چین در رقابتی متفاوت برای هوش مصنوعی در سال پیش رو

شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین در نقل‌قولی عنوان کرده که رکود طولانی چین از زمان «جنگ‌های تریاک» (Opium Wars) در اواسط قرن نوزدهم تا زمانی که حزب کمونیست در سال ۱۹۴۹ به قدرت رسید (که با عنوان «قرن تحقیر» (century of humiliation) شناخته می‌شود) به این دلیل رخ داد که این کشور از تغییرات فناورانه انقلاب صنعتی عقب افتاد. امروزه مقامات چین و آمریکا پیش‌بینی می‌کنند که هوش مصنوعی ممکن است روزی اهمیتی مشابه برای سرنوشت کشورهایشان داشته باشد.

در آمریکا این بحث‌های پرهیجان بر چشم‌انداز «ابرهوش» (Superintelligence) متمرکز است؛ زیرا آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی در رقابتی نفس‌گیر هستند تا نخستین مدلی را بسازند که بتواند تمامی وظایف شناختی را بهتر از اکثر انسان‌ها انجام دهد؛ هدفی که با عنوان «هوش جامع مصنوعی» (AGI) شناخته می‌شود. این دیدگاه همچنین منجر به سیاست‌هایی شده که بر تحریک نوآوری سریع متمرکزند. اما چین رویکرد متفاوتی در پیش گرفته است. در سال میلادی پیش رو، اولویت این کشور پذیرش سریع مدل‌های موجود هوش مصنوعی توسط کاربران و صنعت خواهد بود.

جاه‌طلبی‌های چین در حوزه هوش مصنوعی در برنامه پنج‌ساله بعدی که به‌عنوان مهم‌ترین سند راهبردی دولت چین شناخته می‌شود و در مارس ۲۰۲۶ منتشر می‌شود، رسمی خواهد شد. مقامات چینی سه مرحله برای گسترش هوش مصنوعی در دهه آینده ترسیم کرده‌اند.

نخست، آن‌ها قصد دارند تا سال ۲۰۲۷، هوش مصنوعی به طور گسترده در شش حوزه به کار گرفته شود: پژوهش، فرایندهای صنعتی، محصولات مصرفی، خدمات درمانی و آموزش، دولت دیجیتال و صادرات فناوری.

دوم، تا سال ۲۰۳۰ انتظار دارند هوش مصنوعی مانند برق یا اینترنت فراگیر شود و به محرک بزرگ رشد اقتصادی تبدیل گردد.

در نهایت، تا سال ۲۰۳۵ چین به یک «جامعه هوشمند» (intelligent society) تبدیل خواهد شد؛ زمانی که انتظار می‌رود هوش مصنوعی فرهنگ و تعاملات انسانی را همانند اینترنت دگرگون کرده باشد.

کارزار اشاعه «هوش ماشینی» در سراسر اقتصاد در سال ۲۰۲۶ و افزودن هوش مصنوعی به جریان‌های کاری موجود، «AI+» نام خواهد داشت. دولت چین در حال تهیه یک برنامه «AI+ انرژی» برای مدیریت شبکه برق است. مقامات قصد دارند با همان سرعت سرسام‌آوری که افراد عادی و شرکت‌ها در دهه ۲۰۱۰، اینترنت را در تمام جنبه‌های زندگی از تاکسی اینترنتی گرفته تا اپلیکیشن‌های تحویل غذا ادغام کردند؛ در قالب کارزاری که آن را «Internet+» می‌نامیدند، بازتولید کنند.

برای این منظور، آزمایشگاه‌های پیشرو هوش مصنوعی چین تمرکز خود را بر ساخت مدل‌هایی اختصاصی برای سناریوهای خاص قرار خواهند داد تا مشکلات مشخصی مانند مدیریت فرایندهای صنعتی را حل کنند. آن‌ها همچنین تلاش خواهند کرد تا صرفاً دنبال‌کنندگان لحظه‌ای آخرین مدل‌های آمریکایی باشند که به سمت AGI پیش می‌روند.

این استراتژی با نقاط قوت چین نیز هم‌خوانی دارد. این کشور دارای یک اقتصاد دیجیتال بزرگ است که می‌توان برنامه‌های هوش مصنوعی را در آن مقیاس‌پذیر کرد و جمعیتی آشنا با فناوری نیز دارد. طبق یافته‌های مؤسسه افکارسنجی Ipsos، مردم چین می‌گویند نسبت به هر کشور دیگری نسبت به استفاده از هوش مصنوعی هیجان‌زده‌تر هستند. با تأیید دولت، آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی مدل‌های خود را به‌صورت رایگان ارائه می‌کنند؛ دقیقاً برخلاف نمونه‌های غربی که مبتنی بر پرداخت هزینه هستند. این موضوع نرخ پذیرش را افزایش می‌دهد و همچنین از سفارشی‌سازی مدل‌ها برای انجام وظایف خاص نیز پشتیبانی می‌کند.

ممنوعیت‌های صادراتی آمریکا بر تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی سبب شده که آزمایشگاه‌های چینی اولویت را به مدل‌های کوچک‌تر و کارآمدتر بدهند که آن‌ها را برای آموزش و اجرا تا حد غیرقابل‌تصوری نسبت به رقبای غربی، کم‌مصرف‌تر و ارزان‌تر می‌کند. هر دو ابرقدرت از عقب‌افتادن می‌ترسند. در سال ۲۰۲۶ ممکن است به نظر برسد که آن‌ها در دو مسابقه کاملاً متفاوت شرکت می‌کنند.

گزارش حاضر در نسخه ویژه The World Ahead – 2026 نشریه The Economist منتشر شده است.