ویرا، بازارچه نیاز‌های روزمره هوش مصنوعی

در حاشیه نمایشگاه اینوتکس ۲۰۲۵ با «حسین ناصری» راهبر تیم توسعه کسب‌وکار شرکت پردازش داده‌های مالی پارت، راجع به «ویرا» و قدم‌های آن در مسیر توسعه زیست‌بوم هوش مصنوعی ایران، سخن گفتیم.

از دغدغه تا محصول

داستان ویرا از یک دغدغه آغاز شد. در سال 1392، زمانی که هوش مصنوعی هنوز در ایران واژه‌ای غریب بود، شرکت پارت با یک هدف بلندپروازانه پا به میدان گذاشت؛ ایجاد زیرساخت‌هایی که کسب‌وکارهای ایرانی را از وابستگی به فناوری‌های خارجی مبتنی بر هوش مصنوعی بی‌نیاز کند. به گفته ناصری، هدف ابتدایی ویرا فراهم‌سازی بستری برای توسعه‌دهندگان و شرکت‌ها بود تا به‌راحتی از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده کنند، بدون اینکه نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان داشته باشند. این دغدغه، جرقه‌ای بود که ویرا را به وجود آورد.

ویرا، به‌عنوان یکی از اولین‌ها و یکی از بزرگ‌ترین پروژه هوش مصنوعی مبتنی بر زبان فارسی، یک اپلیکیشن جامع و یک بازارچه از سرویس‌های هوش مصنوعی است که توسط مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت توسعه‌یافته است. این محصول با هدف ارائه ابزارهای کاربردی مبتنی بر هوش مصنوعی به کاربران فارسی‌زبان طراحی شده و خدماتی نظیر تبدیل گفتار به متن (آوانگار)، تبدیل متن به گفتار (آواشو)، تولید تصویر از متن (ایماژ)، تقلید صدا (هم‌آهنگ) و چت‌بات هوشمند (دانیار) را به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

علاوه بر اپلیکیشن، ویرا یک بازارچه API ارائه می‌دهد که به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد سرویس‌های هوش مصنوعی در زمینه‌های بینایی ماشین، پردازش گفتار، پردازش زبان طبیعی و داده‌کاوی را تست کرده و در نرم‌افزارهای خود ادغام کنند. این بازارچه به‌عنوان بستری برای کاهش نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌های هوش مصنوعی عمل می‌کند و به کسب‌وکارهای نوپا کمک می‌کند تا سریع‌تر به اهداف خود برسند.

موفقیت ایرانی

«حسین ناصری» در گفت‌وگوی خود با رسانه تخصصی هوشیو تأکید کرد که ویرا در رویدادهای مختلف با استقبال گسترده‌ای مواجه شده است و اکنون با حدود بیش از دو میلیون کاربر ثبت‌نام‌شده در بازارچه ویرا، این محصول توانسته جایگاه ویژه‌ای در میان کاربران و توسعه‌دهندگان ایرانی پیدا کند. استقبال از ویرا نه‌تنها به دلیل رایگان بودن آن، بلکه به‌خاطر عملکرد قوی در پردازش زبان فارسی و ارائه خدماتی متناسب با نیازهای کاربران فارسی‌زبان هوش مصنوعی است.

چرا ویرا به‌جای نمونه‌های خارجی؟

در فضای رقابتی هوش مصنوعی امروز در سراسر جهان که دست‌کم هر هفته خبر رونمایی از یک ابزار هوش مصنوعی جدید، به گوش می‌رسد، یک ابراز تمام ایرانی چگونه می‌تواند مزیت رقابتی خود را حذف کند و به‌نوعی مخاطب فارسی‌زبان را مجاب به انتخاب خود کند؟ ناصری به سه عامل کلیدی دراین‌خصوص اشاره دارد: رایگان بودن، عملکرد قوی در زبان فارسی و تمرکز بر داده‌ها و فرهنگ بومی.

استفاده رایگان

ویرا تمامی سرویس‌های خود را به‌صورت رایگان ارائه می‌دهد که این ویژگی آن را از بسیاری از رقبای بین‌المللی متمایز می‌کند. این مزیت به‌ویژه برای کاربران ایرانی که ممکن است با محدودیت‌های مالی یا دسترسی به سرویس‌های خارجی مواجه باشند، بسیار جذاب و عاملی تأثیرگذار در انتخاب است.

مدل‌های بومی

ویرا با استفاده از سه مدل زبانی بومی که توسط مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت توسعه یافته‌اند، عملکردی قابل‌توجه در پردازش زبان فارسی ارائه می‌دهد. این مدل‌ها به طور خاص برای درک زبان فارسی رسمی، محاوره‌ای و حتی لهجه‌های مختلف بومی طراحی شده‌اند. برای مثال، سرویس آوانگار (تبدیل گفتار به متن) توانایی تشخیص تمامی لهجه‌های بومی ایرانی را دارد، و آواشو (تبدیل متن به گفتار) با دایره واژگانی با بیش از ۳۰۰هزار کلمه، گفتاری با لحن طبیعی زبان فارسی تولید می‌کند. این قابلیت‌ها باعث شده که ویرا در مقایسه با ابزارهای خارجی که اغلب برای زبان‌های غیرفارسی بهینه‌سازی شده‌اند، تجربه کاربری بهتری ارائه دهد.

هرگاه در مباحث فنی هوش مصنوعی، بحث مدل‌های زبانی بزرگ یا LLM مطرح می‌شود، همه توجه‌ها به مت مدل‌های مطرح جهانی می‌رود. اما این مدل‌ها قدرتمند جهانی، کارایی خیلی مناسبی بر روی زبان فارسی ندارند. ناصری در ادامه بیان می‌کند که اگرچه تیم پارت مدل‌های خارجی را بررسی کرده و از استراتژی‌ها و الگوریتم‌های آن‌ها الهام‌گرفته است، اما سه مدل زبانی ویرا کاملاً بومی هستند و با تمرکز بر داده‌های زبان فارسی توسعه یافته‌اند. این رویکرد بومی‌سازی، ویرا را از ابزارهایی که صرفاً از مدل‌های خارجی بهره می‌برد با به‌اصطلاح فنی، Fine-tune می‌کند، متمایز کرده است.

این تمرکز بر داده‌های فارسی باعث شده که خروجی‌های ویرا، به نیازها و انتظارات مخاطبان ایرانی نزدیک‌تر باشد و مدلی را ارائه دهد که قادر به درک قالب‌های مختلف زبان فارسی و ارائه پاسخ‌هایی متناسب با زمینه‌های فرهنگی ایرانی است. توسعه مدل‌های بومی این‌چنینی نه‌تنها نشان‌دهنده توانمندی فنی تیم پارت است، بلکه گامی مهم در جهت استقلال فناوری ایران در حوزه هوش مصنوعی محسوب می‌شود.

وظیفه ویرا در قبال توسعه زیست‌بوم هوش مصنوعی

ناصری در انتهای گفت‌وگو به اهمیت شبکه‌سازی و ایجاد جامعه هوش مصنوعی در ایران پرداخت. او معتقد است که بدون هم‌افزایی و همکاری، زیست‌بوم هوش مصنوعی ایران نمی‌تواند به اهداف خود دست یابد. از همین رو، شرکت پارت در راستای مسئولیت اجتماعی خود در جهت توسعه زیست‌بوم نوآوری و هوش مصنوعی ایران، پروژه‌هایی مانند نشریه «دیده‌بان»، کالج هوش مصنوعی و مدرسه پارت را تأسیس کرده است.

بازارچه ویرا نیز به‌عنوان یک پلتفرم باز، امکان همکاری سایر شرکت‌ها و توسعه‌دهندگان را فراهم کرده است. این بازارچه نه‌تنها سرویس‌های اختصاصی پارت، بلکه محصولات سایر فعالان حوزه هوش مصنوعی را نیز عرضه می‌کند که نشانه‌ای از تعهد پارت به هم‌افزایی است. ناصری تأکید کرد که نیروهای جوان و باانگیزه، آینده صنعت هوش مصنوعی ایران را شکل خواهند داد، اما این امر نیازمند همکاری و اجتناب از فعالیت‌های جزیره‌ای است.