میدان نبرد جدید جهان؛ تسلط بر کارخانه‌های هوش مصنوعی

در نخستین روز از رویداد فناوری جیتکس  (GITEX)، یک پنل تخصصی کلیدی به بررسی یکی از مهم‌ترین مفاهیم عصر دیجیتال پرداخت: «کارخانه‌های هوش مصنوعی».

این نشست که با حضور کارشناسانی از قدرت‌های نوظهور اروپایی مانند لهستان و اسلوونی و شهر پیشگام دبی برگزار شد، به وضوح نشان داد که این کارخانه‌ها دیگر صرفاً مراکز فنی نیستند، بلکه به نمادهای قدرت ملی، ابزارهای حاکمیت دیجیتال و میدان جدید رقابت ژئوپلیتیک برای تسلط بر اقتصاد آینده تبدیل شده‌اند.

کارخانه هوش مصنوعی چیست؟

در ابتدای پنل، سخنرانان به تعریف تفاوت بنیادین میان «مرکز داده» سنتی و «کارخانه هوش مصنوعی» پرداختند. یک مرکز داده، محلی برای ذخیره و سازماندهی حجم عظیمی از داده‌هاست. اما یک کارخانه هوش مصنوعی، گامی فراتر می‌گذارد و کل چرخه عمر هوش مصنوعی را در بر می‌گیرد. این کارخانه‌ها با تکیه بر واحدهای پردازش گرافیکی (GPU)  قدرتمند، نه تنها داده‌ها را ذخیره، بلکه آنها را برای توسعه مدل‌های زبان بزرگ (LLM) آموزش (Train)، آزمایش (Test) و مستقر (Deploy) می‌کنند.

برای مثال، لهستان مدل زبان بزرگ ملی خود با نام «Pol Plum» را در همین زیرساخت‌ها توسعه داده است. به طور خلاصه، اگر مرکز داده یک انبار عظیم داده باشد، کارخانه هوش مصنوعی یک خط تولید هوشمند است که داده‌های خام را به مدل‌های قدرتمند هوش مصنوعی تبدیل می‌کند؛ محصولی که به گفته کارشناسان، «یک ابرقدرت اقتصادی واقعی» است.

لهستان و اسلوونی در خط مقدم رقابت برای حاکمیت دیجیتال

کشورهای اروپایی با درک اهمیت استراتژیک این زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را آغاز کرده‌اند. لهستان، به عنوان بزرگترین کشور اروپای مرکزی و شرقی، اکنون یک کارخانه هوش مصنوعی فعال دارد و دومین کارخانه خود را با بودجه اتحادیه اروپا در کراکوف می‌سازد.

جاه‌طلبی لهستان به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ این کشور با همکاری استونی، لتونی و لیتوانی در حال برنامه‌ریزی برای ساخت یک «گیگا کارخانه هوش مصنوعی» تا سال ۲۰۲۷ است که به جای ۱,۰۰۰ واحد GPU یک کارخانه عادی، به ۱۰۰,۰۰۰ واحد GPU مجهز خواهد بود. این پروژه که با مدل مشارکت دولتی-خصوصی اجرا می‌شود، نه تنها برای خدمت به ۹۰٪ شرکت‌های کوچک و متوسط لهستان، بلکه برای تمام اروپا طراحی شده است.

در همین حال، اسلوونی به عنوان یک کشور کوچکتر، استراتژی هوشمندانه‌ای را در پیش گرفته است. این کشور با سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیون یورویی، در حال ساخت یک ابررایانه و کارخانه هوش مصنوعی است تا به مرکز هوش مصنوعی برای منطقه بالکان غربی تبدیل شود. هدف اسلوونی، ساختن هوش مصنوعی «اخلاقی، قابل دسترس و عادلانه» است که به جای تعمیق شکاف‌ها، دنیا را به هم متصل کند.

چالش انرژی و پایداری؛ پاشنه آشیل ابرقدرت‌های هوش مصنوعی

یکی از بزرگترین موانع در این رقابت، نیاز سیری‌ناپذیر هوش مصنوعی به انرژی است. سخنرانان تأکید کردند که پول به تنهایی کافی نیست و سیاست‌های دیجیتال باید هوشمندانه با سیاست‌های انرژی ترکیب شوند. لهستان برای تأمین انرژی این زیرساخت‌ها، به دنبال ساخت راکتورهای ماژولار کوچک (SMRs) یا انرژی هسته‌ای است.

در این میان، اسلوونی یک راه‌حل خلاقانه و پایدار ارائه کرده است: آنها در حال ساخت ابررایانه خود در کنار یک نیروگاه برق آبی هستند تا از انرژی پاک رودخانه استفاده کنند. علاوه بر این، گرمای هدررفته از ابررایانه برای گرمایش ساختمان‌های شهر مجاور استفاده خواهد شد. این مدل نشان می‌دهد که چگونه می‌توان هوش مصنوعی را با پایداری شهری و انرژی سبز پیوند داد و منافع آن را مستقیماً به جوامع محلی رساند.

مدل دبی؛ هوش مصنوعی در خدمت خوشحالی شهروندان

دبی رویکردی متفاوت و کاملاً عمل‌گرایانه را به نمایش گذاشت. استراتژی هوش مصنوعی در دبی، در خدمت یک هدف اصلی قرار دارد: افزایش خوشحالی مردم از طریق ارائه بهترین و سریع‌ترین خدمات. این شهر با تکیه بر زیرساخت داده‌ای پاک و متصل که از سال ۲۰۱۶ ایجاد کرده، اکنون «هوش مصنوعی به عنوان یک سرویس» (AI as a Service) را ارائه می‌دهد که به دولت امکان می‌دهد خدمات را در یک ثانیه تکمیل کرده و ۲۰۰ زبان مختلف را درک کند.

برای مدیریت سرمایه‌گذاری، دبی از مدل «همچنان که پیش می‌روید، رشد کنید» (Grow as you go) استفاده می‌کند؛ یعنی به جای ساختن یک کارخانه عظیم و بلااستفاده، سرمایه‌گذاری‌ها به صورت مرحله‌ای و متناسب با نیاز شهر انجام می‌شود. دبی همچنین با درک نگرانی‌ها در مورد از دست رفتن ارتباط انسانی، یک دستور کار اجتماعی فعال برای ترویج تجمعات و فعالیت‌های حضوری در شهر دارد.

آینده‌ای که امروز ساخته می‌شود و رقابت بر سر حاکمیت دیجیتال

این پنل به وضوح نشان داد که کارخانه‌های هوش مصنوعی، زیربنای اقتصاد و قدرت در دهه آینده هستند. کشورهایی که زودتر در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند، نه تنها استعدادها و فناوری‌های پیشرفته را جذب می‌کنند، بلکه استانداردهای جهانی را نیز تعیین خواهند کرد. این رقابت، نبردی بر سر حاکمیت دیجیتال است؛ از این رو کشورهایی مانند لهستان در حال ساخت ابرهای ملی برای نگهداری داده‌های عمومی و تقویت امنیت سایبری خود هستند.

در نهایت، پیام پنل روشن بود: موفقیت در این عرصه تنها به پول و GPU بستگی ندارد، بلکه نیازمند یک چشم‌انداز بلندمدت، مشارکت‌های قوی و پیوندی هوشمندانه میان سیاست‌های انرژی، دیجیتال و اجتماعی است.