های نوین حوزه IoT فراهم کرده است که به شیوه‌ای آسان، اطلاعات خود را گسترش دهند و پیشرفت‌های دانش‌بنیان خود را تسریع ببخشند. در واقع، اینترنت اشیاء در ایران

با حمایت از کسب‌وکارهای نوآورانه در حال مهیا کردن شرایطی است که این کسب‌وکارهای نوپا مجال عرضه‌اندام داشته باشند.

امید است ادارات و سازمان‌ها با استفاده از فناوری اینترنت اشیاء در ایران کارآمدتر عمل کنند و رضایت مشتریان را بهتر جلب نمایند و در نهایت، منجر به رشد کسب‌وکارها گردند.

انواع کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع مختلف را در هوشیو بخوانید