انتساب حالات روانی به روبات‌های شبه‌انسانی
تیم تحریریه- ۲۲ تیر ۱۴۰۱
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که وقتی روبات‌ها با مردم ارتباط برقرار می‌کنند و احساسات شبه‌انسانی از خود به نمایش می‌گذارند، مردم قابلیت «تفکر» را به آن‌ها نسبت می‌دهند و فکر می‌کنند روبات‌ها به جای برنامه، بر اساس باورها و تمایلات‌شان رفتار می‌کنند.
آگنیزکا وایکفسکا، نویسنده مقاله و پژوهشگر مؤسسه فناوری ایتالیا، توضیح می‌دهد: «درک ارتبط بین شکل و رفتار شبه‌انسانی روبات‌ها و تمایل افراد به انتساب رفتارهای مستقل و عامدانه به آن‌ها، موضوعی است که اهمیت پژوهشی فراوانی دارد. هرچه نقش هوش مصنوعی در زندگی‌هایمان پررنگ‌تر شود، درک این نکته ضرورت بیشتری می‌یابد که نحوه تعامل با روبات‌هایی که رفتارهای شبه‌انسانی دارند، چطور به انتساب عاملیت به آن‌ها می‌انجامد.» مقاله مذکور در ژورنال Technology, Mind, and Behavior منتشر شده است.
پژوهشگران طی سه آزمایش با شرکت 119 نفر، ادراک ذهنی افراد از روبات شبه انسانی به نام iCub را بررسی کردند. مشارکت‌کنندگان قبل و بعد از تعامل با روبات، پرسشنامه‌ای پر کردند که تصویر روبات را در موقعیت‌های مختلف نشان می‌داد و از آن‌ها می‌خواست انگیزه روبات (ماشینی یا عامدانه) را در هر موقعیت تعیین کنند. برای مثال، آزمودنی‌ها سه عکس از روبات را در حال انتخاب یک ابزار دریافت کردند و سپس، یکی از این دو گزینه را انتخاب کردند: «روبات نزدیک‌ترین شیء را برداشته است» و یا «ابزار توجه روبات را به خود جلب کرده است».
در دو آزمایش اول، پژوهشگران رفتارهای iCub را از راه دور کنترل کردند تا به صورت دوستانه رفتار کند، به آزمودنی‌ها خوش‌آمد بگوید، خودش را معرفی کند و اسم آن‌ها را بپرسد. دوربین‌های به کاررفته در چشمان روبات می‌توانستند چهره آزمودنی‌ها را شناسایی و تماس چشمی برقرار کنند. مشارکت‌کنندگان، سه مستند کوتاه با روبات تماشا کردند؛ روبات به نحوی برنامه‌نویسی شده بود که با صدا و حالت چهره (خوشحالی، تعجب یا ناراحتی) به ویدئو واکنش نشان دهد.
در آزمایش سوم، پژوهشگران روبات را به نحوی برنامه‌نویسی کردند که هنگام تماشای ویدئو با آزمودنی‌ها رفتار ماشینی‌تری از خود نشان دهد. دوربین‌های به کاررفته در چشمان روبات غیرفعال شدند تا تماس چشمی برقرار نکند. به علاوه، روبات تنها جملات از پیش ضبط شده‌ای را به زبان می‌آورد که در مورد فرآیند کالیبره شدنش بودند. واکنش‌های عاطفی روبات به ویدئوها نیز با یک صدای بوق و حرکات تکراری بدن، سر و گردن جایگزین شدند.
پژوهشگران دریافتند آزمودنی‌هایی که با روبات شبه انسانی به تماشای ویدئو پرداخته بودند، به احتمال بیشتری اقدامات روبات را عامدانه می‌دانستند. از سوی دیگر، گروه دوم این رفتارها را ناشی از برنامه روبات می‌دانستند. پس می‌توان گفت که صرف رویارویی با روباتی با ظاهر انسان، برای این‌که مردم فکر کنند این روبات قادر به فکر و احساس است، کافی نیست. آن‌چه برای انتساب رفتارها و نیت عامدانه به روبات حیاتی است، رفتار شبه‌انسانی آن است.
براساس یافته‌ها، افراد زمانی فکر می‌کنند هوش مصنوعی قادر به تفکر مستقل است که به نظر برسد سیستم درست مانند انسان‌ها رفتار می‌کند. این نتایج می‌توانند به طراحی روبات‌های اجتماعی در آینده جهت ببخشند.
وایکفسکا در انتها خاطر نشان می‌کند: «برقراری ارتباط عاطفی و اجتماعی با روبات‌ها در برخی موقعیت‌ها مفید است. برای مثال، در حوزه مراقبت از سالمندان، برقراری ارتبط اجتماعی با روبات‌ها می‌تواند باعث شود افراد بیشتر از پیشنهادات و دستورالعمل‌های روبات پیروی کنند. برای پیشرفت بیشتر پژوهش در این حوزه، باید موقعیت‌هایی را شناسایی کرد که در آن‌ها، انتساب عاملیت و احساسات و رفتار شبه‌انسانی به روبات‌ها به زیستن بهتر انسان‌ها کمک می‌کند.»
جدیدترین اخبار هوش مصنوعی ایران و جهان را با هوشیو دنبال کنید
