همه آنچه درباره ایمنی محیط کار HSE باید بدانید
تیم تحریریه- ۳ بهمن ۱۴۰۱
واقعیت این است که کار یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که انسان در طول زندگی با آن سروکار دارد و از طریق آن بقای خود، خانواده و جامعه را حفظ می‌کند. به غیر از کسب درآمد، موضوع کار بر حفظ نشاط در روحیه افراد نیز تأثیرگذار است و چه بسا کارکنان زیادی در سراسر جهان، تاوان‌هایی همچون درآمد ناکافی، نارضایتی شغلی و سختی کار را به جان می‌خرند، اما تلاش خود را برای حفظ کار و حرفه خود ادامه می‌دهند.
با آگاهی از این میل فطری، بسیاری از کشورها امکانات به‌روزی را برای قشر کارگر و کارمند فراهم کرده‌اند و از نیروی کارآمد خود در مشاغل و کسب‌وکارها به بهترین شکل استفاده می‌کنند، تا سودی دوطرفه از چنین اقدامی نصیب خود کنند، چرا که می‌دانند نیروی کار، بخش مهم سرمایه ملی به حساب می‌آید و اگر به هر دلیلی در محیط کار، ایمنی و سلامتی کارکنان دستخوش آسیب گردد، صدمات این کار جبران‌ناپذیر خواهد بود. به همین دلیل است که حفظ سلامتی و ایمنی محیط کار HSE برای بسیاری از صاحبان کار، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
دانش HSE
دانش HSE با برقراری بهداشت و رعایت ایمنی محیط کار HSE هم به صاحبان کار و هم به قشر کارگر، از سویی اطمینان خاطری بخشیده است، تا با آسودگی، کسبوکار خود را به پیش ببرند و از سوی دیگر چرخ اقتصاد کشور خود را به نحوی به پیش برانند که از قافله اقتصادی عقب نمانند. این مبحث در خصوص ایمنی محیط کار HSE است که به آن می‌پردازیم.
تعریف ایمنی چیست؟
به کلیه اقدامات انجام‌شده برای حفظ جان و سلامت افراد، ایمنی می‌گویند. برای اینکه به طور دقیق‌تری تعریف ایمنی را بیان کنیم، باید با مفهوم چند واژه آشنا شویم:
HSE چیست؟
آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که HSE چیست و برگرفته از چه واژه‌هایی است؟
HSE مخفف سه واژهHealth (بهداشت)، Safety (ایمنی) وEnvironment (محیط زیست) است. در تعریف ایمنی محیط کار HSE آمده است: HSE مجموعه‌ای از فرایندهایی است که خطرات بالقوه را برای یک محیط مشخص شناسایی می‌کند، بهترین روش‌ها را برای کاهش یا حذف آن خطرات ایجاد می‌کند و سپس کارکنان را برای پیشگیری از حوادث و واکنش به آنها آموزش می‌دهد. هدف از ایجاد این دانش، تأمین، نگهداری و بالا بردن سلامت نیروی کار و در نهایت، ایمن نگه داشتن جامعه است. این هدف به مرور زمان باعث ایجاد پارامترهایی همچون استانداردسازی امور، درک قانون‌مداری در جامعه و حفظ آرامش می‌گردد. بگذارید پیش از هر چیز، ببینیم موضوع اصلی «بهداشت»، «ایمنی» و «محیط زیست» در حیطه دانش HSE چیست.
مفاهیم ویژه HSE به چه معناست؟
در هر دانشی، مفاهیم ویژه‌ای وجود دارند که بسامد کاربردشان در آن حرفه، بیشتر از سایر کلمات و مفاهیم است. اینکه مفاهیم ویژه HSE به چه معناست و چه مفهومی دارد، سؤالی است که در این بخش به آن پاسخ داده می‌شود:
حادثه (INCIDENT)
یک حادثه در محیط کار، یک رویداد ناخواسته است که عملکرد عادی را مختل می‌کند. سازمان ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) یک حادثه را رویداد برنامه‌ریزی‌نشده و ناخواسته‌ای تعریف می‌کند که بر تکمیل یک کار، تأثیر نامطلوب می‌گذارد. شدت حوادث از تصادفات کوچک تا تصادفات مرگبار متفاوت است.
ایمنی (SAFETY)
ایمنی محیط کار HSE به دستورالعمل‌ها، برنامه‌ها و اقداماتی اشاره دارد که امنیت و رفاه نیروی کار را تضمین می‌کند. هدف نهایی هر برنامه ایمنی، فراهم کردن امن‌ترین محیط کاری و به حداقل رساندن احتمال آسیب، تصادف و مرگ در حین کار است. رعایت دستورالعمل‌های ایمنی می‌توانند هزینه‌های پزشکی، ناتوانی و بیکاری را کاهش دهند.
مخاطره (DANGER)
مخاطره به معنی قرار گرفتن در معرض یک خطر است به عبارت دیگر، مخاطره خطرات بالفعل موجود در محیط کار است که ایمنی (Safety) درصدد حذف این خطرات بالفعل در محیط کار است. با این تعریف، مخاطره (Danger) متضاد ایمنی (Safety) است.
خطر (HAZARD)
خطر در محیط کار به موقعیتی گفته می‌شود که به طور بالقوه مستعد صدمه به افراد، آسیب‌رسانی به تجهیزات، از بین بردن مواد یا کم شدن کارآیی در انجام یک عمل از پیش تعیین‌شده باشد. به عبارت دیگر، خطر شرایطی است که تماس نامطلوب با یک منبع انرژی را فراهم می‌کند. خطرات در محل کار ممکن است شامل ماشین‌آلات پرسروصدا، لیفتراک متحرک، مواد شیمیایی، برق، کار در ارتفاعات، یک کار تکراری یا رفتار نامناسب باشد که بر ایمنی و سلامت نیروی کار تأثیر منفی می‌گذارد.
بر اساس این مفاهیم، ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر (Hazard) و شرایطی که پتانسیل این را دارد که به کارکنان، تجهیزات و ساختمان‌ها آسیب برساند یا مواد را از بین ببرد یا در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین‌شده کارایی را کاهش دهد.
موضوعات HSE
همانطور که پیش از این گفتیم، ایمنی محیط کار HSE دانشی است که سه موضوع «بهداشت»، «ایمنی» و «محیط زیست» را در بر دارد. در واقع، موضوعات HSE به شاخه‌های زیر تقسیم می‌شوند:
بهداشت: بهداشت شامل بهداشت فردی و عمومی، بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای است:
بهداشت فردی: بهداشت فردی شامل عاداتی است که افراد به طور روزمره آنها را برای سلامت خود انجام می‌دهند، مانند حمام کردن.
بهداشت عمومی: بهداشت عمومی عبارت است از علم پیشگیری از بیماری و ارتقاء سلامت انسان از طریق انتخاب آگاهانه جامعه و سازمان‌ها می‌شود.
بهداشت محیط: بهداشت محیط شامل کنترل عواملی از محیط زندگی است که به‌گونه‌ای بر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد تأثیرگذار است. مانند نظارت و کنترل آلودگی هوا، آب و فاضلاب و پسماندها.
بهداشت حرفه‌ای: بهداشت حرفه‌ای عبارت است از علم پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کار و ارتقای سطح سلامتی افراد شاغل از طریق کنترل عوامل زیان‌آور محیط کار. به طور کلی، مدیریت بهداشت حرفه‌ای یا شغلی در محیط کار راجع به متوقف کردن چیزها، کارها یا رفتارهایی است که باعث ناراحتی ما می‌شوند. برای مثال، قرار گرفتن در معرض مواد مضر، حرکات مکرر، وضعیت نامناسب، کار در شیفت شب، گرد و غبار و… تنها مواردی هستند که بالقوه برای سلامتی مضرند.
به عنوان مثال، ارزیابی و کنترل ریسک‌های بهداشتی فضای کار همانند عنصرهای زیان‌آور فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و… جزو این مقوله هستند که در جای خود به آن اشاره خواهیم کرد.
ایمنی: مهم‌ترین موضوعات کلی درخصوص ایمنی محیط کار HSE عبارت‌اند از:
- آموزش ایمنی کارفرمایان و کارکنان
- ایمنی امور پیمانکاری
- پیشگیری و مبارزه با آتش‌سوزی در تمامی کارگاه‌ها
- حفاظت از تأسیسات و وسایل الکتریکی در کارگاه‌ها
- ایمنی تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب
- ایمنی تعمیرگاه‌های وسایط نقلیه
- حفاظت در ریخته‌گری، آهنگری و جوشکاری
- حفاظت در وسایل حمل‌ونقل و جابه‌جا کردن مواد و اشیاء در کارگاه‌ها
محیط زیست: مهم‌ترین موضوعاتی که به حفظ محیط زیست در محیط کار منجر می‌شود عبارت‌اند از:
- حفاظت و بهسازی محیط زیست
- حفاظت از مواد خطرناک و مواد قابل اشتعال و انفجار
- جلوگیری از آلودگی آب، هوا و خاک
- مدیریت پسماندها
از تاریخچه HSE چه می‌دانید؟
علاقه به ایمنی و بهداشت شغلی با آغاز تمدن آغاز شد، به طوری که محققان دریافتند که حمورابی، پادشاه بابل در قرن 18 قبل از میلاد، قوانینی را برای محافظت از ایمنی کارگران صادر کرد، از جمله «اگر سازنده خانه‌ای برای کسی بسازد و آن را درست نسازد و خانه‌ای که ساخته است در آن بیفتد و صاحب آن را بکشد، آن سازنده کشته می‌شود» یا مثلاً «اگر کارگری در اثر اشتباه یا سهل‌انگاری ناظر، دست خود را از دست بدهد، بازوی ناظر نیز باید به همین ترتیب قطع شود.»
برای تکمیل تاریخچه HSE مصریان باستان نیز قوانینی را در مورد تعداد ساعات کار و زمان استراحت کارگران در ساخت اهرام و تهیه غذای گرم برای آنها ثبت می‌کردند. آنها همچنین برخی از بیماری‌های ناشی از صنایع خاص را تعریف کردند.
در سال 1556 در بوهمیا، آگریکولا مطلبی در خصوص بیماری‌های شایع در میان کارگران معدن و نیز استفاده از تجهیزات حفاظتی برای سیستم تنفسی برای کنترل شدن در معرض گازها و گرد و غبار نوشت. در حدود ۳۰۰ سال بعد، در سال 1858 جان استانهاوس اولین ماسک آغشته به زغال‌سنگ را برای کنترل شدن در معرض گازها و بخارات ارائه کرد.
اما تاریخ ظهور واقعی ایمنی محیط کار HSE را باید از قرن ۱۹ میلادی دنبال کرد. در واقع، اولین قدم‌هایی که به سمت HSE برداشته شد، در سال ۱۸۳۳ میلادی بود. در آن سال، گروهی از بازرسان برای بررسی وضعیت سلامت و ایمنی کودکانی که در کارخانه‌های نساجی مشغول به کار بودند، گروهی را تشکیل دادند و با توجه به مخالفت کارفرمایان به کار خود ادامه دادند. ۹ سال بعد در سال ۱۸۴۲ به منظور بررسی ایمنی و سلامت کارکنان معدن گروهی تشکیل شد. با تشکیل این گروه بود که رعایت قوانین مربوط به ایمنی و سلامت کارکنان معدن اجباری شد، چراکه گزارش‌های مربوط به وضعیت اسفبار کارکنان، افکار عمومی را برآشفته کرد. پس از آن، قوانین جدیدی در مورد امنیت و سلامت کارکنان در قرن بیستم تصویب شد و این آغازی خوشایند در این خصوص بود.
در سال ۱۹۵۶ نخستین قوانین مربوط به ایمنی کشاورزانی که احتمال داشت با ماشین‌آلات کشاورزی تماس داشته باشند، تصویب شد. این قوانین استانداردهایی را نیز شامل می‌شد که برای حفظ محیط زیست لازم بود. درست ۳ سال بعد، دولت بریتانیا گروهی را برای بررسی ایمنی نیروگاه‌های اتمی تشکیل داد، تا تحقیقاتشان در خصوص حادثه هشتم اکتبر سال ۱۹۵۷ که در نیروگاه اتمی وینداسکیل رخ داد، کامل شود.
رخ دادن حادثه مرگبار کارخانه مواد شیمیایی فلیکسبرو در سال ۱۹۷۴ که موجب تلفات جانی و آلودگی شدید هوا شد و مشکلات زیست‌محیطی را ایجاد کرد، رویداد دیگری در تاریخچه HSE بود که باعث شد در همان سال کمیسیون HSE تشکیل شود. هدف این سازمان این بود که استانداردهایی را برای حفاظت از امنیت و سلامت کارکنان تعیین کند. یک سال بعد، سازمان بین‌المللیHSE در اول ژانویه سال ۱۹۷۵ به شکل امروزی آن تشکیل شد. این سازمان مسئول اجرایی کردن قوانین مربوط به ایمنی و سلامت کارکنان در محیط کار یا به طور خلاصه‌تر ایمنی محیط کار HSE است و مسئولیت آن، بازرسی و ارائه گواهینامه استاندارد برای همه محیط‌های کاری است. بدین طریق، اولین گزارش سالیانه HSE در سال ۱۹۷۶ منتشر شد.
اهداف HSE چیست؟
یکی از مهم‌ترین اهداف HSE ایمنی محیط کار، پیشگیری از آسیب‌ها، بیماری‌ها و حوادث محیط کار است، تا موجب رنج و مشقت مالی برای کارگران، خانواده‌های آنها و کارفرمایان نشود. پیشگیری از چنین مشکلاتی در محل کار، با ارائه شیوه‌های توصیه‌شده‌ای انجام می‌گیرد، تا به بهترین شکل، مدیریت ایمنی و سلامت محیط کار را پوشش دهد. از آن رو که رسیدگی به مشکلات ایمنی محیط کار HSE به صورت سنتی اغلب واکنشی هستند و همیشه پس از حادثه و بروز مشکل، در صدد رفع آن برمی‌آیند، لذا شیوه‌ها و اقدامات توصیه‌شده‌ای با عنوان الزامات HSE تشخیص می‌دهند که یافتن و رفع خطرات قبل از ایجاد آسیب یا بیماری، روش مؤثرتری است. بر همین اساس، اگر تلاش کنیم که به هدف دست یابیم، بر عملکرد خود نظارت داشته باشیم و نتایج به‌دست‌آمده را ارزیابی کنیم، بدون شک محل کارمان در مسیر رسیدن به سطوح بالاتر ایمنی و سلامت پیش خواهد رفت.
HSE plan چیست و به چه معناست؟
برای اینکه بدانیم HSE plan چیست بهتر است مطلب را اینگونه آغاز کنیم: برای انجام هر کار یا پروژه‌ای نیاز به یک برنامهریزی مناسب است که بدون آن برنامهریزی هیچ پروژه‌ای با موفقیت اجرا نمی‌شود. برای تکمیل یک پروژه ایمن در محیط کار که بدون تلفات جانی و مالی انجام گیرد، می‌بایست یک طرح HSE دقیق تهیه نمود. به عبارت دیگر، HSE plan طرحی است که اقدامات و مراحل ایمنی محیط کار HSE را شرح می‌دهد. این برنامهریزی توسط آن دسته از الزامات قانونی طراحی شده است که وظایف و مسئولیت‌های کارکنان، برنامه اقدام اضطراری و غیره را پوشش می‌دهد.
این طرح، بازگوکننده این مسئله است که چگونه می‌توان یک فعالیت یا وظیفه را طوری انجام داد که بشود یک پروژه را با خیالی آسوده به پایان رساند. در واقع، در HSE plan تمام اقدامات ایمن‌سازی که در محیط کار طبق الزامات قانونی باید انجام گیرد، ذکر می‌شود.
پس از آنکه دریافتیم HSE plan چیست، بهتر است بدانیم که چگونه یک HSE plan تهیه کنیم؟
مراحل زیر می‌بایست در یک HSE plan به کار رود:
مقدمه: باید مقدمه‌ای از خط‌مشی ایمنی خود تهیه کنید.
محدوده: باید طرح ایمنی شما محدوده داشته باشد، یعنی مشخص شود در کجا قابل اجرا خواهد بود؛ در قسمت لوله‌کشی یا ساخت‌وساز ساختمان یا داربست یا رنگ‌آمیزی یا…
خط‌مشی HSE: باید خط‌مشی ایمن‌سازی سازمان خود را که مدیریت ارشد سازمانتان آن را متعهد شده، ذکر کنید.
اهداف ایمن‌سازی: باید اهداف ایمن‌سازی در برنامه ایمنی شما گنجانده شوند.
تعاریف ایمنی: باید اصطلاحات استفاده‌شده در HSE plan خود را تعریف کنید، تا درک آن آسان شود.
نمودار سازمانی: باید نمودار مختصری از کارکنان شرکت خود را بیاورید.
الزامات ایمنی عمومی: باید مشخص کنید برای اجرای HSE plan الزامات بیرونی و درونی سازمان شما چیست.
آموزش ایمنی: باید به کارگران خود آموزش‌های ایمنی را با جزئیات ارائه دهید، آموزش‌هایی همچون آموزش خاص سایت، آموزش کار در ارتفاع و…
سیستم مجوز کار: باید مشخص کنید سازمان شما برای انجام کار، چه مجوزهایی دارد و درباره انواع آنها، اعتبار آنها، صادرکننده و دریافت‌کننده آنها شرح دهید.
چک‌لیست HSE چیست و چه اهمیتی دارد؟
چک‌لیست HSE اسنادی است که برای شناسایی خطرات احتمالی و بالقوه‌ای همچون آسیب به افراد، فرایندها و محیط زیست در یک محیط کار، مورد استفاده قرار می‌گیرد که به نوبه خود در آغاز یک سری از کنترل‌های پیشگیرانه برای از بین بردن خطرها قابل استفاده است. چک‌لیست‌های گسترده‌ای برای شناسایی خطرات بالقوه در انواع صنایع و کاربردها در محیط‌های کاری وجود دارند.
حال این سؤال مطرح می‌شود که چک‌لیست برای ایمنی محیط کار HSE چه اهمیتی دارد؟ پاسخ این است که چک‌لیست HSE به شما این امکان را می‌دهد که به طور آسان و سریع خطرات احتمالی را در محیط کار بررسی کنید. همچنین از طریق چک‌لیست، کارکنان وظایف مهم خود را مدنظر قرار می‌دهند و آنها را برای انجام، در مقابل چشم دارند.
نکته مهم دیگر این است که چک‌لیست‌های HSE نظم خاصی را در برنامهریزی و انجام بازرسی لحاظ می‌کنند و وظایف کارکنان را سازماندهی می‌کنند. جالب اینکه چک‌لیست‌ها نتایج و تجزیه و تحلیل داده‌های حسابرسی را به اشتراک می‌گذارند و گویا همیشه سابقه‌ای از اقدامات انجام‌شده از سوی کارکنان وجود دارد. این باعث می‌گردد که آنها احساس مسئولیت‌پذیری بیشتری داشته باشند و دچار خطا و اشتباه نشوند. اهمیت دیگر چک‌لیست‌های HSE این است که به کارکنان احساس امنیت می‌دهند، چراکه اینگونه فهرست‌ها این اطمینان را به کارکنان می‌دهند که به طور کامل بازرسی‌های ایمنی را انجام داده‌اند و ابزار قدرتمندی در این خصوص محسوب می‌شوند. این اطمینان معمولاً منجر به رضایت بیشتر کارکنان می‌گردد و نتیجه آن می‌شود که بهره‌وری سازمان افزایش می‌یابد.
الزامات HSE، لازمه ایمن‌سازی محیط کار
همانگونه که پیش از این بیان شد، ایمنی محیط کار HSE با در نظر گرفتن سه موضوع اصلی بهداشت، ایمنی و محیط زیست در محل کار، پس از شناسایی خطرات بالقوه، آنها را کاهش می‌دهد یا حذف می‌کند و بدین وسیله ایمن‌سازی محیط کار به بهترین شکل فراهم می‌گردد. در اینجا می‌کوشیم الزاماتHSE را پیرامون این سه موضوع بررسی نماییم:
۱- الزاماتHSE در بخش ایمنی
الزاماتHSE در بخش ایمنی عبارت‌اند از:
- تهیه لباس و تجهیزات حفاظت فردی مانند کلاه ایمنی، لباس‌های مخصوص، کفش‌های کار و…
- تهیه تجهیزات آتش‌نشانی
- ایمنی کار با ماشین‌آلات سنگین
- ایمنی کار در ارتفاع
- تأمین ایمنی انبارها، سیستم برق و…
۲- الزاماتHSE در بخش بهداشت
الزامات HSE در بخش بهداشت عبارت‌اند از:
- تأمین بهداشت فردی
- تأمین بهداشت عمومی
- تأمین بهداشت محیط
- تأمین بهداشت حرفه‌ای
۳- الزاماتHSE در بخش محیط زیست
الزامات HSE در بخش محیط زیست عبارت‌اند از:
- جلوگیری از آلودگی خاک
- جلوگیری از آلودگی آب
- جلوگیری از آلودگی هوا
کاربردهای HSE در ایمنی محل کار چیست؟
اکثر صاحبان مشاغل سعی می‌کنند اقداماتی را برای ایمنی محل کار خود انجام دهند، تا مطمئن شوند محل کار آنها مکانی امن برای فعالیت‌های کارکنان خواهد بود که ضمن داشتن مزایای فراوان، کاربردهای اثربخشی را برای کیفیت و بهره‌وری سازمان‌ها در بر خواهد داشت. در واقع، چنانچه سیستم مدیریت ایمنی محیط کار HSE به‌خوبی در یک محیط کار برقرار شود، مجموعه‌ای از سیاست‌ها و طرح‌هایی که منعکس‌کننده عملیات اساسی برای کاهش خطر و محافظت از افراد است، به‌درستی اجرا خواهد شد. در اینجا به مهم‌ترین کاربردهای HSE در محیط‌های کاری اشاره می‌کنیم:
- حوادث را مدیریت می‌کند
- خطرات و ریسک‌ها را شناسایی و ارزیابی می‌کند
- آموزش و بازرسی‌های ایمنی را مدیریت می‌کند
- وسایل حفاظت فردی را مدیریت می‌کند
- ایمنی وسایل مکانیکی، پنوماتیکی، هیدورلیکی و بالابر را در نظر می‌گیرد
- خطرات و ریسک‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کند
- نگهداری و تعمیر وسایل و تجهیزات را مدیریت می‌کند
- گزارش‌های ایمنی را ارائه می‌دهد
همچنین اجرایی کردن دانش ایمنی محیط کار HSE، می‌تواند بهره‌وری سازمان‌ها و سلامت کارمندان را بهبود بخشد. علاوه بر این، برنامه‌های ایمنی محل کار، اغلب تأثیر فوق‌العاده‌ای بر عملکرد مالی و نیز مزیت‌هایی در حوزه بیمه شرکت دارند.
درباره ناظر HSE و وظایف او چه می‌دانید؟
یکی از روش‌هایی که بسیاری از سازمان‌ها در آن موفق بوده‌اند، انتصاب یک نفر در سازمان به عنوان هماهنگ‌کننده ایمنی یا همان ناظر HSE و وظایف اوست. این شخص باید پیشینه‌ای در زمینه ایمنی داشته باشد و با موضوعاتی در این خصوص آشنا باشد، موضوعاتی همچون: آشنایی با سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت شغلی و محیط زیست، آشنایی با روش ارزیابی ریسک برای شناسایی مخاطرات ناشی از فعالیت‌ها، آشنایی با قوانین و الزامات ایمنی مرتبط با فعالیت، آشنایی با قوانین محیط زیست مرتبط با فعالیت، آشنایی با روش‌های اطفاء حریق و… در مجموع، مسئول و ناظر HSE بر عملکرد ایمنی، بهداشت شغلی و محیط زیست و شناسایی خطرات ناشی از فعالیت‌ها و پیشگیری از حوادث و تلفات نیروی انسانی و به طور کلی ایمنی محیط کار HSE نظارت دارد. او بر اساس شرایط احراز از سوی مدیریت ارشد تعیین می‌شود و بر اساس شرح وظایف، که بی‌ارتباط با دانش و تجربه او نیست، انجام وظیفه می‌نماید.
ناظر HSE و وظایف او موضوعی بسیار مهم در سازمان‌هایی است که چنین دانشی را برای ارتقای ایمنی و سلامت کارکنان خود در پیش گرفته‌اند. از جمله وظایف ناظر HSE می‌توان به بررسی حوادث در محل حادثه، نظارت و بررسی موقعیت‌های پرریسک و ناامن، اطمینان از ایمنی پرسنل، اصلاح فعالیت‌ها و شرایط ناامن، شرکت در جلسات برنامهریزی برای شناسایی نگرانی‌های بهداشت و ایمنی در برنامه کاری روزانه، برگزاری جلسات آموزش قبل از کار، بررسی و تایید تمام طرح‌های ایمنی پیمانکاران زیرمجموعه، بازبینی ایمنی و کفایت تمام ابزار و تجهیزات، ارزیابی تمام رویدادها حوادث قریب‌‌الوقوع و…
نقش HSE در صنعت چیست؟
نقش HSE در صنعت برای بسیاری از صاحبان کار از اهمیت زیادی برخوردار است، چراکه این دانش موجبات ایمنی سازمان‌ها را فراهم می‌کند و به همین دلیل نیز ایمن‌سازی محیط کار جزو اصلی‌ترین کاربردهای HSE به خصوص در شرکت‌های صنعتی است. البته این همه ماجرا نیست، زیرا برخی از شرکت‌های تأمین‌کننده از استانداردهای HSE پیروی نمی‌کنند و لذا این احتمال وجود دارد که خطراتی که ممکن است محصولات آن شرکت را تهدید کند، از آنجا به سازمان دریافت‌کننده محصول انتقال پیدا کند. این موضوع باعث می‌شود اهمیت و نقش HSE در صنعت بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
ایمنی محیط کار HSE و به طور خاص‌تر، دانشHSE در صنایع بیشتر برای نشان دادن صلاحیت در بهداشت، ایمنی عمومی و مدیریت محیط زیست طراحی شده است. در واقع، مبانی ذکرشده در این استاندارد، ایمنی فرایندهای صنعت و نیز خطرات رایج در صنعت را تحت پوشش خود قرار داده است.
کاربردهای مختلف این دانش در حوزه‌های متنوعی در صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد. با وجود این، در برخی از صنایع پرخطر مانند استخراج معادن، نفت، گاز و ساخت‌وساز، استفاده از HSE بسیار ضروری است.
اهمیت و کاربرد HSE در صنایع مختلف
از آن رو که HSE، شامل موضوعات بهداشت، ایمنی و محیط زیست در پروژه‌های خود است، سعی نمودیم در این بخش، ضمن بررسی کاربرد HSE در صنایع مختلف، صنایعی را که در هر یک از موضوعات این دانش گنجانده شده و ایمنی محیط کار HSE را تضمین می‌کند، مورد بررسی قرار دهیم.
بهداشت: بهداشت در پروژه‌های مختلف که خود شامل بهداشت فردی و عمومی، بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای می‌شود. بهداشت فردی به سلامت افراد می‌پردازد، بهداشت محیط در خصوص پروژه‌هاست و بهداشت حرفه‌ای یک سری آنالیزهای شغلی را در بر می‌گیرد.
ایمنی: در هر پروژه یک سری خطرات و آسیب‌هایی هست که چنانچه رفع نگردد، ممکن است منجر به حوادث و آسیب‌هایی شود. مبحث ایمنی در پروژه‌ها، مبحثی است که خود شامل موارد متعددی است:
۱- ایمنی در عملیات: ایمنی در عملیات خود شامل حفاری، جوشکاری و برشکاری، کار در ارتفاع و… است.
۲- ایمنی در پروژه‌ها: ایمنی در پروژه‌ها خود شامل ایمنی انبار، محصورسازی، علائم هشداردهنده، مدیریت حریق و… است.
۳- ایمنی اشخاص در پروژه‌ها: ایمنی اشخاص در پروژه‌ها که خود شامل استفاده از تجهیزات حفاظت فردی است.
محیط زیست: محیط زیست شامل هوا، خاک و آب در پروژه‌های مختلف عمرانی است که با توجه به نوع آلایندگی متفاوت است. البته در پروژه‌های عمرانی آلودگی‌ها بیشتر شامل آلودگی خاک است که از طریق انتشار مواد نفتی به منظور سوخت ماشین‌آلات مصرف می‌گردد. آلودگی هوا نیز از طریق انتشار گازهای هیدروکربن نسوخته از اگزوز ماشین‌آلات است. در مجموع، ایمنی محیط کار HSE در ایمن‌سازی تمامی پروژه‌های عمرانی، معدنی و نفت و گاز برقرار است.
عوامل زیان‌آور محیط کار چیست؟
واقعیت آن است که هر عاملی که تأثیر مخربی بر روی سلامت افراد در محیط کار داشته باشد، عامل زیان‌آور محسوب می‌شود. در واقع، در هر سازمانی خطرات ایمنی و بهداشت و عواملی وجود دارند که در محیط کار، زیان‌آور قلمداد می‌شوند. در اینجا به مهم‌ترین عوامل زیان‌آور محیط کار اشاره می‌کنیم:
1-عوامل فیزیکی
عوامل زیان‌آور فیزیکی شامل سروصدا، ارتعاش، گرماوسرما، روشنایی، فشار هوا، تشعشعات پرتو هستند:
سروصدا
سروصدا در آسیب به سیستم شنوایی اثرگذارند. به عنوان مثال، مشکلاتی همچون افت موقت شنوایی، افت دائم شنوایی و وزوز گوش به سیستم شنوایی آسیب می‌رسانند. طبق استاندارد جهانی، محدوده صدای مجاز برای 8 ساعت کار، 85 دسی‌بل است و اگر از این عدد تجاوز کند، بر سیستم شنوایی اثراتی مخرب دارد.
ارتعاش
ارتعاش یکی دیگر از عوامل زیان‌آور محیط کار از نوع فیزیکی است که باعث کاهش بازده کاری، اختلال در آسایش و نیز اختلال در اعمال فیزیولوژیک بدن می‌شود. ارتعاش به دو دسته ارتعاش تمام بدن و ارتعاش دست و بازو تقسیم می‌شود.
گرما و سرما
یکی دیگر از عوامل زیان‌آور محیط کار از نوع فیزیکی گرما و سرما است. عوارض ناشی از گرما سوختگی پوست، کرامپ‌های عضلانی و گرمازدگی است و عوارض سرما نیز کهیر و سرمازدگی است. در واقع، مطلوب‌ترین درجه حرارت 21 درجه سانتی‌گراد است.
روشنایی
از جمله عوامل زیان‌آور محیط کار از نوع فیزیکی، روشنایی است. در محیط کار میزان روشنایی می‌بایست اندازه‌گیری و ارزیابی گردد و برای کمبود روشنایی چه طبیعی و چه مصنوعی یا زاویه تابش نور باید راهکارهای مناسب ارائه شود. این موضوع می‌تواند تأثیر زیادی بر ایمنی محیط کار HSE بگذارد.
فشار هوا
یکی دیگر از عوامل زیان‌آور محیط کار از نوع فیزیکی فشار هوا است. در واقع، فشار در سطح دریا برابر با 760 میلی‌متر جیوه است که با افزایش ارتفاع از سطح دریا، فشار هوا کاهش می‌یابد. از طرفی، در زیر آب به ازای هر 10 متر که از سطح آب به عمق می‌رویم، یک اتمسفر به فشار اضافه می‌شود. مشاغلی مانند غواصی، حفر تونل‌ها در زیر آب و… تحت تأثیر فشار زیادند.
تشعشعات پرتو
از عوامل زیان‌آور محیط کار پرخطر می‌توان به اثرات بیولوژیکی پرتوها اشاره کرد که به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می‌شوند. از عوارض حاد تشعشعات پرتو می‌توان به تب، عفونت، حساسیت‌های غیرعادی، ریزش مو، خونریزی و اسهال اشاره کرد و از عوارض مزمن این تشعشعات ناباروری، آب مروارید، ضایعات پوستی، مشکلات تنفسی و… را می‌توان نام برد.
۲- عوامل شیمیایی
عوامل شیمیایی یکی دیگر از عواملی است که تأثیر مخربی بر روی سلامت افراد در محیط کار دارد. عوامل زیان‌آور محیط کار بر اساس حالت شیمیایی عبارت‌اند از:
- مواد التهاب‌آور و محرک که دارای اثرات سوزاننده و تاول‌آور هستند.
- مواد خفگی‌آور از جمله دی‌اکسیدکربن، هیدروژن، متان، مونوکسیدکربن، سیانوژن و اسید سیانیدریک‌اند.
- مواد بیهوشی‌آور و مخدرها همچون هیدروکربن‌های استیلنی، هیدروکربن‌های اتیلنی و هیدروکربن‌های پارافینی.
۳- عوامل ارگونومیکی
علم ارگونومی علمی است که برای کاهش فشارهای جسمانی و روانی در محیط کار استفاده می‌شود و به نوعی یکی از عواملی است که ایمنی محیط کار HSE را تضمین می‌کند. برخی از اصول ارگونومی در محیط کار عبارت‌اند از:
- پرهیز از اعمال نیروی زیاد
- قرار دادن وسایل و ابزارآلات در حد دسترسی آسان
- مناسب بودن ارتفاع سطح کار
- کم کردن کارها و حرکات تکراری
- به حداقل رساندن خستگی و بار استاتیک
- به کمترین حد رساندن فشار وارده به عضو یا بافت بدن
۴- عوامل زیان‌آور روانی
مواردی که باعث ایجاد عوامل زیان‌آور روانی در محیط کار می‌شوند شامل این مواردند:
- شیفت و نوبت کاری
- ساعات کار بیش از یک شیفت
- بی‌علاقه بودن به کار و یکنواختی محیط کار
- اضطراب مداوم و عدم امنیت شغلی
- ارتباط ضعیف کارکنان با همکاران، سرپرستان و مدیران
- استرس ناشی از کار
۵- عوامل بیولوژیکی
در بعضی از حرفه‌ها به سبب نوع فعالیت، شرایط کار و تولید یا مصرف مواد گوناگون، کارکنان در معرض عوامل بیولوژیکی زیان‌آور قرار می‌گیرند و ممکن است در اثر مبتلا شدن به ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها به بیماری‌های عفونی مبتلا شوند. این موارد بیولوژیکی که جزو عوامل زیان‌آور محیط کار هستند، می‌بایست از طریق اجرایی شدن درست ایمنی محیط کار HSE و نیز انجام دقیق دانش HSE مورد بررسی قرار گیرند.
۶- عوامل مکانیکی
عوامل زیان‌آور محیط کار از نوع مکانیکی به مواردی همچون عوامل مرتبط به نوع ماشین، نحوه کارکردن و تجربه کاری فرد، عوامل ارگونومیک مثل تناسب کار و کارگر و حفاظت صنعتی مانند چشم الکترونیک وسپر حفاظتی اشاره دارد. در واقع، بی‌تجربگی در خصوص کار با ابزارها و دستگاه‌ها منجر به فشارهای مکرر بر روی مفاصل می‌شود که سبب بروز ناراحتی‌هایی مانند پینه بستن و کرامپ‌های عضلانی می‌گردد. همچنین به مرور زمان باعث بروز بیماری‌هایی از جمله بورسیت، هیگروما یا کرامپ حرفه‌ای می‌شود.
عوامل ناایمن در محیط کار چیست؟
به غیر از عواملی که ایمنی محیط کار HSE را به مخاطره می‌اندازد، عواملی نیز هستند که جزو عوامل ناایمن در محیط کار محسوب می‌شوند و از میزان ایمنی و آرامش در این گونه محیط‌ها می‌کاهند. در حقیقت، یکی از ضروری‌ترین نکات ایمنی که در محیط کار باید به آن توجه شود، شناسایی عوامل ناایمن در محیط کار است.
در واقع، هرگاه کارکنان با چیزی روبه‌رو شدند که احساس کردند ممکن است ایجاد ناامنی کند، بهتر است حتماً آن را به مدیریت یا سرپرست آن بخش گزارش دهند. برخی از عوامل ناایمن در محیط کار شامل پارگی پوشش کف، سستی قفسه‌ها، محکم نبودن پله‌ها یا کاشی‌ها، معیوب بودن وسایل، صندلی یا میزهای شکسته، بدون محافظ بودن سیم‌های برق در محل رفتوآمد و… هستند.
یکی از عوامل ناایمن روانی در محیط کار خشونت است. در واقع، هر اقدام خشونت‌آمیز در محل کار، مشکلاتی را در سازمان ایجاد می‌کند که مهم‌ترین آن عدم پیشروی کار از سوی کارکنان و در نتیجه ضرر کلی شرکت است. در واقع می‌توان گفت مهم‌ترین گام برای جلوگیری یا حداقل کاهش احتمال خشونت در محل کار، ابلاغ مدیریت سازمان مبنی بر خط‌مشی توقف خشونت و رفتارهای استرس‌زا در محل کار است.
فرهنگ ایمنی در محیط کار
در محل کار، ایمنی از طریق مجموعه‌ای از معیارها اندازه‌گیری می‌شود که میزان تصادفات نزدیک، جراحات، بیماری‌ها و تلفات را ردیابی می‌کند. به منظور بهبود این معیارها، کارفرمایان و مقامات ایمنی نیز باید پس از هر حادثه تحقیقاتی را انجام دهند، تا اطمینان حاصل شود که همه پروتکل‌ها و اقدامات ایمنی رعایت می‌شوند یا در صورت نیاز، پروتکل‌های جدید را اجرا می‌کنند. در واقع، اگر کارمندان شما اطلاعات کافی در مورد ایمنی محیط کار HSE نداشته باشند و برای پیروی از دستورالعمل‌های ایمنی سرمایه‌گذاری نکنند، اهمیتی هم ندارد که مدیران چقدر دستورالعمل‌ها و شیوه‌های ایمنی را دقیق تنظیم کرده‌اند. پس به منظور اینکه فرهنگ ایمنی در محیط کار به بهترین شیوه جا بیفتد و اجرایی گردد، باید کارمندان نکات ایمنی را در هر حال مورد توجه قرار دهند و آنها را رعایت نمایند.
نقش ایمنی در محیط کار چیست؟
اگر بخواهیم در گویاترین تعریف، ایمنی را بررسی کنیم، باید بگوییم ایمنی دستورالعمل‌هایی است که کارکنان را از عوامل مضری که می‌تواند سلامتی آنان را به خطر بیندازد، مصون می‌دارد. در واقع، قوانین ایمنی محیط کار HSE می‌بایست از سوی مدیران و کارفرمایان برنامهریزی گردد که همکاری کارکنان نیز برای به نتیجه رسیدن این ایمنی، بی‌تأثیر نیست.
در واقع، وقتی موجباتی فراهم گردد که از طریق برقراری ایمنی در محیط کار، بیماری‌ها و حوادث ناشی از فعالیت در محیط‌های کاری متعدد، کاش یابد یا به طور کلی از بین برود، نتیجه این می‌شود که محیط کار از فضایی سالم و قانون‌مدار برخوردار است و با کمتر شدن تعداد حوادث ناشی از فعالیت، ایمنی در محیط کار نقش چشمگیری را بر عهده دارد.
بیشتر بخوانید: تاثیر استفاده از هوش مصنوعی در محیط های کاری
نکات ایمنی محیط کار چیست؟
برای بسیاری از افراد این سؤال پیش آمده است که ایمنی محیط کار چیست و شامل چه نکاتی می‌شود. در پاسخ باید گفت ایمنی محل کار شامل کلیه عواملی است که بر ایمنی، سلامت و رفاه کارکنان تأثیر می‌گذارد. حقیقت آن است که ایمن‌سازی محیط کار آنقدر اهمیت دارد که می‌تواند بر نحوه عملکرد کارکنان و کیفیت کار تأثیری دوچندان داشته باشد. البته لازم به ذکر است کارکنان نیز در این خصوص باید نکات ایمنی محیط کار را به نحو احسن رعایت نمایند و به نوعی فرهنگ ایمنی را به بهترین شکل اجرایی کنند. ضمناً از آن رو که صاحبان مشاغل و مشاوران به طور یکسان توافق دارند که اگر کارمندان حاضر نباشند نقش خود را برای کمک به بهبود اوضاع انجام دهند، احتمالاً مدیران و مشاوران ایمنی نیز تأثیر معنی‌داری بر سوابق ایمنی شرکت نخواهند داشت، لذا یکی از بهترین راه‌ها برای اطمینان از همکاری کارکنان، ارائه انگیزه‌های مرتبط با بهبود ایمنی است. البته درست‌تر آن است که شرکت‌ها از قبل برنامه‌ای قوی داشته باشند و سپس به فکر مشوق‌های ایمنی از جمله جوایز نقدی و غیرنقدی برای ایجاد انگیزه در کارکنان بیفتند. در واقع، باید به رفتارهایی پاداش داده شود که با حذف شیوه‌های کاری ناایمن از آسیب جلوگیری می‌کنند.
ایمنی محیط کار HSE در سطح ملی توسط اداره ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) نظارت می‌شود. سه هدف OSHA که به عنوان سنگ زیربنای سیاست‌ها و مقررات آن عمل می‌کند، از این قرارند:
1- بهبود ایمنی و سلامت برای همه کارکنان که با کاهش خطرات، جراحات، بیماری‌ها و تلفات مشهود است.
2- تغییر فرهنگ محیط کار برای افزایش آگاهی کارفرما و کارگر، تعهد و مشارکت در ایمنی و سلامت.
3- حصول اطمینان از ایجاد اعتماد عمومی از طریق تعالی در توسعه و ارائه برنامه‌ها و خدمات OSHA.
برنامه‌های ایمنی محیط کار HSE می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند که به طور بالقوه اطمینان خاطر برای امنیت و ایمنی کارکنان ایجاد می‌کند. در واقع، همه کارکنان باید از نکات ایمنی محیط کار خود آگاهی داشته باشند و بهنوعی درگیر توسعه یک برنامه ایمنی باشند، تا برای تمامی افراد در محل کار، مسئولیتی مشترک ایجاد نماید.
اقدامات انجام‌شده توسط شرکت‌ها برای به حداکثر رساندن ایمنی محیط کار HSE فراوانند که از جمله مهم‌ترین آنها می توان به این موارد اشاره کرد:
آگاهی از محیط اطراف
از آن رو که هر حرفه‌ای دارای خطرات مخصوص به خود است، پس مطمئن‌ترین شیوه برای حفظ امنیت افراد، این است که از محیط اطراف خود آگاه باشند. در واقع، کارکنان هرچه بیشتر با وظایف و محل کار خود آشنا باشند، بیشتر از خطرات احتمالی آگاهی خواهند داشت.
حفظ وضعیت صحیح بدن
کارمندانی که پشت میز کار می‌کنند، باید مطمئن شوند که بدنشان وضعیت مناسبی دارد، تا مشکلی برای کمر و گردنشان ایجاد نشود. البته، اگر آنها مجبور به بلند کردن وسایل در محل کار هستند، باید کمر خود را صاف نگه دارند و فشار را به پاهای خود وارد کنند. بهتر است برای بلند کردن وسایل سنگین از کمک مکانیکی استفاده شود.
تأمین تجهیزات ایمنی
در محیط کار برای اینکه کارکنان کمتر در معرض خطراتی قرار بگیرند که باعث آسیب آنها می‌گردد، می‌بایست تجهیزات ایمنی فعالیت آنها تأمین گردد و از آن رو که کارمندان ممکن است مجبور باشند با مواد شیمیایی، ماشین‌آلات، الکترونیک و سایر خطرات احتمالی در ارتباط باشند، کارفرمایان می‌بایست تجهیزات حفاظت فردی (P.P.E.) را در اختیار چنین کارکنانی قرار دهند. نمونه‌هایی از P.P.E. دستکش، عینک محافظ، لباس، گوش‌گیر و کلاه ایمنی هستند. در واقع کارکنان با دیدن عینی این وسایل، بهتر درک می‌کنند که ایمنی محیط کار چیست.
پیشگیری از سقوط و لغزش
طبق تحقیقات انجام‌گرفته لغزش و سقوط، دومین عامل جراحات در محیط کار بوده است و به عنوان نکات ایمنی محیط کار باید مورد توجه قرار گیرد. بر اساس استاندارد اداره ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) تمامی محیط‌های کار باید منظم و کاملاً بهداشتی باشند. چنانچه در قسمت‌هایی از محیط کار فرایندهای خیس انجام می‌گردد، باید آن قسمت زهکشی شود یا پیش از بروز مشکل، پاکیزه شوند. همچنین اقلام موجود در محیط کار نباید در راهروها و خروجی‌ها باشند. نصب آینه و علائم هشداردهنده در نقاط کور نیز یکی دیگر از نکات ایمنی محیط کار HSE به منظور پیشگیری از سقوط و لغزش است.
استفاده کردن از محافظ و قطره‌گیر
در محیط کار، استفاده نمودن از برخی وسایل ساده از جمله پادری، پلتفرم، کف‌پوش‌های کاذب یا کف‌پوش‌های خشک‌کن در نقاطی که لازم است، در عدم بروز آسیب، بسیار اهمیت دارد. همچنین در مسیر رفتوآمد کارکنان نباید میخ‌های نیمه‌کوبیده یا خرده‌های چوب، فلز و… باشد.
جلوگیری از خطر آتش‌سوزی
جمع کردن مواد قابل اشتعال غیرضروری در محیط کار، بسیار خطرناک است و می‌بایست چنین موادی به مقدار موردنیاز در محیط کار نگهداری شوند. همچنین کارکنان باید از آلوده شدن لباس خود با مایعات قابل اشتعال جلوگیری کنند. ضروری است راهروها و درب‌های خروج اضطراری از وجود موانعی که بر سر راه هستند، پاکسازی شوند.
کنترل میزان گردوغبار
اگر انباشتگی گردوغبار به ضخامت یک سکه یا گیره کاغذ باشد، باعث پوشیدگی حداقل ۵ درصد سطح اتاق می‌شود و این مقدار می‌تواند منجر به انفجاری شدید گردد. پس می‌بایست محیط کار را در برابر خطرات احتمالی آزمایش کنید. مکش گردوغبار روشی راحت و مطلوب برای تمیز کردن محیط است. از جمله گزینه‌های دیگر تمیز کردن محیط کار از گردوغبار، با آب شستن و تی کشیدن و استفاده از پمپ‌های باد است.
جلوگیری از ریختن مواد در محیط کار
یکی دیگر از نکات ایمنی محیط کار، جلوگیری از ریختن مواد در محیط کار است. در واقع، همه زیرپایی‌های محیط کار باید بررسی شوند، تا اطمینان حاصل گردد که مواد خطرناک از طریق آنها به جاهای دیگر انتقال پیدا نمی‌کنند، چراکه به دلیل جنس پارچه‌ای یا چسبناک بودنشان، باید تمیز نگه داشته شوند و به‌خوبی نگهداری شوند. برای جلوگیری از انتقال آلودگی، دستورالعمل‌های پاکسازی جداگانه‌ای را برای هر مکان باید در نظر گرفت. به عنوان مثال، هرگز نباید از همان کف‌شویی که برای تمیز کردن روغن در یک جا استفاده شده است، در جای دیگر استفاده کرد، چون در صورت سمی بودن ممکن است به تست بهداشت صنعتی، تغییر لباس کار و استحمام نیاز باشد.
دقت در نریختن اشیاء
ریل یا تخته محافظ یا روکش، محافظ‌هایی هستند که می‌توانند از ریختن اشیاء بر روی کارکنان یا تجهیزات جلوگیری کنند. راهکارهای دیگری نیز برای رعایت کردن نکات ایمنی محیط کار HSE در این خصوص وجود دارند که عبارت‌اند از: درست قرار دادن مواد و ابزار بر روی میز، قرار دادن اشیاء سنگین در قفسه‌های پایین، قرار دادن تجهیزات دور از لبه میز و خودداری کردن از انباشتگی اشیاء در جاهایی که محل عبور کارکنان است.
استراحت کافی
یکی از هشدارهای ایمنی محیط کار HSE این است که کارگران خسته بیشتر مستعد حادثه هستند. در حقیقت، آنها هر چه بیشتر خسته باشند، کمتر از محیط اطراف خود آگاهند و بیشتر در معرض خطر آسیب قرار دارند. بهتر است از استراحت‌های کوتاه میان روز، به نحو احسن استفاده شود، تا شادابی و هوشیاری برای ادامه کار حفظ گردد.
آگاهی از روش‌های ایمنی جدید
آگاهی داشتن از روش‌های ایمنی جدید نیز یکی دیگر از نکات ایمنی محیط کار HSE است. چنانچه وسایل و ماشین‌آلات جدیدی برای شرکت خریداری می‌شود، بهتر است کارکنان قبل از استفاده با روش‌های درست کار با آنها آشنا شوند و در این خصوص آموزش ببینند.
قرار ندادن وسایل در مقابل خروجی‌های اضطراری
یکی دیگر از آموزش‌هایی که افراد را به این درک می‌رساند که ایمنی محیط کار چیست، این است که هرگز چیزی جلوی درب خروج اضطراری قرار نگیرد، حتی اگر فقط برای چند دقیقه باشد. برای مثال، در برخی شرکت‌ها وسایلی همچون نردبان‌ها، چرخ‌دستی‌ها و حتی لیفتراک‌ها در مقابل خروجی‌های اضطراری قرار می‌گیرند.
گزارش دادن شرایط ناایمن
تنها راه برای جلوگیری از وقوع شرایط ناایمن این است که به محض مشاهده آنها به سرپرستان گزارش داده شود. آنها موظف‌اند یک محیط کاری امن را برای همه کارکنان فراهم کنند. در مجموع، برای اینکه محیط کاری ایمن فراهم شود، باید مسئولان و کارکنان در این خصوص با یکدیگر همکاری داشته باشند.
تأثیر روشنایی محیط کار بر روند فعالیت
روشنایی محیط کار و طراحی نور در فضاهای کاری می‌تواند کیفیت کار را در آن سازمان‌ها ارتقاء دهد و روند کار را در آن فضا بهبود بخشد. اگر بگوییم بهره‌وری و خلاقیت با راه‌حل‌های مؤثر روشنایی محیط کار افزایش می‌یابد، ادعای بیجایی نکرده‌ایم. در واقع، نورپردازی درست می‌تواند به طور چشمگیری بر انگیزه کارمندان تأثیر بگذارد و عملکرد آنها را رشد دهد.
این یک واقعیت است که روشنایی کافی در محیط کار، سلامت و رفاه کارکنان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. مطالعات نشان داده‌اند که نور مناسب نه‌تنها انجام کارها را به میزان قابل‌توجهی آسان می‌کند، بلکه تأثیر مثبتی بر هوشیاری و بهره‌وری دارد؛ مثلاً اگر روشنایی محیط کار خیلی کم یا خیلی زیاد باشد، توانایی کارکنان برای انجام وظایف خاص کاهش می‌یابد و چه‌بسا باعث می‌شود سلامتی آنها در معرض خطر قرار گیرد و این مسئله مغایر ایمنی محیط کار HSE است. برای مثال، نور ضعیف منجر به خستگی و فشار چشم می‌شود که اغلب به سردرد، گردن‌درد، عدم تمرکز، بی‌حالی و افسردگی می‌انجامد. این امر به‌ویژه در محیط‌هایی که به کارهای دستی می‌پردازند، اهمیت بیشتری دارد.
تأثیر نظافت محیط کار بر روند فعالیت
نظافت محیط کار یکی از راه‌هایی است که بر سلامت و ایمنی و در نتیجه بهره‌وری و رضایت کارکنان تأثیرات مثبت و قابل‌توجهی می‌گذارد. به عبارت دیگر، حفظ نظافت در محل کار نه‌تنها محیط سالم‌تری را برای کارکنان ایجاد می‌کند، بلکه به شرکت‌ها کمک می‌کند، تا کارآمدتر و مولدتر شوند. میزهای درهم‌ریخته، مواد غذایی باقی‌مانده و کاغذهای باطله تنها برخی از رایج‌ترین مواردی هستند که نظافت محیط کار را زیر سؤال می‌برند.
این یک واقعیت است که تمیز نگه داشتن محیط کار، مزایای متعددی را در خصوص سلامت و ایمنی کارکنان در بر دارد. از جمله مزایای نظافت محیط کار می‌توان به این موارد اشاره کرد:
جلوگیری از انتشار میکروب‌ها و بیماری‌ها
اگر دفاتر به طور مرتب تمیز نشوند، می‌توانند به منبع مهم باکتری تبدیل شوند. تمیز کردن مداوم سطوحی که بیشتر در معرض لمس قرار می‌گیرند مانند دستگیره در، تلفن و میز از انتشار میکروب‌ها و ایجاد بیماری‌های گسترده جلوگیری می‌کند.
کاهش استرس و اضطراب
فضاهای کاری به‌هم‌ریخته و سرویس‌های بهداشتی کثیف می‌تواند سطح استرس و اضطراب را در بین کارکنان افزایش دهد. با فراهم کردن محل کار تمیز به کارمندان کمک می‌شود، تا ضمن رعایت ایمنی محیط کار HSE، احساس سازماندهی و تمرکز بیشتری داشته باشند.
کاهش خطر آسیب‌دیدگی یا جراحت
نظافت محیط کار می‌تواند لغزیدن و زمین خوردن را کاهش دهد. به عنوان مثال، باید به محض ایجاد نشتی یا ریختن چیزی بر روی زمین، آن را تمیز و مرتب کرد، تا احتمال وقوع آسیب‌دیدگی یا جراحت به حداقل برسد. در حقیقت، تمیز و ایمن نگه داشتن محل کار، وظیفه همه کسانی است که در آن محیط به طور مداوم حضور دارند. القای یک فرهنگ پاکیزگی در محل کار، گام بزرگی در ایجاد امنیت جسمی و روانی کارکنان خواهد داشت.
ایمنی در محیط کارگاهی چگونه باید رعایت شود؟
یک کارگاه کارآمد هم می‌تواند یکی از مقرون‌به‌صرفه‌ترین روش‌های پیشرفت و نگهداری از یک کارخانه باشد، هم می‌تواند یکی از پرخطرترین محیط‌های کاری محسوب شود. به جرئت می‌توان گفت صرف هزینه‌های کلان برای برقراری ایمنی محیط کار HSE و نیز صرف وقت بیشتر برای ساماندهی هرچه بهتر بهداشت و ایمنی در محیط کارگاهی، موجب خواهد شد سودمندی مضاعفی در آینده نزدیک شامل حال آن کارگاه گردد. برخی از این قوانین که می‌بایست به طور مستمر بر آنها نظارت گردد، عبارت‌اند از:
- کارگاه‌ها باید به‌خوبی روشن باشند.
- تهویه به اندازه کافی در کارگاه‌ها وجود داشته باشد.
- کارگاه‌ها باید برای اطفای حریق مجهز باشند.
- کارگاه‌ها باید آموزش لازم برای استفاده درست از همه ابزارها و تجهیزات داشته باشند و در این مورد بازرسی گردند.
- دسترسی به ایستگاه‌های کاری به منظور تعمیر و نگهداری تجهیزات در کارگاه‌ها وجود داشته باشد.
- بطری‌های گاز در کارگاه‌ها باید قفسه‌بندی شده باشند و بطری‌های جوش گاز باید مجهز به فلاش‌بک باشند.
- کارگاه‌ها باید دارای امکانات بهداشتی کافی باشند.
- روش‌هایی برای مدیریت ضایعات روغن‌های مستعمل، لاستیک‌ها، باطری‌ها، ترمزها و لنت‌های کلاچ در کارگاه‌ها باشد.
بهداشت محیط کار و بهداشت شغلی به چه معناست؟
بهداشت محیط کار و بهداشت شغلی همان بهداشت حرفه‌ای است که پیش از این در خصوص آن گفتیم که علم پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کار و ارتقای سطح سلامتی افراد شاغل از طریق کنترل عوامل زیان‌آور محیط کار است. همچنین توضیح دادیم که مدیریت بهداشت حرفه‌ای یا شغلی در محیط کار راجع به متوقف کردن چیزها، کارها یا رفتارهایی است که باعث ناراحتی افراد می‌شوند و نمونه‌های آن را هم قرار گرفتن در معرض مواد مضر، حرکات مکرر، وضعیت نامناسب، کار در شیفت شب و گردوغبار بیان کردیم که این موارد به طور کلی برای سلامتی مضر بوده و هستند.
در حقیقت، بهداشت محیط کار و بهداشت شغلی، حوزه‌ای از کار در بهداشت عمومی برای ارتقاء و حفظ بالاترین درجه رفاه جسمی، روانی و اجتماعی کارگران در همه مشاغل محسوب می‌شود. از جمله اهداف این نوع بهداشت می‌توان به حفظ و ارتقای سلامت و ظرفیت کاری کارگران، بهبود شرایط برای ایمنی محیط کار HSE و سلامت افراد و توسعه سازمان کار و فرهنگ‌های کاری است که همه این‌ها منعکس‌کننده سیستمهای ارزشی و ضروری آن شرکت است.
رعایت اصول ایمنی محیط کار چه ضرورتی دارد؟
چرا سلامت و ایمنی در محیط کار مهم است؟ این سؤالی است که شاید بارها از ذهن کارفرمایان و کارکنان گذشته است. حقیقت آن است که نمی‌توان نسبت به اهمیت ایمنی محیط کار HSE بی‌توجه بود. از یک سو، کارفرمایان باید ضمن مجهز نمودن کارگاه‌های خود به دانش HSE کارکنان خود را ملزم به رعایت از اصول ایمنی محیط کار کنند، تا مطمئن شوند کارکنانشان در نتیجه کاری که برای آنها انجام می‌دهند، در معرض خطر آسیب قرار نمی‌گیرند. البته این فقط کارکنان یک سازمان نیستند که سلامت و ایمنی‌شان باید برای کارفرمایان اهمیت داشته باشد، بلکه افرادی همچون بازدیدکنندگان، مشتریان، پیمانکاران فرعی و همه مردمی که ممکن است در ارتباط با فعالیت یک سازمان باشند نیز باید در ایمنی کامل به سر ببرند.
یکی دیگر از ضروریات رعایت اصول ایمنی محیط کار، این است که پس از بررسی مشاوران منابع انسانی و مدیران فنی، از جریمه‌های سنگین ناشی از نقض بهداشت و ایمنی جلوگیری می‌شود.
رعایت ایمنی و بهداشت در محیط کار و تأثیر آن بر روحیه کارکنان
اگر بگوییم رعایت ایمنی و بهداشت در محیط کار چنان تأثیری بر روحیه کارکنان یک سازمان دارد که بر کیفیت کار، میزان رشد اقتصادی، وفاداری به سازمان و سلامت اخلاقی کارکنان، اثرگذاری ویژه‌ای دارد، سخنی به گزاف نگفته‌ایم، چراکه بهره‌وری سازمان در راستای این موارد نیز افزایش چشمگیری می‌یابد و راندمان آن شرکت را بالا می‌برد. در واقع، رعایت ایمنی محیط کار HSE در یک سازمان تأثیر مضاعفی بر روحیه کارکنان دارد و قدرت تمرکز آنها را افزایش می‌دهد. این موضوع، مسئله‌ای اثبات‌شده است و کارفرمایان می‌توانند با رعایت ایمنی و بهداشت در محیط کار، به وفاداری کارکنان و پرسنل به سازمان خود امیدوار باشند.
در حقیقت، رعایت ایمنی و بهداشت در محیط کار، مزیت‌هایی را شامل می‌گردد که هم به نفع کارکنان است و هم به سود کارفرمایان. مواردی که مختص کارکنان است عبارت‌اند از: افزایش روحیه و امیدواری، کاهش فشار کار و استرس، کاهش آسیب‌ها و صدمات در طول فعالیت، کاهش حوادث در طول کار، افزایش آسودگی و راحتی، افزایش رفاه و سلامتی، افزایش سطح بهداشت کار کارکنان. از طرفی، مزیت‌های رعایت ایمنی و بهداشت در محیط کار برای کارفرمایان از این قرارند: کاهش حوادث و اتفاقات، افزایش کیفیت محصولات، افزایش کارایی کارکنان آن سازمان، کاهش خطاهای کارکنان، کاهش مخارج درمانی کارکنان، استفاده مفیدتر و مناسب‌تر از نیروی انسانی و کاهش مخارج تولیدی سازمان.
اشاره‌ای کوتاه به مسائل ایمنی محیط کار اداری
قوانین ایمنی در همه محیط‌های کاری وجود دارد، تا هم کارکنان و هم شرکت را ایمن نگه دارد. این مقررات می‌تواند به پیشگیری و کاهش حوادث و به حداقل رساندن خطر کمک کند. چنین موضوعی باعث می‌گردد کارکنان از برقراری ایمنی و بهداشت در محیط کارشان آسوده باشند. در واقع، یادگیری اینکه رعایت قوانین و مسائل ایمنی محیط کار اداری و غیراداری موجب حفظ سلامتی جسمی و روحی کارکنان می‌شود، باعث خواهد شد ضمن محافظت از تمامی افرادی که بهنوعی در آن اداره یا کارخانه در رفتوآمد هستند، بهره‌وری آن سازمان دوچندان گردد و این یکی از مهم‌ترین اهدافی است که با رعایت ایمنی محیط کار HSE حاصل می‌گردد.
در این میان محیط‌های اداری که شاید افراد زیادتری در آن رفتوآمد داشته باشند، از حساسیت بیشتری برخوردار است و رعایت دستورالعمل‌هایی دال بر حفظ ایمنی و بهداشت در این محیط‌ها بسیار مهم‌اند؛ دستورالعمل‌هایی همچون در نظر گرفتن تجهیزات تهویه مطبوع، وجود آب آشامیدنی به مقدار کافی، ساخت سرویس‌های بهداشتی به تعداد پرسنل، بازرسی سیستمهای برقی و تجهیزات آتش‌نشانی به طور مرتب و جلوگیری از تجمع بیش از حد مواد قابل اشتعال مانند کاغذ و کارتن.
بیشتر بخوانید: هوشمندسازی محیط کار، راهکاری ایمن برای جلوگیری از صدمات جبران‌ناپذیر نیروی کار
نکات ایمنی در دفاتر اداری چیست؟
این یک واقعیت است که برقراری ایمنی دفاتر اداری به عنوان یک محیط کاری تثبیت‌شده، جزو وظایف و مسئولیت‌های اخلاقی هر سازمانی محسوب می‌شود، چراکه سلامتی را ارتقاء می‌دهد و از احتمال وقوع حوادث و آسیب‌های مالی یا جانی در محل کار، جلوگیری می‌کند. در اینجا برآنیم تا مهم‌ترین نکات ایمنی در دفاتر اداری را مورد بررسی قرار دهیم:
بررسی‌های اداری را انجام دهید
تیمی را برای اطمینان در انجام برنامه‌های منظم اداری و رعایت پروتکل‌های ایمنی تعیین کنید. به محیط‌های مختلف در محیط کار توجه دقیق داشته باشید و شرایط کاری کارکنان را برای شناسایی خطرات احتمالی مانند برخورد با موانع، نور ضعیف و سموم محیطی بررسی کنید.
محل کار را تمیز و مرتب نگه دارید
یکی دیگر از نکات ایمنی در دفاتر اداری تمیز و مرتب نگه داشتن محل کار است. حقیقت آن است که باید به عنوان یک کارمند محل کار را مرتب نگه دارید، تا از آسیب‌هایی همچون لغزش، زمین خوردن و سقوط در امان باشید. نظافت و ضدعفونی کردن در حین کار نیز برای پاکیزه نگه داشتن محیط کار از میکروب‌ها و ویروس‌های مضر، مفید است.
بهداشت کارکنان را ارتقاء دهید
عدم بهداشت کارمندان در دفاتر اداری یک موضوع نگران‌کننده برای مبحث ایمنی محیط کار HSE است. به عنوان مثال، برای جلوگیری از انتشار ویروس‌های مضر بین کارکنان، وجود کنترل‌هایی مانند استفاده از ماسک، استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های دست و رعایت تکنیک‌های مناسب شست‌وشوی دست بسیار مهم‌اند.
لباس مناسب بپوشید
پوشیدن لباس ایمنی مناسب، یکی از مهم‌ترین نکات ایمنی در دفاتر اداری است. بسته به ماهیت کار، باید مناسب‌ترین لباس را بپوشید، تا از این طریق صدمات و حوادث رایج در محل کار را به حداقل برسانید. برای مثال، بهتر است از پوشیدن جواهرات یا کراوات آویزان و پوشیدن کفش‌های پنجه‌بسته خودداری کنید.
بیشتر بخوانید: لباس ایمنی محیط کار مجهز به هوش مصنوعی
روش‌های درست استفاده از ابزار و وسایل را بیاموزید
یکی از کلیدی‌ترین نکاتی که باعث می‌گردد ایمنی محیط کار HSE کم‌کم در محل کار جا بیفتد، روش‌های درست استفاده از ابزار و وسایل در محیط کار است. برای جلوگیری از صدمات جسمی به خود و دیگران، بهتر است از استفاده ابزار و وسایل بدون آموزش مناسب خودداری کنید، چراکه این امر به‌جز ایمنی یک فرد برای سایر افراد نیز مهم است.
درها و کشوهای کابینت را کاملاً ببندید
شاید این موضوع، ساده به نظر برسد، اما بهتر است از باز گذاشتن درها و کشوهای کابینت و میز خودداری کنید. آنها می‌توانند علت برخورد و زمین خوردن باشند. کارکنان را تشویق کنید، بعد از هر بار استفاده آنها را ببندند.
نیروی کار را با روش‌های اضطراری آشنا کنید
نیروهای جدیدی که به یک شرکت وارد می‌شوند، مستعد آموزش‌اند. آموزش روش‌های اضطراری محیط کار و طریقه کار با ابزار و تجهیزات، یکی از ضروری‌ترین وظایفی است که باید به عنوان نکات ایمنی در دفاتر اداری برای نیروهای تازه‌نفس در نظر گرفت. سعی کنید دوره‌های آموزشی برای کارکنان برگزار کنید که آنها در زمان وقوع یک بحران اضطراری، بتوانند درست عمل کنند.
به طور مناسب استراحت کنید
کارکنانی که به‌خوبی استراحت کرده‌اند می‌توانند تمرکز و آگاهی خود را نسبت به محیط اطراف و ایمنی خود حفظ کنند که این موضوع برای ایمنی محیط کار HSE بسیار ارزشمند است.
همیشه شرایط ناامن را گزارش دهید
سیستمی برای گزارش شرایط ناامن داشته باشید، تا کارمندان بتوانند در هنگام عملکرد اشتباه و تهدید شدن ایمنی آنها، آن خطا را گزارش دهند. این کار می‌تواند به انجام بررسی‌ها، بازرسی‌ها، ارزیابی خطرات یا حتی گزارش حوادث کمک کند.
چه نکاتی را برای ایمنی در تجهیزات اداری باید در نظر گرفت؟
لحاظ کردن ایمنی در تجهیزات اداری از جمله میزها و صندلی‌ها و نیز موقعیت برخی از تجهیزات از جمله محل قرارگیری مانیتور و رنگ استاندارد آنها یکی از مهم‌ترین اصول ایمنی در محیط‌های اداری است. از آن رو که یک محیط کار باید از نظر ایمنی برای انجام کار آماده باشد، به همین دلیل، کارفرمایان باید تجهیزات ایمنی را متناسب با نوع کار فراهم آورند. به بیانی دیگر، آنها باید ایمنی در تجهیزات اداری را بسته به نوع کار لحاظ کنند. از طرفی نیز کارکنان باید تمامی اصول ایمنی را با دقت مورد استفاده قرار دهند. از طرفی، باید شرایطی فراهم شود که کارمندان جدیدالورود متناسب با حرفه خود در خصوص ایمنی و بهداشت در محیط اداری آموزش ببینند، تا از بروز خطرات احتمالی پیشگیری شود.
به منظور برقراری هر چه بهتر ایمنی در تجهیزات اداری و برقراری ایمنی محیط کار HSE می‌بایست در خرید و استفاده از آنها نکات زیر را در نظر گرفت:
فاکتورهای فردی
برای خرید وسایل، اطلاع از مشخصات افرادی که از آنها استفاده می‌کنند، اهمیت زیادی دارد. مشخصاتی همچون جنسیت، اندازه بدن، ارتفاع قد و چپ‌دست یا راست‌دست بودن فرد.
ماهیت وظایف
وظایف اداری مختلف، به تجهیزات و لوازم متفاوتی نیز نیاز دارد. آگاهی از اینکه یک کارمند برای انجام بهتر وظایفش، به چه لوازمی نیاز دارد، درک درستی از ماهیت آن کار می‌طلبد. مثلاً برای کار تایپ کردن، آگاهی از اینکه آن کارمند نیاز دارد کم تایپ کند یا زیاد یا اینکه تایپ کردن او همراه با کارهایی مانند یادداشت برداشتن، استفاده از تلفن و… باشد، باعث می‌گردد تجهیزات او برای کار متفاوت باشد.
فاکتورهای محیطی مهم محل کار
برخی از جنبه‌های محیط کار که باید درنظر گرفته شوند، تا اطمینان حاصل گردد ایمنی در تجهیزات اداری در نظر گرفته شده از این قرارند:
- ابعاد اداره و فضای در دسترس
- ترتیب وسایل موجود
- منابع نور، به‌خصوص لامپ‌ها
- نوع و اندازه کامپیوترها
- لوازم جانبی همچون دیسکت‌های سخت مستقل وسایل ذخیره
- تعامل با همکاران
در نظر گرفتن اصول ایمنی تجهیزات اداری
برای اینکه مطمئن شوید ایمنی محیط کار HSE در شرکت شما رعایت خواهد شد، باید در هنگام انتخاب وسایل اداری نکات زیر را در نظر بگیرید:
- داشتن قابلیت تنظیم برخی وسایل اداری از جمله صندلی‌ها و میزها که بتوانند همه کاربران را پوشش دهند. برای صندلی بهتر است ارتفاع تکیه‌گاه آرنج نیز تنظیم شود. برای تهیه میز غیرقابل تنظیم، تکیه‌گاه پا فراموش نشود.
- استفاده از لوازم جانبی همچون موشواره، کتاب‌یار، لامپ‌های وظیفه و…
- استفاده از وسایل یا تجهیزاتی که سطح انعکاسی نداشته باشند، برای مثال رنگ میز و صندلی باعث ایجاد انعکاس نشود.
رعایت ایمنی در شرایط اضطراری در محیط کار چه اهمیتی دارد؟
یکی از ضروری‌ترین عملکردهای ایمنی محیط کار HSE، ایمنی در شرایط اضطراری در محیط کار است. در واقع، تمامی محیط‌های کار باید دارای برنامه‌های ایمنی تأسیسات باشند، تا به بهبود رفتار ایمن در حین کار کمک کنند. در حقیقت، نحوه انتخاب کسب‌وکارها در درجه اول به ایمنی در شرایط اضطراری در محیط کار بستگی دارد؛ موضوعات مهمی همچون تدابیر ضروری برای ایمن‌سازی محیط کار، ایمنی در خصوص مواد شیمیایی، در دسترس بودن کمک‌های اولیه، ایمنی تجهیزات محل کار، ایمنی مربوط به آتش‌نشانی، ایمنی مربوط به برق و…
برای همه کارفرمایان، این موضوع اهمیت زیادی دارد که خطرات محیط کار را ارزیابی کنند و بر اساس آن اقدام نمایند؛ اما به دلیل اینکه محل‌های کار با یکدیگر متفاوت‌اند، نیازهای آنها نیز با یکدیگر فرق می‌کنند و لذا همه کارفرمایان باید بر اساس نیاز آن محل، محیط کار را ایمن‌سازی نمایند.
میزان تکرار فعالیت‌های ایمنی و بهداشتی، آری یا نه!
این یک واقعیت است که میزان تکرار فعالیت‌های ایمنی و بهداشتی در ماهر شدن کارکنان نقشی اساسی دارد. در واقع، همه کارکنان باید در فعالیت‌های ایمنی و بهداشتی به‌ویژه تمیز و مرتب نگه داشتن محل کار با یکدیگر مشارکت داشته باشند و در صورتی که عدم رعایت آنها منجر به بروز خطر گردد و ایمنی را تحت‌الشعاع قرار دهد، آن را گزارش دهند. آرنهولز در این باره می‌گوید: «هر کارگری باید در این فعالیت‌ها نقشی ایفا نماید و در صورت وجود مشکل آن را گزارش دهد.» پس می‌توان نتیجه گرفت که کارکنان ماهر و باسابقه فعالیت‌های ایمنی و بهداشتی را بیشتر تکرار کرده‌اند و در این زمینه مهارت یافته‌اند.
با این حال، چنانچه وجود مواد آلوده و عدم پاکیزگی در محیط کار افزایش یابد، انجام فعالیت‌های ایمنی و بهداشتی به خیال رعایت ایمنی محیط کار HSE مدام تکرار می‌شود و این به معنای آن است که برای چنین اموری قرار است وقت بیشتری تلف گردد، چراکه این امکان وجود داشت که با رعایت بهداشت و پاکیزگی، برای رفع آلودگی‌ها زمان کمتری صرف شود. به طور کلی، محیط کار می‌بایست همیشه تمیز و مرتب باشد و در عین حال، به طور مداوم و پرتکرار، رفت‌و‌روب و پاکسازی گردد. درست آن است که قبل از پایان شیفت، کارکنان محیط کارشان را بررسی و پاکیزه کنند و مواد غیرقابل استفاده را دور بریزند. با این کار، زمان لازم برای تمیزکاری در دفعات بعدی کاهش می‌یابد.
برای ایمنی کارگران در محیط کار چه تضمینی وجود دارد؟
تضمین ایمنی کارگران در محیط کار برای هر سازمانی هم ضروری است و هم مفید، چراکه ضمن برقراری ایمنی محیط کار HSE باعث می‌گردد نیروی کار در آن محیط در سلامتی و امنیت کامل به سر ببرد. در واقع، نهادهای نظارتی مانند OSHA (سازمان ایمنی و بهداشت شغلی) و NFPA (انجمن ملی حفاظت در برابر آتش) تدابیر ایمنی مختلفی را اعلام می‌کنند که کارفرمایان باید آنها را انجام دهند و در صورتی که بررسی‌های این سازمان‌ها نقض این استانداردها را نشان دهد، می‌توانند آنها را جریمه کنند. در حقیقت، با ایمن‌سازی محیط کار، علاوه بر اجتناب از جریمه‌های پرهزینه، افزایش بهره‌وری و روحیه بهتر کارکنان را تضمین می‌کند.
واقعیت این است که ایمنی شغلی به دلایل زیادی مهم است. اول از همه، یک کارمند هرگز نباید سلامتی و ایمنی روح و جسم خود را برای تکمیل یک کار به خطر بیندازد. در عوض، کارفرمایان می‌بایست محیط کاری را عاری از خطر کنند و در این خصوص هم وظیفه قانونی دارند و هم وظیفه اخلاقی. برای دستیابی به این هدف، کارفرمایان باید یک استراتژی ایمنی متناسب با امکاناتشان ایجاد کنند. هنگامی که کارکنان از خطرات موجود مطلع شوند و روش‌های ایمنی لازم را درک نمایند، آن سازمان، کارکنانی را در اختیار خواهد داشت که شادتر، سالم‌تر و سازنده‌ترند. در واقع، آنها زمانی کارآمدتر عمل می‌کنند که بدانند قادرند کار یا وظیفه خود را بدون آسیب رساندن به سلامتی خود انجام دهند.
گواهینامه HSE
گواهینامه HSE آموزش‌های ویژه‌ای را برای مدیریت و کارکنان در نظر می‌گیرد که نوع آن بر حسب صنعت و نوع شغل متفاوت است. این گواهینامه برای افراد و سازمان‌ها موجب تضمین ایمنی و رفاه کارکنان می‌شود و به نوعی سندی خواهد بود که دوره ایمنی محیط کار HSE سپری گشته است. در واقع، گواهینامه HSE حاوی روش‌ها، فرایندها و مقررات لازم برای محافظت از افراد، کارکنان و محیط زیست نسبت به بروز آسیب‌ها در محل کار است. برخی از مزایای گواهینامه HSE عبارت‌اند از: کاهش مسئولیت اقتصادی، آموزش مسائل مربوط به ایمنی و بهداشت، بهبود بازدهی و روحیه کارکنان، افزایش حسن شهرت سازمان و…
برخی از استانداردهایی که برای کسب گواهینامه HSE ضروری به نظر می‌رسد شامل استانداردهای مدیریت کیفیت (PT ISO 9001:2015- EN ISO 9001:2015)، مدیریت محیط زیستی (PT ISO 14.001:2015 -EN ISO 14.001:2015)، استاندارد ارزیابی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی (OHSAS 18001) و سیاست پایداری و کیفیت (GEI PSQ POL 001) است.
برقراری ایمنی و سلامت در محیط کار
وجود ایمنی و سلامت در محیط کار و به طور کلی برقراری ایمنی محیط کار HSE از ویژگی‌های شرکت‌های خوب در سراسر جهان محسوب می‌شود. همه کارکنان یک سازمان خواهان این هستند که از ایمنی و سلامت خود اطمینان داشته باشند. به بیانی دقیق‌تر، ایمنی و سلامت در محیط کار، یک مسئله حیاتی است و کارفرمایان باید اطمینان حاصل کنند که کارکنان آنها در محیطی امن فعالیت می‌کنند. آنها مسئول ارتقای ایمنی در محل کار خود هستند. همچنین کارفرمایان باید کارکنان خود را تشویق نمایند، تا شیوه‌های ایمن و سلامت را برای انجام امور خود برگزینند و از تجهیزات ایمنی آن سازمان برای پیشبرد فعالیت‌های خود به نحو احسن استفاده کنند.
به‌جز اینکه کارکنان می‌بایست ایمنی و بهداشت را در برنامه کاری خود بگنجانند، می‌بایست از خطرات ناشی از کار نیز دوری کنند. در اینجا به برخی از مزایای یک محیط کار ایمن و سلامت اشاره می‌کنیم:
- محیط کار ایمن‌تر، بهره‌وری بیشتر: هرچه محیط کار ایمن‌تر باشد، بهره‌وری بیشتر خواهد بود و در نتیجه هزینه‌های عملیاتی کاهش خواهد یافت.
- محیط کار ایمن‌تر، سلامتی بیشتر: ایمنی محیط کار HSE باعث ارتقای سلامت کارکنان و کارفرمایان می‌شود. در واقع، کارمندان سالم‌تر، وظایف را کارآمدتر انجام می‌دهند و به طور کلی شادترند.
- محیط کار ایمن‌تر، تصادفات کمتر: تصادفات در محیط کار ایمن بسیار کم است. این مسئله منجر به توقف کمتر برای بررسی‌های ایمنی، کاهش هزینه‌های جبران خسارت و نیز عدم نیاز به زمانی برای بهبودی کارکنان می‌شود.
- محیط کار ایمن‌تر، هزینه‌های کمتر: آسیب به تجهیزات صنعتی هزینه‌هایی را برای تعویض و تعمیر ایجاد می‌کند. محیط کار ایمن و سلامت، باعث می‌گردد چنین هزینه‌هایی کمتر شود.
- محیط کار ایمن‌تر، آرامش و راحتی بیشتر: اگر کارفرمایان نگران ایمنی کارکنان خود باشند، کارمندان به طور کلی اعتمادبه‌نفس و آسودگی بیشتری دارند و در نتیجه کارکنان تمرکز بیشتری بر انجام وظایف خود دارند.
چگونه سلامت شغلی به خطر می‌افتد؟
اغلب افرادی که صاحب شغلی هستند، حداقل ۸ ساعت از شبانه‌روز را درگیر کارند و در واقع کار جایگاه ویژه‌ای در زندگی افراد دارد و چنانچه این افراد از سلامتی کافی برای انجام شغل خود بهره‌مند نباشند، نمی‌توانند آنطور که انتظار می‌رود، از تلاش خود سود ببرند. به همین خاطر، سلامت شغلی را می‌توان یکی از کلیدی‌ترین موارد موفقیت در انجام یک حرفه دانست، چراکه ضمن اینکه ثابت می‌کند ایمنی محیط کار HSE برای آن حرفه در نظر گرفته شده است، باعث می‌گردد امنیت شغلی افراد نیز تضمین گردد.
در تعریف سلامت شغلی آمده است: رشته‌ای از بهداشت عمومی است که به مطالعه بیماری‌ها و آسیب‌های کارکنان در یک محیط کاری می‌پردازد و راهکارها و مقرراتی را برای پیشگیری از آنها پیشنهاد می‌کند. موضوع سلامت شغلی، دامنه وسیعی دارد و طیف گسترده‌ای از موضوعات را پوشش می‌دهد. موضوعاتی همچون سم‌شناسی و اپیدمیولوژی (همه‌گیرشناسی) گرفته تا ارگونومی (علم کار) و پیشگیری از خشونت در محیط کار. در حقیقت، اختلالات اسکلتی-عضلانی، بیماری‌های ریوی، ناراحتی‌های پوستی و افت شنوایی ناشی از آلودگی صوتی از جمله بیماری‌های شایعی هستند که سلامت افراد شاغل را تهدید می‌کنند.
از طرفی، بسیار از کارگران همه‌ساله در حین کار، دچار آسیب‌های شدید می‌شوند یا جان خود را از دست می‌دهند. این تلفات عمدتاً به دلیل حوادث مرتبط با ترافیک و تصادفات، اعمال خشونت‌آمیز، سقوط، صدمه ناشی از تماس با اشیاء و تجهیزات و قرار گرفتن در معرض مواد مضر است که باعث رگ‌به‌رگ شدن، کشیدگی، کبودی، کوفتگی، بریدگی، شکستگی، سوختگی و… می‌گردد.
در بررسی‌هایی که در خصوص بهداشت و ایمنی محل کار HSE و حوادث آن انجام گرفته است، مشخص شده که به طور متوسط سالانه در جهان، بیش از یک میلیون نفر بر اثر حوادث ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند و تعداد زیادی از افراد دچار آسیب‌های جدی می‌شوند. این آمار نشان‌دهنده این است که چرا باید ایمن‌سازی محیط کار و جلوگیری از آسیب‌های جدی در این خصوص مورد بررسی قرار گیرد و چرا برقراری ایمنی و بهداشت در محیط‌های کار حائز اهمیت است؟
