پنل هوش مصنوعی و نقش آن در ترویج علم از طریق رسانه‌ها در نمایشگاه رصتا
پریسا سلامتی- ۴ مهر ۱۴۰۳
در سومین نمایشگاه رصتا، «مهدی زارع»، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو فرهنگستان علوم، در سخنرانی خود به بررسی نقش هوش مصنوعی در ترویج علم از طریق رسانه‌ها پرداخت. زارع تأکید کرد:«ترویج علم به معنای انتقال دانش علمی به عموم جامعه و ارتقای سواد علمی مردم است و این فرآیند از اهمیت بالایی برخوردار است. او افزود که دانش علمی نه تنها به فهم بهتر جهان اطراف کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های آگاهانه و مسئولانه در زندگی روزمره افراد است.»
زارع با اشاره به نقش کلیدی رسانه‌ها در این فرآیند، بیان کرد:«رسانه‌ها به عنوان پل ارتباطی میان جامعه علمی و عموم مردم عمل می‌کنند و می‌توانند دستاوردهای پیچیده علمی را به زبانی ساده و قابل درک تبدیل کنند که با ظهور فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، روش‌های ترویج علم نیز دستخوش تغییرات زیادی شده است.»
نقش هوش مصنوعی در ترویج علم
هوش مصنوعی با قابلیت‌هایش در پردازش داده‌ها، تحلیل محتوا و ایجاد تعاملات هوشمند می‌تواند به طور مؤثری در ترویج علم ایفای نقش کند. زارع به تولید محتوای تعاملی به عنوان یکی از مزایای اصلی هوش مصنوعی در این حوزه اشاره کرد و توضیح داد:«چت‌بات‌ها و دستیاران هوشمند می‌توانند با مخاطبان ارتباط برقرار کرده و سوالات علمی آن‌ها را پاسخ دهند. این تعاملات هوشمندانه باعث می‌شود که مردم به طور مستقیم و سریع‌تر به اطلاعات علمی دسترسی داشته باشند و همچنین بتوانند یادگیری خود را بر اساس نیازها و سطح درک خود تنظیم کنند.»
زارع همچنین به این نکته اشاره کرد:«هوش مصنوعی می‌تواند به ساده‌سازی داده‌های علمی کمک کند. او توضیح داد که بسیاری از مفاهیم علمی به صورت داده‌های پیچیده و عددی بیان می‌شوند که برای عموم مردم قابل درک نیستند. با استفاده از هوش مصنوعی، این داده‌ها می‌توانند به تصاویری قابل فهم و جذاب تبدیل شوند. این تصویرسازی داده‌ها، نه تنها اطلاعات را به شکل جذاب‌تری ارائه می‌کند، بلکه باعث می‌شود مخاطبان مفاهیم علمی را بهتر درک کنند و با آن‌ها ارتباط برقرار کنند.»
چالش‌ها و محدودیت‌ها
هرچند هوش مصنوعی ابزار قدرتمندی است، زارع تأکید کرد، این فناوری دارای محدودیت‌هایی است. یکی از این محدودیت‌ها وابستگی آن به داده‌هاست. او بیان کرد:«هوش مصنوعی تنها می‌تواند به خوبی عمل کند اگر داده‌هایی که به آن ارائه می‌شود، دقیق و کامل باشند. در صورتی که داده‌ها نادرست یا ناقص باشند، خروجی‌های هوش مصنوعی نیز به همان اندازه نامعتبر خواهند بود. این موضوع به ویژه در مورد مسائل علمی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند زیرا اشتباهات کوچک در داده‌ها می‌تواند منجر به انتشار اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده شود.»
زارع همچنین یکی از چالش‌های اخلاقی در استفاده از هوش مصنوعی در رسانه‌های علمی را مسئله مالکیت فکری و حقوق نویسندگی دانست. او خاطرنشان کرد:«اگر نویسندگان از هوش مصنوعی برای نوشتن مقالات علمی استفاده کنند، سوالاتی در مورد حق مالکیت و اعتبار علمی آن‌ها به وجود می‌آید. این مسائل نشان‌دهنده نیاز به ایجاد استانداردها و قوانین اخلاقی مناسب برای استفاده از هوش مصنوعی در زمینه ترویج علم است.»
پتانسیل‌های هوش مصنوعی در رسانه‌ها
با تمام این موارد، زارع تأکید کرد:«استفاده از هوش مصنوعی در رسانه‌های علمی دارای پتانسیل‌های بی‌شماری است. این فناوری می‌تواند به تسریع فرآیند ترویج علم کمک کرده و کیفیت انتقال دانش علمی را بهبود بخشد. با این حال، نیاز است که رسانه‌ها و دانشمندان به دقت از این فناوری استفاده کنند و همواره چالش‌ها و محدودیت‌های آن را مد نظر داشته باشند.»
زارع در پایان سخنرانی خود بر این نکته تأکید کرد:«آینده ترویج علم با استفاده از هوش مصنوعی به شدت وابسته به نحوه مدیریت این فناوری است. در صورتی که بتوانیم به طور منطقی و اصولی از هوش مصنوعی بهره‌برداری کنیم، می‌توانیم به افزایش سرعت و کارایی در انتقال دانش علمی کمک کرده و جامعه‌ای با سطح بالاتر از سواد علمی ایجاد کنیم. زارع گفت که ترویج علم با کمک هوش مصنوعی می‌تواند به یکی از ابزارهای کلیدی برای توسعه علمی و فرهنگی در جهان امروز تبدیل شود.»
این سخنرانی، نه تنها به تبیین نقش هوش مصنوعی در ترویج علم پرداخت، بلکه چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این فناوری را نیز مورد بررسی قرار داد و به اهمیت مدیریت اخلاقی و مؤثر آن اشاره کرد.
