مدل هوش مصنوعی بومی امارات

مدل جدید اماراتی با نام K2 Think یک سیستم هوش مصنوعی کارآمد است. این مدل مشابه O1 متعلق به OpenAI و Ri شرکت DeepSeek در رده «مدل‌های استدلالی» قرار می‌گیرد. چنین مدل‌هایی مسائل را مرحله‌به‌مرحله حل می‌کنند و به‌ویژه در امور ریاضی و کدنویسی بسیار مؤثرند. به گفته سازندگانش در «دانشگاه هوش مصنوعی محمد بن زاید» (MBZUAI) و مؤسسه تحقیقاتی flagship ابوظبی، این مدل در آزمون‌های مربوط به این حوزه‌ها از بیشتر مدل‌های متن‌باز بهتر عمل می‌کند، هرچند هنوز به سطح بهترین سیستم‌های گوگل و OpenAI نمی‌رسد.

این موضوع چندان غیرمنتظره هم نیست.  K2 Think از بسیاری از مدل‌های پیشین کوچک‌تر است و تنها ۳۲ میلیارد پارامتر دارد (یعنی همان اتصالات ریاضی میان گره‌های شبکه عصبی). همین امر سبب می‌شود بتواند با توان محاسباتی اندک و سرعت بالا اجرا شود. این مزیت رقابتی سرعت‌محور، با استفاده از مرکز داده‌ای پر از تراشه‌های شرکت آمریکایی Cerebras تقویت شده است. این تراشه‌ها که بزرگ‌ترین تراشه‌های جهان‌اند (تقریباً به‌اندازه یک بشقاب غذاخوری)، از یک لایه سیلیکونی یکپارچه ساخته می‌شوند و به طور خاص برای استنتاج (یعنی اجرای مدل‌های هوش مصنوعی، نه آموزش آن‌ها) بهینه‌سازی شده‌اند. نتیجه این کار، چت‌باتی است که می‌تواند هزاران کلمه در هر ثانیه تولید کند. «اریک زینگ» (Eric Xing)، رئیس MBZUAI، این دستاورد را «آغاز عصری تازه برای هوش مصنوعی مقرون‌به‌صرفه، بازتولیدپذیر و پاسخگو» می‌نامد.

با وجود نام مشابه، مدل اماراتی هیچ ارتباطی با Kimi K2 ساخته استارتاپ چینی Moonshot AI ندارد؛ استارتاپی که بنیان‌گذارش مهندس باسابقه گوگل و متاست. اما ریشه‌های چینی این پروژه مشهود است؛ به‌طوری‌که مدل اماراتی بر پایه Qwen 2.5، مدل زبانی بزرگ شرکت چینی Alibaba، ساخته شده است. این انتخاب باعث شد MBZUAI از فرایند دشوار و پرهزینه آموزش یک مدل پایه از صفر بگذرد و مستقیماً بر مرحله «پساآموزش» تمرکز کند. مدل نهایی به طور کامل متن‌باز است؛ MBZUAI نه‌تنها خود مدل، بلکه کدها و داده‌های آموزشی لازم برای شکل‌دهی Qwen 2.5 را نیز منتشر کرده است.

تصمیم به استفاده از مدل چینی به‌جای جایگزین‌های متن‌باز آمریکایی مثل Llama متعلق به متا، بخشی از یک موازنه‌گری حساب‌شده امارات در میان کشمکش‌های ژئوپلیتیک پیرامون هوش مصنوعی است. این کشور در ماه می سال جاری میلادی، پس از آمریکا، نخستین کشوری بود که به پروژه Stargate شرکت OpenAI پیوست و پس آن بود که کشورهایی چون بریتانیا و نروژ هم به آن ملحق شدند. امارات قصد دارد در سال ۲۰۲۶ یک مرکز داده با ظرفیت ۲۰۰ مگاوات افتتاح کند و آن را تا سطح یک خوشه ۱ گیگاواتی گسترش دهد.

درعین‌حال، امارات در تلاش است یک بخش هوش مصنوعی بومی و «اماراتی» ایجاد کند. «پنگ شائو» (Peng Xiao)، مدیرعامل آزمایشگاه هوش مصنوعی G42 (وابسته به دولت) و عضو هیئت‌مدیره MBZUAI، از K2 Think تمجید کرد و گفت این مدل «نشان می‌دهد که مدل‌های کوچک‌تر و چابک‌تر می‌توانند با بزرگ‌ترین سیستم‌های استدلالی رقابت کنند». این سخن بازتابی از اهداف هوش مصنوعی خود امارات و البته رقبای منطقه‌ای آن مانند عربستان سعودی است.

از دیگر دستاوردهای MBZUAI می‌توان به Jais، یک مدل زبانی عربی و NANDA، مدلی برای زبان هندی، اشاره کرد. چنین مدل‌هایی که مستقیماً با محصولات غول‌های آمریکایی و چینی رقابت نمی‌کنند، بهترین امید امارات برای ایجاد بازاری پیرامون محصولات بومی هوش مصنوعی‌اش هستند و بی‌شک این واقعیت که نام‌هایشان نیز اصیل‌تر و متفاوت‌تر است، به آن‌ها کمک خواهد کرد.

گزارش حاضر در نسخه 20September-2025 نشریه The Economist به چاپ رسیده است.