گام بلند سامانه‌های هوشمند بومی در مسیر کاربردهای سازمانی
هوش مصنوعی محاوره‌ای برای سازمان‌ها با دانش بومی
سید محمدجواد فیاض- ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴
شاید در حدود یک دهه پیش بود که برای اولین‌بار بحث‌هایی مانند موتورهای تبدیل صوت به متن، چت‌بات‌های اختصاصی و مراکز تماس هوشمند در ایران مطرح شدند. در آن اوایل کار شاید کمتر کسی آن را جدی می‌گرفت و سازمان‌های کمی به قدرت واقعی آن باور داشتند. اما رفته‌رفته ورق برگشت و چنین سامانه‌هایی اکنون به یکی از ضروریات سازمانی تبدیل شده‌اند.
در حاشیه نمایشگاه اینوتکس ۲۰۲۵ به گپ‌وگفتی با «دکتر صفا شریف عسکری»، معاون شرکت دانش‌بنیان عامراندیش هوشمند در خصوص این سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و کاربردهای گسترده آن در ایران پرداختیم.
آغاز راه
شرکت دانش‌بنیان عامراندیش هوشمند در سال 1396 توسط گروهی از نخبگان ایرانی در حوزه هوش مصنوعی تأسیس و تنها یک سال بعد از آغاز فعالیت خود موفق به دریافت گواهینامه دانش‌بنیان از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نیز شد. به گفته «دکتر شریف عسکری» هدف اصلی عامراندیش هوشمند این بود که فناوری‌های پیشرفته هوش مصنوعی، به‌ویژه در حوزه تحلیل صدا و هوش مصنوعی محاوره‌ای را بومی‌سازی کرده و با هزینه‌ای بسیار کمتر از نمونه‌های خارجی در اختیار سازمان‌های قرارداد. این شرکت از همان ابتدا با تمرکز بر حوزه‌های کلیدی پردازش صدا و متن محصولاتی خلق کرد که حالا در خدمت سازمان‌های دولتی و خصوصی هستند.
راهکارهای بومی‌سازی شده هوش مصنوعی محاوره‌ای
عامراندیش هوشمند سه محصول اصلی را توسعه داده که هر کدام پاسخی به نیازهای خاص سازمان‌ها و حتی کاربردهای روزمره ارائه می‌دهند که در خلل گفت‌وگو با دکتر شریف عسکری به معرفی و بررسی آنها پرداختیم.
1- فارس‌آوا
فارس‌آوا، یکی از اولین محصولات عامراندیش، نرم‌افزاری برای تبدیل گفتار فارسی به متن است. شریف عسکری در تشریح فارس‌آوا گفت این محصول هم برای کاربران عادی به‌صورت آنلاین بر روی وبسایت در دسترس است و هم برای سازمان‌ها به‌صورت لوکال و محلی بر روی سرورهای داخلی قابل‌نصب و اجراست. این محصول برای افرادی مثل نویسندگان، روزنامه‌نگاران و حتی پزشکان که نیاز به تایپ سریع محتوا دارند، یک ابزار حیاتی است. فارس‌آوا به‌ویژه برای سازمان‌هایی مثل مراکز تماس که حجم زیادی از محتوای صوتی دارند، توانایی پیکربندی و یکپارچه‌سازی با نرم‌افزارهای سازمانی را نیز دارد. قابلیت نصب محلی (On-Premise) نیز این امکان را می‌دهد که داده‌های حساس سازمان‌ها در سرورهای داخلی خودشان باقی بماند که در بحث امنیت داده‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
2- باتاوا
دومین محصول عامراندیش، باتاوا، یک چت‌بات هوشمند است که هم به‌صورت ابری و هم به‌صورت محلی و لوکال قابل‌استفاده است. عسکری در خصوص باتاوا توضیح می‌دهد که این چت‌بات ضمن یکپارچه شدن با پرتال‌های سازمانی، با منابع دانشی سازمان‌ها به‌صورت اختصاصی آموزش می‌بیند و می‌تواند به‌عنوان یک دستیار هوشمند سازمانی، پاسخگوی خدمات مشتریان یا حتی راهنمای کارکنان باشد. باتاوا با بهره‌گیری از هوش مصنوعی محاوره‌ای، توانایی درک زبان طبیعی فارسی را دارد و می‌تواند مکالماتی شبیه به انسان ارائه دهد. این محصول برای سازمان‌هایی که با حجم بالای درخواست‌های مشتریان مواجه‌اند، مثل شرکت‌های مخابراتی یا فروشگاه‌های آنلاین، یک راه‌حل ایده‌آل است.
3- هوشتل
هوشتل، یک سیستم جامع برای مراکز تماس است که شامل سه ماژول اصلی پاسخگویی به تماس‌های ورودی، برقراری تماس‌های خروجی و تحلیل مکالمات است. عسکری دراین‌خصوص تشریح کرد هوشتل مانند یک اپراتور انسانی، اما با دقت و سرعت بیشتر عمل می‌کند و می‌تواند تماس‌های مشتریان رو گوش کند، آن را به متن تبدیل کرده، پاسخ مناسب را ارائه دهد و حتی تماس‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی را به طور هوشمند و خودکار برنامه‌ریزی کرده و انجام دهد. ماژول تحلیلگر هوشتل که مبتنی بر شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) طراحی و توسعه داده شده، مکالمات را تحلیل کرده و گزارش‌هایی ارائه می‌دهد که به مدیران کمک می‌کند عملکرد مرکز تماس را بهبود ببخشند. این محصول به‌ویژه برای سازمان‌هایی مثل بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و اپراتورهای مخابراتی که با حجم بالایی از تماس‌ها سروکار دارند، ارزشمند است و سبب کاهش هزینه‌های عملیاتی و بهبود تجربه مشتری خواهد شد.
چرا سامانه‌های بومی
وقتی از دکتر عسکری درباره ارزشی که عامراندیش خلق می‌کند پرسیدیم، او با اطمینان گفت: «محصولات اختصاصی ما سرعت، دقت، و مقیاس‌پذیری را برای سازمان‌ها به همراه می‌آورند.» در دنیایی که سازمان‌ها با حجم عظیمی از درخواست‌ها و داده‌ها مواجه‌اند، راه‌حل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند فرایندها را خودکار کنند و هزینه‌ها را کاهش دهند. به‌عنوان‌مثال، سامانه هوشتل می‌تواند به‌جای ده‌ها اپراتور انسانی، تماس‌ها را مدیریت کند و باتاوا درخواست‌های آنلاین را در کسری از ثانیه پاسخ دهد.
اما چیزی که عامراندیش را از رقبای خارجی متمایز می‌کند، بومی بودن و انعطاف‌پذیری آن است. شریف تشریح کرد جایی که بحث محرمانگی داده‌ها، نیاز به شخصی‌سازی یا پشتیبانی محلی مطرح شود، محصولات بومی اعتمادپذیری بیشتری دارند. بسیاری از سازمان‌های ایرانی، به‌ویژه در بخش دولتی، به دلیل نگرانی‌های امنیتی یا تحریم‌ها نمی‌توانند از راه‌حل‌های خارجی استفاده کنند. عامراندیش با ارائه محصولاتی که روی سرورهای محلی نصب می‌شوند و با زبان و فرهنگ ایرانی سازگارند، این شکاف را پرکرده است. علاوه بر این، عامراندیش پشتیبانی فنی قوی‌ای ارائه می‌دهد که برای سازمان‌های ایرانی که اغلب با چالش‌های زیرساختی مواجه‌اند، یک مزیت بزرگ است.
چالش‌های همیشگی
وقتی بحث به وضعیت زیست‌بوم هوش مصنوعی ایران رسید، شریف عسکری نگاهی واقع‌بینانه داشت و معتقد بود زیست‌بوم دانش‌بنیان ایران در برخی حوزه‌ها، از جمله هوش مصنوعی محاوره‌ای، عملکرد درخشانی داشته و توانسته محصولاتی در سطح جهانی ارائه دهد. اما بااین‌حال، چالش‌هایی مثل تحریم‌ها، مشکلات زیرساختی و قوانین پیچیده دولتی همچنان مانع رشد سریع‌تر این زیست‌بوم هستند. عسکری با نگرانی گفت: «یکی از بزرگ‌ترین مسائل ما، مهاجرت استعدادها به خارج از کشور است. می‌بایست شرایطی فراهم شود که متخصصان انگیزه ماندن و ادامه فعالیت در داخل کشور را داشته باشند.» او معتقد است که رسانه‌ها، رویدادها و همکاری‌های بین شرکتی می‌توانند به تقویت شبکه متخصصان هوش مصنوعی کمک کنند.
عامراندیش هوشمند در کمتر از یک دهه فعالیت خود، از یک استارتاپ به یکی از بازیگران مهم هوش مصنوعی ایران تبدیل شده است. محصولاتی مثل فارس‌آوا، باتاوا و هوشتل نه‌تنها نیازهای سازمان‌ها را برآورده می‌کنند، بلکه راه را برای استفاده گسترده‌تر از هوش مصنوعی در زندگی روزمره و استفاده‌های عمومی نیز هموار کرده‌اند.
