هوش مصنوعی جای شما را نمی‌گیرد، اما کسی که از آن استفاده می‌کند، شاید!

بر اساس پیش‌بینی مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum)، تا سال ۲۰۳۰ هوش مصنوعی منجر به حذف ۹۲ میلیون شغل خواهد شد، اما در طرف مقابل ۱۷۰ میلیون شغل جدید ایجاد خواهد کرد. در واقع هوش مصنوعی بجای جایگزینی کامل انسان‌ها، در حال بازتعریف نقش آن‌هاست.

در آینده‌ای نزدیک، کارمندان تخصصی تبدیل به مدیرانی خواهند شد که وظیفه‌ هماهنگی جریان کار میان خلاقیت انسانی و کارایی ماشینی را بر عهده دارند. دیگر مهارت‌هایی مانند کدنویسی یادانش فنی سنتی، پرتقاضاترین مهارت‌های شغلی نخواهند بود، بلکه توانایی در مدیریت مؤثر سامانه‌ها و تیم‌های عامل‌های هوش مصنوعی، به مهارتی کلیدی تبدیل خواهد شد. رمز بقا در این تغییر چیست؟ «سواد هوش مصنوعی» (AI Literacy).

شکاف سواد هوش مصنوعی: فراتر از تبلیغات، به سوی تسلط عملی

مطالعه‌ای اخیر از سوی شرکت Deloitte نشان داده است که تنها ۲۰ درصد از مدیران معتقدند نیروی انسانی سازمانشان آمادگی لازم برای استقرار موفقیت‌آمیز هوش مصنوعی را دارد. بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند که برای ادغام هوش مصنوعی باید تیم‌های بزرگی از مهندسان یادگیری ماشین استخدام کنند. این تصور غلط، به اندازه این باور قدیمی است که هر شرکتی برای استفاده از لامپ، به تیمی از مهندسان برق نیاز دارد.

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که هوش مصنوعی یک جادوی ناشناخته است، اما در واقع این فناوری صرفاً یک زیرساخت محسوب می‌شود. همان‌گونه که نیازی نیست برای ارسال ایمیل با پروتکل‌های TCP/IP آشنا باشید، برای استفاده از هوش مصنوعی نیز لازم نیست معماری مدل‌های ترنسفورمر (Transformer Architecture) را بشناسید.

مشکل اصلی در بسیاری از سازمان‌ها این است که کارمندان نمی‌دانند چگونه باید به شکل مؤثر از ابزارهای هوش مصنوعی بهره بگیرند. بنابراین، چالش پیش روی رهبران امروزی، پر کردن فاصله میان آگاهی اولیه و تسلط کاربردی است.

سه ستون اصلی سواد هوش مصنوعی

خبر خوب این است که یادگیری سواد هوش مصنوعی برای همگان امکان‌پذیر است. رهبران کسب‌وکار می‌توانند با توسعه مهارت‌های خود و تیم‌هایشان در سه حوزه‌ کلیدی زیر، یادگیری را آغاز کنند:

۱. درک صحیح از توانایی‌های هوش مصنوعی

۲. بهبود مهارت در طراحی درخواست‌ها و دستورات (Prompting)

۳. آشنایی با محدودیت‌ها و نقاط ضعف هوش مصنوعی

۱. آگاهی از هوش مصنوعی مولد

هوش مصنوعی با سرعتی بیشتر از شهود انسانی پیشرفت می‌کند. تنها چند ماه پیش، مدل‌هایی مثل ChatGPT قادر به تولید تصاویر واقع‌گرایانه نبودند (یادتان هست تصاویر با دندان‌های ریز و عجیب؟)، اما امروزه، ابزارهایی مانند Midjourney v6 می‌توانند تصاویری تولید کنند که از آثار خلق ‌شده توسط انسان قابل تمایز نیستند.

درک این پیشرفت سریع، نخستین گام در سواد هوش مصنوعی است. آگاهی از قابلیت‌های کنونی و آینده‌ ابزارهای مولد، به افراد کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های بهتری در زمینه‌ی بهره‌گیری از آن‌ها داشته باشند.

۲. مهارت در طراحی درخواست‌های مؤثر (Prompting Proficiency)

برای استفاده‌ مؤثر از هوش مصنوعی، صرفاً ارائه یک دستور ساده کافی نیست. باید بتوانید «دستورات ساختار یافته» طراحی کنید. برای این کار، از یک چارچوب پنج‌ مرحله‌ای با نام 5C Prompting استفاده می‌کنم که شامل موارد زیر است:

• وضوح: با یک درخواست دقیق و مشخص آغاز کنید. مثلاً: «۱۰ آگهی جست‌وجو برای یک پلتفرم آموزش آنلاین تولید کن.»
• زمینه‌سازی: سپس، اطلاعات مرتبط را اضافه کنید. برای نمونه، بازاریاب می‌تواند درباره شرکت، مخاطبان هدف و اهداف کمپین توضیحاتی ارائه دهد.
• ساختار خروجی: در این مرحله باید مشخص کنید خروجی دقیقاً چه شکلی باشد. برای مثال: «آگهی‌ها را در قالب جدول ارائه کن، همراه با ستونی از کلمات کلیدی مناسب برای سئو. هر آگهی حداکثر ۱۰۰ کاراکتر باشد.»
• زنجیره‌سازی ذهنی: این بخش شامل تعیین ترتیب انجام وظایف است، چیزی که به آن Chain of Thought Prompting هم می‌گویند. مثلاً: «ابتدا آگهی‌های شرکت‌های X، Y و Z را بررسی کن، سپس…».
• بازبینی و اصلاح مستمر: در پایان، باید خروجی را بررسی و در صورت نیاز، درخواست اصلاحات بدهید. وظیفه‌ انسانی این است که بازخورد بدهد و از مدل خروجی بهتری طلب کند.

۳. مدیریت محدودیت‌های هوش مصنوعی

مدل‌های پیشرفته‌ هوش مصنوعی در بهترین حالت هم حدود ۳ درصد نرخ خطا یا «توهم» (Hallucination) دارند. این درصد کم ممکن است در موقعیت‌های حساس (مثلاً حقوقی، پزشکی یا مالی) تأثیرات سنگینی داشته باشد.

نظارت انسانی روی خروجی‌های هوش مصنوعی ضروری است. برای نمونه، در پرونده‌ای که وکیل از یک متن حقوقی تولید شده توسط هوش مصنوعی استفاده کرد، مشخص شد که موارد حقوقی ذکر شده کاملاً ساختگی بودند. در اینجا ابزار مقصر نبود؛ بلکه خطای انسانی در عدم بررسی و راستی‌آزمایی نقش داشت.

ساخت سازمانی مبتنی بر سواد هوش مصنوعی

برای مدیران استخدام و رهبران کسب‌وکار، یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای آغاز، گنجاندن مهارت‌های مرتبط با هوش مصنوعی در شرح شغل‌ها است. به ‌عنوان مثال، در دهه ۱۹۹۰ تقریباً تمام مشاغلی که با کامپیوتر سروکار داشتند، تسلط به اکسل را جزو شرایط ضروری می‌دانستند. امروزه، طراحی فرایندهای کاری مبتنی بر هوش مصنوعی، به ‌زودی به یکی از مهارت‌های کلیدی شغلی تبدیل خواهد شد.

برای آماده‌سازی تیم‌ها در مواجهه با این تغییر، باید آموزش عملی کار با ابزارهای هوش مصنوعی را در اولویت قرار دهید. مطالعه درباره‌ موضوعات مختلف هوش مصنوعی، مانند آموختن شنا از روی کتاب است. در واقع شما باید وارد آب شوید تا واقعاً شنا کردن را یاد بگیرید.

این به آن معنا نیست که «مهارت‌های نرم» دیگر اهمیتی ندارند؛ بلکه دقیقاً برعکس است. رهبران باید به تیم‌های خود کمک کنند تا آن دسته از مهارت‌های انسانی را که در آینده نزدیک حیاتی خواهند بود، توسعه دهند. چند نمونه از این مهارت‌ها عبارت‌اند از:

• تصمیم‌گیری استراتژیک: برای اطمینان از این‌که هوش مصنوعی در راستای اهداف سازمانی عمل می‌کند.
• ارتباط همدلانه: برای هدایت، الهام‌بخشی و همکاری مؤثر با سایر افراد در تیم‌ها و سازمان.

هوش مصنوعی به‌عنوان تقویت‌کننده‌ توانمندی‌های انسانی

تاریخ نشان داده است که انقلاب‌های فناورانه، نه ‌تنها نیاز به مهارت‌های انسانی را حذف نکرده‌اند، بلکه آن‌ها را تقویت کرده‌اند. برای نمونه، اختراع دستگاه چاپ باعث شد که نیاز به کاتبان کاهش یابد، اما در عوض حرفه‌هایی مانند ناشر، روزنامه‌نگار و معلم پدید آمدند و در نهایت نرخ سواد در سراسر جهان افزایش پیدا کرد.

به‌ همین صورت، هوش مصنوعی قرار نیست انسان‌ها را حذف کند، بلکه کسانی را که آن را به‌ درستی می‌شناسند و به‌ کار می‌گیرند، به سطوحی جدید از بهره‌وری و نوآوری خواهد رساند.

سازمان‌هایی که در این حوزه موفق می‌شوند، آن‌هایی هستند که هوش مصنوعی را نه تهدید، بلکه تقویت‌کننده‌ای برای نیروی انسانی می‌بینند. سرمایه‌گذاری روی سواد هوش مصنوعی، تنها به معنای تطبیق با آینده نیست؛ بلکه کلید آزادسازی ظرفیت‌های انسانی برای حل مسائلی است که روزگاری حل‌نشدنی به نظر می‌رسیدند.

در نهایت، پرسش اصلی این نیست که «آیا هوش مصنوعی مشاغل را تغییر خواهد داد؟» بلکه این است که:

آیا شما کسی خواهید بود که آن را هدایت می‌کند یا کسی که فقط نظاره‌گر است؟

این مطلب نخستین بار توسط «تیگران اسلویان»، یکی از بنیان‌گذاران و مدیرعامل CodeSignal در «fastcompany» منتشر شده است.