آیا با واگذاری وظایف مهم به هوش مصنوعی احساس راحتی خواهیم کرد؟
سید محمدجواد فیاض- ۲۹ مرداد ۱۴۰۴
تجربیات تاریخی نشان می‌دهد که اعتماد به فناوری هیچ‌گاه مسیری ساده نبوده و با گسترش روزافزون هوش مصنوعی، پرسشی بنیادین در برابر جامعه قرار گرفته است: آیا می‌توانیم روزی با سپردن تصمیم‌ها و وظایف مهم به ماشین‌ها احساس آرامش و اطمینان کنیم؟
تصور کنید نقشه‌ای از جهان پیش روی شماست که با مرزهای سیاسی تقسیم شده است. چند رنگ لازم دارید تا همه کشورها و همچنین دریاها را رنگ‌آمیزی کنید، به‌طوری که هیچ دو منطقه هم‌مرز، رنگ یکسان نداشته باشند؟
پاسخ شگفت‌انگیز است: تنها چهار رنگ کافی است. در واقع، فارغ از اینکه نقشه چه شکلی داشته باشد، همیشه چهار رنگ جواب می‌دهد. اما اثبات این موضوع به یک شکاف مهم در دنیای ریاضیات منجر شد.
«قضیه چهار رنگ» (Four Colour Theorem) نخستین نتیجه بزرگی بود که با کمک رایانه اثبات شد. اثبات سال ۱۹۷۶ این قضیه مسئله را به چند هزار حالت ممکن از نقشه‌ها کاهش داد و سپس هر حالت توسط نرم‌افزار بررسی شد.
در آن زمان، بسیاری از ریاضی‌دانان بسیار مخالف بودند. آن‌ها می‌پرسیدند: «چطور می‌توان چیزی را اثبات‌شده دانست، وقتی بخش اصلی اثبات درون ماشینی پنهان است که ما نمی‌توانیم آن را به طور کامل درک کنیم؟» شاید همین واکنش‌ها باعث شد که اثبات‌های رایانه‌ای تا مدت‌ها در حاشیه بمانند و به جریان اصلی پژوهش‌های ریاضی راه پیدا نکنند.
اما امروزه اوضاع در حال تغییر است و نسل جدید هوش مصنوعی ورق را برگردانده‌اند. حامیان این فناوری می‌پرسند: چرا باید به ریاضیات انسانی؛ با همه خطاها، فرضیات ناقص و میان‌بُرهایش بیشتر اعتماد کنیم، درحالی‌که می‌توانیم بررسی درستی اثبات‌ها را به ماشین بسپاریم؟
بحثی که اکنون در حوزه ریاضیات بر سر هوش مصنوعی جریان دارد، در واقع نمونه کوچکی از پرسش بسیار بزرگ‌تری است که کل جامعه با آن روبه‌روست؛ چه زمانی مناسب است که اختیار کارها را به ماشین‌ها واگذار کنیم؟
شرکت‌های فناوری روزبه‌روز بیشتر وعده می‌دهند که عامل‌های هوش مصنوعی کارهای خسته‌کننده و روزمره؛ از پردازش صورت‌حساب‌ها تا رزرو تعطیلات را بر عهده خواهند گرفت. بااین‌حال، وقتی خودمان در تجربه‌ای آزمایشی به آن‌ها اجازه دادیم تا یک روزمان را مدیریت کنند متوجه شدیم که این عامل‌ها هنوز برای انجام کامل چنین وظایفی آماده نیستند.
سپردن کنترل کارت‌های اعتباری یا گذرواژه‌هایمان به یک هوش مصنوعی غیرشفاف، همان احساس ناآرامی‌ای را ایجاد می‌کند که ریاضی‌دانان در برابر اثبات قضیه چهار رنگ داشتند. اما این بار، مسئله دیگر رنگ‌آمیزی نقشه نیست؛ بلکه یافتن مرزهای ناشناخته‌ای است که با ورود به قلمروی جدید فناوری در برابر ما قرار گرفته‌اند. آیا شواهدی در افق پیش رو هست که نشان دهد می‌توانیم به ماشین‌ها تکیه کنیم؟
