نفوذ روزافزون هوش مصنوعی در متون علمی 

واقعیت آن است که «اصالت» تحقیقات علمی، باعث پیشرفت و افزایش کیفیت آن‌ها می‌شود و این موضوع مستقیماً روی پیشرفت مداوم علم تأثیر می‌گذارد؛ زیرا هر آزمایش، تحلیل و نتیجه‌گیری بر اساس تحقیقاتی بنا شده که در گذشته انجام شده است. از طرفی توجه به اصالت تحقیقات کمک می‌کند تا بسیاری از سؤالات بی‌پاسخ بشر به جواب برسند!

خوب است بدانید که پژوهشگران، مدت‌هاست که برای انتقال مفاهیم پیچیده به «زبان» تکیه کرده‌اند. اولویت در نوشتن مقالات علمی، واضح بودن و عینیت است؛ از طرفی به کار بردن اصطلاحات علمی و تخصصی در اولویت قرار دارد. بااین‌حال، اخیراً روندی در نگارش علمی به وجود آمده که به‌شدت تعجب‌برانگیز است. برای مثال در نگارش‌ها و ادبیات علمی، استفاده از صفت‌های خاص و اغراق‌آمیز بسیار زیاد شده است.

«اندرو گری» برای درک این موضوع، تحقیق جالبی انجام داد و نتایج آن را در نشریه ال پائیس (El Pais) منتشر کرد. این تحقیق نشان داد که مقالات علمی در سال 2023 شاهد تغییراتی جدی بوده‌اند. گری با بررسی تعداد زیادی از مقالات علمی منتشرشده در سال 2023 کشف کرد که استفاده از الفاظ و صفات خاص و اغراق‌آمیز با افزایش چشمگیری همراه بوده است.

برای مثال، استفاده از واژه‌هایی مانند «دقیق» (meticulous) و «پیچیده» (intricate) با رشدی انفجاری همراه بوده است. نکته عجیب آن‌که این افزایش شوکه‌کننده به شکل معناداری با گسترش استفاده از مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) مثل چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) هم‌زمان است.

این ابزارهای هوش مصنوعی، به‌خاطر توانایی‌شان در تولید متن باکیفیت در حد انسان یا شبیه به آن، بسیار محبوب و معروف شده‌اند. همچنین آن‌ها عمدتا از ادبیات آمیخته با ذوق هنری و توصیفات خاص استفاده می‌کنند. هرچند هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان دستیار در تحقیقات علمی کمک‌ برساند؛ با این حال استفاده از آن‌ها در نگارش مقالات علمی، نگرانی‌هایی را به وجود آورده است.

برای درک بهتر ابعاد این موضوع، بخشی از مقدمه مقاله‌ای با عنوان «ساختار توری متخلخل سه‌بعدی جداساز سلولز آرمید -چارچوب فلزی- آلی مس، عملکرد الکتروشیمیایی آند باتری فلزی لیتیوم را بهبود می‌بخشد» (منتشرشده در مارس 2024) آورده شده است.

«در این مقاله اثبات شده است که باتری‌های فلزی لیتیوم به دلیل پتانسیل پایین الکترود و ظرفیت نظری بالا، جایگزین‌های امیدوارکننده‌ای برای باتری‌های شارژپذیر با چگالی انرژی بالا هستند…»، ژانگ و همکاران، مارس ۲۰۲۴.

در این مقدمه، می‌توانید به‌خوبی استفاده از صفات اغراق‌آمیز و خاصی مثل «امیدوارکننده» را در مقالات علمی ببینید.

درست است که هوش مصنوعی زندگی ما را آسان‌تر می‌کند، اما نباید کورکورانه به آن ایمان داشته باشیم. درواقع پژوهشگران بهتر است از هوش مصنوعی برای کارهای خود ایده و الهام بگیرند، نه اینکه همه کارها را به آن بسپارند.

اگرچه اندرو گری در پژوهش خود می‌گوید که «فکر می‌کنم مواردی که پژوهشگر تمامی مقاله خود را با استفاده از هوش مصنوعی بنویسد، بسیار نادر است» اما با کمی تحقیق و بررسی می‌توان فهمید که این اتفاق آن‌قدرها هم نادر نیست!

ضرورت اصالت و شفافیت در تحقیقات علمی در عصر هوش مصنوعی

اصالت، جوهره پیشرفت علمی است. هر کشف جدیدی بر بستر دانش موجود بنا می‌شود و ما را یک گام به درک بهتر حیات بشر نزدیک می‌کند.

اهمیت اصالت، فراتر از صرف اجتناب از سرقت علمی است. پیشرفت علمی با توانایی به چالش کشیدن الگوهای موجود و ارائه «توضیحاتی نوآورانه» اتفاق می‌افتد. اگر ابزارهای هوش مصنوعی بخواهند کل مقالات علمی را بنویسند، خطر تداوم سوگیری‌های موجود یا نادیده گرفتن پرسش‌های حیاتی وجود دارد. علم با کمک تفکر و توانایی پرسیدن «چه می‌شود اگر؟» شکوفا می‌شود.

نفوذ هوش مصنوعی در نگارش‌های علمی، اهمیت شفافیت و بررسی دقیق‌تر مقالات را نیز بیشتر کرده است. دانشمندان ازلحاظ اخلاقی موظفند هر ابزار یا روشی را که در پژوهش خود به کار می‌گیرند، ازجمله استفاده از هوش مصنوعی برای کمک به نگارش مقاله، اعلام کنند. این امر به داوران و خوانندگان اجازه می‌دهد تا کار را به طور کامل ارزیابی و درستی آن را بررسی کنند.

علاوه‌براین، جامعه علمی باید دستورالعمل‌های شفافی را در مورد استفاده مناسب از هوش مصنوعی در نگارش پژوهشی تدوین کند. درحالی‌که هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری ارزشمند برای تولید پیش‌نویس یا خلاصه‌سازی داده‌های پیچیده باشد، اما هرگز نباید جایگزین تخصص و تفکر انتقادی انسان شود.

با پیشرفت فناوری هوش مصنوعی، برقراری بحث‌های آزاد در مورد نقش مناسب آن در تلاش‌های علمی، امری حیاتی است. جامعه علمی با تقویت شفافیت و اولویت دادن به اصالت، می‌تواند اطمینان حاصل کند که هوش مصنوعی همچنان ابزاری برای پیشرفت باقی می‌ماند، نه ابزاری میان‌بر که اساس کشفیات علمی را تضعیف می‌کند.