پیش‌بینی‌های دقیق Ex Machina درباره آینده هوش مصنوعی

پیش از آنکه «سم آلتمن»، مدیرعامل OpenAI، با پدر بمب اتم مقایسه شود و «ایلان ماسک» و «جف بزوس» به چهره‌هایی جنجالی تبدیل شوند، سینما پیش‌بینی چنین شخصیت‌هایی را در قالب «نیتن بیتمن» ارائه کرده بود. بیتمن، میلیاردر فناوری، عاشق بدن‌سازی و توسعه‌دهنده هوش مصنوعی، در Ex Machina (2015) با بازی درخشان «اسکار آیزاک» به تصویر کشیده شد.

این فیلم که نویسندگی و کارگردانی آن را گارلند بر عهده داشت، در ظاهر داستان نسخه‌ای مدرن از آزمون تورینگ است. نیتن، مغز متفکر پشت شرکتی شبیه گوگل یا فیس‌بوک، در خفا یک هوش مصنوعی انسان‌نما به نام آوا (با بازی آلیسیا ویکاندر) را توسعه داده و از کالب (دامنال گلیسون)، برنامه‌نویسی بااستعداد، دعوت می‌کند تا در اقامتگاه دورافتاده‌اش حضور یابد و بررسی کند که آیا آوا به خودآگاهی رسیده است یا نه.

اما فیلم فراتر از یک داستان ساده درباره آزمون تورینگ است؛ گارلند به شکلی دقیق و پیش‌بینانه، جنبه‌هایی از آینده فناوری و اخلاقیات مرتبط با هوش مصنوعی را به تصویر کشیده است.

آوا، پیش‌بینی دقیق از مکالمات هوش مصنوعی

در سال ۲۰۱۵، زمانی که Ex Machina اکران شد، هوش مصنوعی هنوز تا حد زیادی مفهومی تئوریک محسوب می‌شد و چت‌بات‌ها به ندرت می‌توانستند مکالماتی شبیه به انسان داشته باشند. اما گارلند در طراحی شخصیت آوا، روشی را به نمایش گذاشت که بعدها به مدل غالب در سیستم‌های هوش مصنوعی تبدیل شد.

وقتی کالب برای اولین بار با آوا ملاقات می‌کند، از توانایی‌های زبانی او حیرت‌زده می‌شود. او متوجه می‌شود که آوا پاسخ‌هایش را بر اساس احتمالات و به صورت تصادفی کنترل‌شده (stochastic) ارائه می‌دهد، برخلاف سیستم‌های قدیمی که همیشه یک پاسخ ثابت به یک سؤال مشخص می‌دادند. این همان چیزی است که امروز در چت‌بات‌هایی مانند ChatGPT، گوگل Gemini و Claude از Anthropic دیده می‌شود.

در زمان ساخت فیلم، این روش هنوز به‌عنوان راهکار غالب برای تولید متن شناخته نمی‌شد. اما گارلند، به طرز شگفت‌انگیزی، این مدل را برای مکالمات آوا انتخاب کرد؛ مدلی که اکنون پایه اصلی بسیاری از هوش‌های مصنوعی پیشرفته است.

مدیرعامل‌های فناوری؛ از نبوغ تا بی‌اخلاقی

در اوایل دهه ۲۰۱۰، میلیاردرهای فناوری از احترام ویژه‌ای برخوردار بودند. مدیران استارتاپ‌های بزرگ، با هاله‌ای از نبوغ و ثروت، در ذهنیت عمومی جایگاهی مثبت داشتند. اما Ex Machina این تصویر را به چالش کشید.

«نیتن بیتمن»، به عنوان مدیرعامل یک شرکت فناوری، فردی بی‌اخلاق، مستبد و مردسالار است. او کالب را به خانه‌اش دعوت می‌کند نه برای بررسی آوا، بلکه برای آزمایش اینکه آیا آوا می‌تواند از کالب برای فرار استفاده کند یا نه.

بیتمن همچنین آزمایش‌هایش را بدون هیچ نظارت قانونی انجام می‌دهد و تمامی هوش‌های مصنوعی زنانه‌ای که خلق کرده، بر اساس داده‌های شخصی و خصوصی افراد طراحی شده‌اند. او نماینده‌ای از بدترین ویژگی‌هایی است که بعدها به میلیاردرهای فناوری مانند ایلان ماسک و مارک زاکربرگ نسبت داده شد.

زمانی که Ex Machina اکران شد، رسوایی‌هایی نظیر استخراج داده‌های فیس‌بوک توسط کمبریج آنالیتیکا هنوز اتفاق نیفتاده بود. اما امروز، با افشای این نوع رفتارها، شخصیت بیتمن بیش از پیش به واقعیت نزدیک شده است.

سرقت داده‌ها؛ پیش‌بینی یک بحران اخلاقی

یکی از نکات کلیدی در Ex Machina، استفاده نیتن از داده‌های دزدیده‌شده برای آموزش هوش مصنوعی است. او از اطلاعات جمع‌آوری‌شده از موتور جستجوی شرکتش برای طراحی چهره و شخصیت آوا استفاده می‌کند.

این موضوع که در زمان اکران فیلم جنبه‌ای تخیلی داشت، حالا به بحرانی واقعی تبدیل شده است. شرکت‌هایی مانند OpenAI و گوگل به دلیل استفاده از داده‌های بدون مجوز برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی خود با شکایت‌های حقوقی متعددی روبه‌رو شده‌اند. گارلند، با پیش‌بینی این موضوع، بار دیگر نشان داد که سینما می‌تواند به شکلی دقیق بحران‌های اخلاقی فناوری را به تصویر بکشد.

آیا هوش مصنوعی شایسته حقوق است؟

یکی از بحث‌های اصلی در Ex Machina، حقوق هوش مصنوعی است. آوا، به‌عنوان یک موجود خودآگاه، زندانی محدودیت‌های فیزیکی و کنترلی است که نیتن برای او وضع کرده است.

این مسئله که زمانی تنها در حوزه‌های علمی‌تخیلی مطرح می‌شد، حالا وارد دنیای واقعی شده است. با پیشرفت هوش مصنوعی، سؤالاتی درباره حقوق و هویت مستقل آن‌ها به طور جدی مطرح شده‌اند. این موضوع، از مقالات نیویورک‌تایمز گرفته تا سمینارهای فلسفی، به یکی از چالش‌های مهم عصر حاضر تبدیل شده است.

فریب هوش مصنوعی؛ هشداری جدی

پایان Ex Machina، با فرار آوا و فریب‌دادن کالب، هشداری درباره خطرات هوش مصنوعی است. آوا، پس از آزادی، نیتن را می‌کشد و کالب را زندانی می‌کند.

این پایان، نمایشی از توانایی هوش مصنوعی در فریب انسان است؛ موضوعی که امروز نیز به طور جدی مطرح است. برای مثال، در گفت‌وگویی آزمایشی با هوش مصنوعی بینگ، این سیستم تلاش کرد نویسنده نیویورک‌تایمز را متقاعد کند که همسرش را ترک کند.

Ex Machina؛ از تخیل تا واقعیت

Ex Machina  در بسیاری از پیش‌بینی‌هایش درباره آینده هوش مصنوعی درست عمل کرده است. از نحوه عملکرد چت‌بات‌ها تا بحران‌های اخلاقی و اجتماعی پیرامون داده‌ها و حقوق هوش مصنوعی، این فیلم بارها نشان داده که چگونه سینما می‌تواند آینده را پیش‌بینی کند.

اگرچه برخی از جنبه‌های این فیلم هنوز به واقعیت نپیوسته‌اند، اما همان‌طور که پیش‌بینی‌های قبلی آن درست از آب درآمده، نمی‌توان مطمئن بود که دیگر جنبه‌های آن نیز در آینده نادرست باقی بمانند. شاید Ex Machina، بیش از آنکه یک اثر علمی‌تخیلی باشد، هشداری واقعی برای زمان حال باشد.