اگر OpenAI نباشد چه می‌شود؟ 

اوایل سپتامبر سال جاری میلادی، گزارش شد که سازنده ChatGPT توافقی برای خرید احتمالی تراشه‌های مخصوص هوش مصنوعی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار از Broadcom امضا کرده است. دو هفته بعد، این استارتاپ اعلام کرد که Nvidia، رقیب بزرگ‌تر Broadcom، قرار است طی چند سال تا ۱۰۰ میلیارد دلار در آن سرمایه‌گذاری کند و درعین‌حال واحدهای پردازش گرافیکی (GPU) به همین ارزش به آن بفروشد. در ششم اکتبر نیز، OpenAI توافقی با AMD، سومین تولیدکننده بزرگ تراشه، با ابعاد و ساختاری مشابه اعلام کرد. این بار ممکن است OpenAI سهامی در AMD خریداری کند که قرار است بین سال‌های ۲۰۲۶ تا ۲۰۳۰ سیلیکون‌هایی به ارزش حدود ۹۰ میلیارد دلار به آن بفروشد.  

این‌ها تنها اتفاقات چند ماه گذشته و فقط مربوط به تراشه‌های پردازشی هستند. در همین مدت، OpenAI همچنین توافقی برای خرید ۳۰۰ میلیارد دلار قدرت محاسباتی از Oracle، غول مراکز داده امضا کرد؛ برنامه‌های محبوبی مانند Booking.com، Spotify و Zillow را به ChatGPT متصل کرد تا کاربران بتوانند از طریق این چت‌بات به جست‌وجوی هتل، آهنگ و آپارتمان بپردازند؛ و با Sora 2، اپلیکیشن جدید تولید ویدئو، هالیوود را شگفت‌زده کرد. در این مسیر، OpenAI با جذب ۶.۶ میلیارد دلار سرمایه با ارزش‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلار، از SpaceX پیشی گرفت و به ارزشمندترین استارتاپ جهان تبدیل شد.  

OpenAI شاید هنوز فاصله زیادی با هدف خود برای خلق ابرهوش داشته باشد. اما سم آلتمن همین حالا هم قدرتی خداگونه بر بازارها دارد. اعلام قراردادهای Broadcom، Nvidia و AMD به ترتیب حدود ۲۰۰ میلیارد دلار، ۱۶۰ میلیارد دلار و بیش از ۶۰ میلیارد دلار؛ یعنی ۱۳درصد، ۴درصد و ۲۴درصد به ارزش بازار این تولیدکنندگان تراشه افزود. ارزش بازار Oracle نیز پس از اعلام قرارداد با OpenAI بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار افزایش یافت و به بیش از ۹۰۰ میلیارد دلار رسید.  

حضور همه‌جانبه آقای آلتمن و استارتاپش، به همراه ارتباطات پیچیده‌اش با دیگر شرکت‌های هوش مصنوعی، توجه‌ها را جلب کرده است. به نظر می‌رسد بسیاری چیزها به شرکتی وابسته است که پیش‌بینی می‌شود امسال ۱۰ میلیارد دلار ضرر کند، درحالی‌که درآمدش تنها کمی بیشتر از این مقدار است. «دی ای داویدسون» (D.A. Davidson) که یک کارگزار است، OpenAI را بزرگ‌ترین نمونه از روحیه سیلیکون‌ولی برای «تا وقتی موفق نشدی، ادای موفقیت را دربیاور» می‌نامد. تنها Nvidia، با‌توجه‌به مقیاس روابط درهم‌تنیده صنعتی، از نظر محوری‌بودن در رونق هوش مصنوعی از OpenAI پیشی می‌گیرد. برای درک جایگاه محوری این شرکت سازنده مدل‌های هوش مصنوعی در کل اکوسیستم هوش مصنوعی، یک آزمایش فکری را در نظر بگیرید: اگر OpenAI ورشکست شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ 

چنین اتفاقی دورازذهن است؛ اما غیرممکن نیست. این شرکت احتمالاً تا سال‌ها سودآور نخواهد شد. حقوق‌دانان پیش‌بینی می‌کنند که Sora ممکن است موجی از دعاوی حقوقی پرهزینه از سوی صاحبان حقوق مالکیت معنوی به راه بیندازد، کسانی که دارایی‌هایشان از باب اسفنجی گرفته تا رونالد مک‌دونالد، همین حالا هم در ویدئوهای تولیدشده توسط کاربران ظاهر شده‌اند. آلتمن اولین مدیری نخواهد بود که توانایی خارق‌العاده‌اش برای جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران تا زمانی که دیگر کارساز نباشد، فراطبیعی به نظر می‌رسد. حتی اگر به این نقطه نرسد، یک آزمایش فکری برای بررسی اینکه اگر سنگ بنای اصلی را بردارید، سازه هوش مصنوعی چگونه مقاومت می‌کند، می‌تواند آموزنده باشد؛ این آزمایش به شما امکان می‌دهد چیزی را که می‌توان «ریسک شرکت کلیدی» (key-firm risk) نامید، ارزیابی کنید.  

قربانیان فوری ClosedAI سهام‌داران خواهند بود. این استارتاپ از زمان تأسیس در ده سال پیش، در مجموع ۳۵ میلیارد دلار از ۱۴۹ سرمایه‌گذار جذب کرده است. اکثر آن‌ها ضربه خواهند خورد؛ اما دوام می‌آورند. طبق داده‌های PitchBook، سکوی خصوصی تحلیل مالی داده‌های بازار، ۴۵ نفر از سرمایه‌گذاران همچنین از Anthropic به‌عنوان رقیب OpenAI نیز حمایت می‌کنند. ۴۵۰۰ کارمند باهوش آلتمن ارزش گزینه‌های سهامشان را صفر خواهند دید، اما بدون زحمت کار دیگری پیدا خواهند کرد.

تأثیرات بر طرف‌های قرارداد OpenAI متنوع‌تر خواهد بود. تعهدات قراردادی ۳۰۰ میلیارددلاری Oracle از سوی OpenAI از بین خواهد رفت و به دنبال آن، سود سهام‌داران نیز نابود خواهد شد. شرکت  AMD که برخی تحلیلگران معتقدند بخش عمده GPUهای موردنیاز برای اجرای این قرارداد را برای Oracle تأمین خواهد کرد، ممکن است شاهد کاهش فروش باشد. اما ضربه به سهام‌دارانش با این واقعیت که OpenAI دیگر وجود ندارد تا از اختیارات خود استفاده کند و سهام آن‌ها را رقیق کند، تا حدی جبران خواهد شد.

برای سایر تولیدکنندگان تراشه، نتیجه ممکن است تقریباً بی‌تأثیر باشد. شرکت‌هایی غیر از OpenAI برای به‌دست‌آوردن چیپ‌های هوش مصنوعی صف کشیده‌اند. سه مشتری بزرگ Nvidia که سال گذشته ۳۴ درصد از فروش آن را تشکیل می‌دادند، گمان می‌رود مایکروسافت، آمازون و متا باشند.  Broadcom نیز چیپ‌های زیادی به Alphabet، شرکت مادر ۳ تریلیون دلاری گوگل و دیگر رقیب بزرگ OpenAI در ساخت مدل‌های هوش مصنوعی، می‌فروشد.

مشکل شرکت‌های سازنده تراشه کمبود تقاضا نیست، بلکه محدودیت عرضه است. Nvidia، Broadcom و همچنین AMD و دیگر طراحان پردازنده‌های هوش مصنوعی مانند Marvell که تأمین‌کننده فضای ابری آمازون است، تقریباً تمام تولید خود را به TSMC برون‌سپاری کرده‌اند و این شرکت تایوانی نیز هزینه‌های سرمایه‌ای خود را سالانه ۱۵ درصد افزایش می‌دهد. بین سه‌ماهه آخر سال ۲۰۲۲، زمانی که ChatGPT شروع به جلب‌توجه کرد و سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی، دارایی‌های ثابت TSMC در حدود ۳۰ درصد افزایش یافت. این رقم به نظر زیاد می‌آید؛ تا زمانی که متوجه شوید فروش فصلی ترکیبی Nvidia، Broadcom و AMD در همین دوره نیز بیش از سه برابر شده است.

تاریخچه جایگزین Alt-ernative 

بنابراین، قیمت سهام TSMC به اکثر اخبار مربوط به OpenAI بی‌اعتنا است. اما شرکت‌های دیگر زمانی که آقای آلتمن جدیدترین شراکت خود را اعلام می‌کند، دچار زیان می‌شوند. چهار مورد از شش اعلامیه بزرگ OpenAI در سال جاری با افزایش خالص مجموع ۱.۷ تریلیون دلار در میان ۴۹ شرکت بزرگ در شاخص گسترده هوش مصنوعی بلومبرگ به‌علاوه اینتل، سامسونگ و سافت‌بانک (که سرنوشتشان نیز به این فناوری گره خورده است) همراه بود. بااین‌حال، سود اکثر شرکت‌ها زیان برخی دیگر را پنهان کرد؛ زیان‌هایی که در مجموع به ۴۳۵ میلیارد دلار در شرایط کلی می‌رسد.

برخی از این زیان‌ها ممکن است به OpenAI مرتبط نباشد. از آن‌هایی که مرتبط بودند، برخی ممکن است به این دلیل باشد که شرکت‌های بازنده به نظر می‌رسید از کسب‌وکار آقای آلتمن جامانده‌اند؛ برای مثال، در ششم اکتبر ارزش بازار Nvidia تقریباً به همان میزان که ارزش AMD افزایش یافت، کاهش پیدا کرد. اما گاهی اوقات آنچه برای OpenAI خوب بود، برای دیگران بد بود. وقتی ارزش Oracle در ماه سپتامبر سال جاری میلادی ۲۵۰ میلیارد دلار صعود کرد، Alphabet و متا که به طور مستقیم‌تر با OpenAI رقابت می‌کنند، در مجموع ۴۰ میلیارد دلار افت کردند؛ بنابراین، آنچه برای OpenAI بد است، ممکن است برای آن‌ها خوب باشد.

در مجموع، به نظر می‌رسد ریسک شرکت کلیدی قابل‌مدیریت باشد. مگر اینکه OpenAI نه به دلیل کاستی‌های خود، بلکه به این دلیل شکست بخورد که فناوری هوش مصنوعی به‌اندازه‌ای که وعده داده شده بود، تحول‌آفرین نباشد. اما این یک آزمایش فکری (thought experiment) دیگر است.

گزارش حاضر در نسخه  11October 2025 نشریه The Economist USA منتشر شده است.