اینوتکس ۲۰۲۴ و پنل «آلیس در ماتریکس»
صنعتی‌سازی هوش مصنوعی در کشور صفر است
نگار علی- ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۳
«آلیس در ماتریکس» نام یکی از پنل‌های نمایشگاه اینوتکس امسال بود؛ این پنل با حضور و سخنرانی «مسعود مظلوم» بنیان‌گذار مرکز نوآوری علم داده، «صالح اسعدی»، مدیر محصول دانابات و «محمد نصری»، بنیان‌گذار به‌لورنس برگزار شد.
اگر به فکر فناوری‌های نوظهور نباشیم، بلعیده می‌شویم
مسعود مظلوم با اشاره به اسم این پنل که «آلیس در ماتریکس» نام داشت، گفت: «ما مانند آلیس هستیم و ماتریکس که بستری برای زایش و به معنای شبکه است، دنیای واقعی است که قرار است کنترل شود. در عصر دیجیتال فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، کنترل‌کننده ماتریکس هستند. در اینجا ذهنیت انسان‌ها از هوش مصنوعی حائز اهمیت است و منجر به شکل‌گیری ارتباط می‌شود».
وی در ادامه گفت: «من برای صنعتی‌سازی هوش مصنوعی به ایران بازگشتم. این صنعتی‌سازی در اروپا در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ انجام شد. درست زمانی که انفجار تولید داده در ۲۰۱۰ اتفاق افتاد، هوش مصنوعی به سمت صنعت رفت. صنعتی‌سازی هوش مصنوعی در ایران صفر است. هوش مصنوعی نیاز به غذا دارد که غذای آن، داده است و قبل از اینکه در کشور به فکر تولید موجود هوشمند باشیم، باید به این پرسش پاسخ دهیم که آیا داده‌های ما به‌درستی مدیریت شده‌اند یا خیر؛ پاسخ آن خیر است».
مظلوم در ادامه با اشاره به اینکه داده‌های ما مدیریت‌شده نیستند و سیاستی برای مدیریت آن‌ها وجود ندارد؛ گفت: «از میان مهارت‌هایی که در حال حاضر برای توسعه هوش مصنوعی باید به آن توجه شود، می‌توان به مهارت در لایه مدیریتی اشاره کرد. در لایه مدیریتی ابتدا تصمیم‌گیران اصلی باید ذهنیت خود را تغییر دهند. صنعت ما داده‌های زیادی دارد، اما ذهنیت داده‌محور در لایه بالایی وجود ندارد. ذهنیتی که به رئیس اجازه می‌دهد داده‌ای فکر کند، صحبت کند و ببیند. در لایه میانی وقتی حرف از آی‌تی زده می‌شود، باید ببینیم نیروی متخصصی وجود دارد یا خیر. دانشگاه‌های ما در بهترین حالت نظریه‌پردازان خوبی بار می‌آورند و باید دید چقدر به سمت عملی شدن حرکت کردیم. ما به نیرویی نیاز داریم که در حوزه تحلیل داده توانا باشد، زبان داده را متوجه شود و با عدسی آمار، داده را ببیند. در آخر مهارت نرم تیم‌وورکینگ باید در کشور ما جا بیفتد که در حال حاضر بسیار ضعیف است».
وی ادامه داد: «ما در دهه‌ای هستیم که فنّاوری خیلی جلوتر از صنعت است و صنعت ما نتوانسته از آن استفاده کند. در ایران، طرز تفکر سنتی که به مبحث اقتصادی ما بازمی‌گردد هنوز جوابگو است؛ اما باید پرسید تا کی این اقتصاد سنتی جوابگو خواهد بود و کشور ما اگر در حال حاضر در پی استفاده از فناوری نوظهور نرود بلعیده می‌شود که زنگ خطر برای صنعت ایران است».
مظلوم، صحبت‌هایش را چنین به پایان برد: «هوش مصنوعی خیلی از شغل‌ها را کنار زده است. مثلاً در مرکز تماس، اکثر خدمات برعهده هوش مصنوعی است؛ اما هوش مصنوعی همچنان محدودیت‌هایی دارد. به‌عنوان‌مثال چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) هنوز نمی‌تواند به‌خوبی جوابگو باشد و به اندازه مصرف ۱۳۰۰ خانه، انرژی الکتریکی مصرف می‌کند که باید گام‌هایی برای تأمین انرژی آن‌ها برداشت».
هزینه صنعتی‌سازی هوش مصنوعی با فروش چند سال نفت ایران تأمین می‌شود
سخنران بعدی، صالح اسدی بود که از تاریخچه هوش مصنوعی گفت: «هوش مصنوعی ایده جدیدی نیست. سال ۱۷۷۰ برای اولین بار، دستگاهی اختراع شد که «اولین شطرنج تمام‌خودکار بشر» نام گرفت. این شطرنج به دلیل پوشش ترکی-عثمانی که ربات کارگر آن داشت، به «شطرنج ترک» معروف شد. این شطرنج برای صدسال به‌صورت خودکار بازی می‌کرد و حتی ناپلئون نیز با آن بازی می‌کرد؛ اما راز آن برملا شد و یک انسان درون این جعبه بود. این ایده و هزاران ایده نشان می‌دهد آن چیزی که ما از آن به‌عنوان هوش مصنوعی یاد می‌کنیم، داستان امروز و دیروز نیست».
وی ادامه داد: «بااین‌حال بشر برای اولین بار توانسته است قابلیت فهم ادراک را به ابزار منتقل کند و به همین دلیل عصر حاضر، عصر انقلاب هوش مصنوعی نام گرفته است؛ انقلابی که هم در وسعت و هم در عمق، تمام جوامع و کشورها و سبک زندگی، تعاملات و ارتباطات را درگیر می‌کند و به همین خاطر گفته می‌شود انقلاب هوش مصنوعی در جریان است. در کشور ما در حال حاضر ۱۴۰ شرکت هوش مصنوعی در حال فعالیت هستند. اکثر این شرکت‌ها زیر ۵۰ نفر نیرو دارند».
صالحی در ادامه گفت: «در سایر کشورها صنعت به دنبال هوش مصنوعی می‌دود اما در کشور ما هوش مصنوعی به دنبال صنعت است. اگر کرونا نبود و سازمان‌ها، مردم و بانک‌ها را به جلو هدایت نمی‌کرد، ما حتی سه تا چهار سال عقب‌تر بودیم».
وی در ادامه افزود: «بااین‌حال هزینه سخت‌افزاری که باید برای تولید انرژی موردنیاز برای صنعتی‌سازی هوش مصنوعی استفاده شود، به اندازه چهار تا پنج سال فروش نفت ایران است».
نبود هوش مصنوعی مانند نبود اینترنت است
محمد نصری در ادامه به این پنل پیوست و گفت: «در فرانسه و کشورهای اروپایی سرمایه‌گذاران انتظار دارند که برای محصول و خدماتی که طراحی کرده‌اید، فناوری روز را که در حال حاضر هوش مصنوعی است، در نظر گرفته باشید».
او در ادامه گفت: «در فضای ایران، هوش مصنوعی کالای لوکسی است که جدی گرفته نشده است و در جنس حرف‌های فضایی، اکتشاف قاره‌ها و سیارات در نظر گرفته می‌شود و ما ندیده‌ایم که این موضوع جدی گرفته شود. همچنین ابزارهای لازم برای این کار در کشور وجود ندارد و نیروی متخصص نیست و غالباً از کشور خارج شده‌اند و درنتیجه راه‌اندازی این موضوع در کشور بسیار دشوار است. در اروپا و امریکا اما بازی کاملاً فرق می‌کند و همه حوزه‌ها در حال حاضر زیر نظر هوش مصنوعی هستند».
نصری با تشبیه وضعیت هوش مصنوعی به انفجار اینترنت در اواخر دهه ۱۹۹۰ چنین گفت: «در حال حاضر هوش مصنوعی مانند اینترنت در سال‌های ۹۷ و ۹۸ میلادی است؛ زمانی که اینترنت در حال شکل‌گیری بود و کسب‌وکارها توانستند با استفاده از اینترنت شکل تازه‌ای پیدا کنند. در حال حاضر با هوش مصنوعی نیز در چنین تغییراتی هستیم و درحالی‌که در سال‌های ۲۰۰۰ بازی به سمت اینترنت بود، الان بازی به سمت هوش مصنوعی است».
وی صحبت‌هایش را چنین به پایان برد: «فقدان هوش مصنوعی در حال حاضر مثل این می‌ماند که کسب‌وکاری با اینترنت بیگانه باشد. با هوش مصنوعی کاهش تعداد نیروی کار را خواهیم داشت و این فناوری بیش از ۹۰ درصد منابع انسانی را در کسب‌وکارها را کاهش می‌دهد».
